Γράφει ο Νίκος Τζιόπας....

Ως Ταυτότητα ορίζεται το σύνολο των ιδιοτήτων που προσδιορίζουν την ιδιαίτερη φύση ενός ατόμου ή συνόλου.

Και γιατί είναι η φύση ιδιαίτερη; Είναι απλούστατο να αναλύσει κανείς αυτό το πολύπλοκο ζήτημα. Είναι, μήπως, αταίριαστοι οι όροι απλό και πολύπλοκο; Ασφαλώς και όχι. Η φύση μας δίνει το παράδειγμα:

Όλα τα είδη στη φύση είναι τόσο ίδια μα και τόσο διαφορετικά. Ίδια στη βάση τους, μιας και αποτελούνται από μόρια, άτομα, DNA αλλά τόσο διαφορετικά στην εκδήλωση της ύπαρξής τους. Κι εκεί ακριβώς βρίσκεται η ιδιαιτερότητα του κάθε είδους, η οποία εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους.

Το παρόν άρθρο δεν έχει σκοπό να ασχοληθεί φιλοσοφικά με το ζήτημα της Ταυτότητας. Αν και ίσως η φιλοσοφία θα έπρεπε να επανεισαχθεί στην πνευματική ζωή, ειδικώς των Ελλήνων, αφού είναι αυτή η οποία στην ουσία βοήθησε όσο τίποτα να δημιουργηθεί ο ανυπέρβλητος ελληνικός πολιτισμός, η βάση του ανθρωπίνου πολιτισμού.

Θα εξετάσουμε όμως το ζήτημα της Ταυτότητας κυρίως σε ό,τι έχει σχέση με τον άνθρωπο και την εκδήλωση της ζωής του.

"Κοινωνικό ον" κατά τον μέγα Αριστοτέλη ο άνθρωπος, δημιουργεί ακατάπαυστα κοινωνίες από την στιγμή που υπάρχει. Και τις δημιουργεί όπως ακριβώς δημιουργεί και τις ανθρώπινες σχέσεις σε προσωπικό επίπεδο. Όταν, για παράδειγμα, δημιουργείται μια φιλική, ερωτική ή οποιαδήποτε άλλη σχέση, είναι τα ΚΟΙΝΑ σημεία μεταξύ των ανθρώπων που την βοηθούν να χτιστεί, να εξελιχθεί και να έχει κάποια συνέχεια. Όσα περισσότερα είναι τα κοινά σημεία των ανθρώπων, που απαρτίζουν μια τέτοια σχέση, τόσο πιο στερεή είναι αυτή η σχέση.

Αν μεταφερθούμε από το προσωπικό στο κοινωνικό επίπεδο, αν ανοίξουμε τον κύκλο, θα δούμε ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες εξελίχθηκαν από το παρελθόν σε κοινωνίες «ομοίων» ανθρώπων. Τα εισαγωγικά στη λέξη μπαίνουν για δύο λόγους: πρώτον, για να τονιστεί η ιδιαιτερότητα που έγραψα στην αρχή και, δεύτερον, για να εξηγηθεί:

Με το επίθετο «όμοιοι» αναφέρομαι στα εθνικά σύνολα, μιας και η ιστορία διδάσκει ότι υπάρχει μια εσωτερική παρόρμηση στους ανθρώπους να ζουν και να δημιουργούν μαζί με άλλους ανθρώπους, με τους οποίους μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά και τα οποία τους ενώνουν:

-Καταγωγή

-Γλώσσα

-Θρησκεία

-Ήθη και Έθιμα

Αν προσπαθήσει κάποιος να ψάξει τις ρίζες αυτής της παρόρμησης ίσως αναλωθεί σε αέναες φιλοσοφικές και επιστημονικές αναζητήσεις. Κι επειδή ως γράφων δεν διεκδικώ ούτε τον τίτλο του φιλοσόφου, ούτε του επιστήμονα, θα σταθώ σε μια διατύπωση που μπορεί να εκληφθεί ως απλοϊκή αλλά, κατά τη γνώμη μου, είναι εντελώς ουσιαστική:

Οι άνθρωποι θέλουν να ζουν σε εθνικά σύνολα (όπως τα περιέγραψε ο μέγας Ηρόδοτος με τα 4 στοιχεία που τα χαρακτηρίζουν) γιατί έτσι τους αρέσει, έτσι αισθάνονται πιο άνετα, έτσι το βρίσκουν πιο εύκολο να ζουν κι έτσι αισθάνονται ευτυχισμένοι. Δεν διανοούνται ποτέ να επιβάλουν σε κανέναν να μιλήσει τη γλώσσα τους, επειδή όλοι μιλάνε την ίδια γλώσσα. Δεν διανοούνται ποτέ να επιβάλουν σε κάποιον να γιορτάσει κάτι άλλο από τις παραδοσιακές γιορτές γιατί όλοι τις γιορτάζουν. Δεν χρειάζεται νομίζω περισσότερη επεξήγηση επ’ αυτού. Εκείνο που πρέπει όμως να τονιστεί είναι ότι, όταν ένα άτομο ενός εθνικού συνόλου επιχειρήσει για οποιοδήποτε λόγο να ενταχθεί σε ένα άλλο εθνικό σύνολο, αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να μιλήσει μια άλλη γλώσσα και γενικά να αλλάξει τον τρόπο της συμπεριφοράς του σύμφωνα με τα ήθη του έθνους στο οποίο θέλει να ενταχθεί. Άρα λοιπόν, έχουμε μια αναγκαστική αλλαγή, η οποία θα τον βοηθήσει να ζει με ανθρώπους διαφορετικούς. Επειδή όμως η ένταξή του στο μέχρι πρότινος ξένο προς αυτόν έθνος είναι μια διαδικασία ετών, καταλαβαίνει κανείς το δύσκολο του εγχειρήματος. Αρκεί να αναφέρω τους Έλληνες μετανάστες σε κράτη όπως είναι η Αυστραλία, η Γερμανία, η Αμερική κ.ά., οι οποίοι όντας μετανάστες πρώτης, δεύτερης, τρίτης, κ.ο.κ. γενιάς, πρωτοστατούν σε εκδηλώσεις υπέρ των εθνικών συμφερόντων (όπως προσφάτως είδαμε να συμβαίνει με το Σκοπιανό) ενώ φαινομενικά έχουν ενταχθεί στις εθνικές ή και πολυεθνικές κοινωνίες στις οποίες ζουν. Τι είδους «ένταξη» είναι αυτή, όταν ο Έλληνας της Γερμανίας ή των ΗΠΑ διαμαρτύρεται για την πολιτική του κράτους στο οποίο ζει, έναντι του κράτους που τον γέννησε, πολύ θα ήθελα να μας εξηγήσει η αντίθετη πλευρά (ή πλευρές).

Συμπεραίνει ο καθένας, ότι αυτό που ονομάζουμε Ταυτότητα, είναι κάτι πολύ πιο ουσιώδες για τους ανθρώπους από την όποια οικονομική τους ευμάρεια. Είναι μια βιολογική, ψυχολογική και ηθική ανάγκη, η οποία είναι φανερό ότι υπάρχει και τους καθοδηγεί. Αφήνω στους φιλοσόφους και τους επιστήμονες να την εξηγήσουν, γιατί είναι φανερό ότι δεν μπορούν να την αρνηθούν.

Ιδιαιτέρως στις πολυεθνικές-πολυπολιτισμικές κοινωνίες, είναι πιο ξεκάθαρη η αξία της Ταυτότητας. Οι διάφορες εθνικές κοινότητες που τις απαρτίζουν κρατάνε γερά και με πίστη τα έθιμα των πατρίδων τους. Διαφυλάσσουν ως κόρην οφθαλμού την πίστη τους, ιδρύουν σχολεία για να μεταδώσουν την γλώσσα τους στις νεότερες γενιές, χτίζουν ναούς, φτιάχνουν πολιτιστικούς συλλόγους που τους επιτρέπουν όχι μόνο να μείνουν προσηλωμένοι στον πολιτισμό τους αλλά ακόμα και να τον μεταδώσουν στους γηγενείς κατοίκους της χώρας που ζουν. Κι αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό γιατί η ανάγκη του ανθρώπου να μεταφέρει και σε άλλους ανθρώπους τα πολιτιστικά στοιχεία με τα οποία γαλουχήθηκε και τα θεωρεί ωραία είναι που τον ωθεί να το κάνει.

Όσο οι πολιτισμοί αυτοί είναι συμβατοί σε κάποια σημεία (π.χ. φυλή, κοινές πολιτιστικές ρίζες, κοινή προέλευση γλώσσας κ.ά.), η συνύπαρξη μπορεί να είναι πιο εύκολη αλλά πάντως η Ταυτότητα της καθεμίας εθνικής κοινότητας παραμένει όπως έχει. Όταν όμως οι σταθερές αυτές δεν ισχύουν, τότε τα πράγματα οδηγούνται σε εκρηκτικές καταστάσεις, οι οποίες και θα καταλαγιάσουν μόνο με την επιβολή της ισχυροτέρας εθνικής κοινότητας (συνήθως των γηγενών ή των πιο πολυάριθμων ή των πιο ισχυρών). Δεν είναι και τόσο μακρινό το 1992, όπου στο Λος Άντζελες των Η.Π.Α., με αφορμή τον βίαιο ξυλοδαρμό ενός Αφροαμερικανού από αστυνομικούς, έλαβε χώρα μια τρομακτική εξέγερση, που είχε σαν αποτέλεσμα μαύροι και Μεξικάνοι να κυνηγούν λευκούς, οι λευκοί τους μαύρους και τους Μεξικάνους και όλοι μαζί τους Ασιάτες!

Για να έρθουμε στο σήμερα, ας ρίξουμε μια ματιά τι συμβαίνει στις χώρες της Ευρώπης, μιας Ευρώπης της οποίας, λόγω της μαζικής επέλασης του Ισλάμ μέσω της λαθρομετανάστευσης και του δήθεν προσφυγικού ζητήματος, οι πληθυσμοί αλλοιώνονται σε τέτοιο βαθμό, ώστε αν αυτό συνδυαστεί με τους ρυθμούς γεννήσεων των γηγενών πληθυσμών και των εποίκων, σε λίγα χρόνια δεν θα μιλάμε μόνο για αλλοίωση αλλά για προσπάθεια επιβολής μιας κοινότητας στην άλλη. Η ανάγκη διατήρησης της Ταυτότητας κάθε εθνικής ομάδας ή ομάδας με κοινά χαρακτηριστικά (π.χ. θρησκευτικές ομάδες, φυλετικές ομάδες) θα οδηγήσει σ’ αυτήν την σύγκρουση και είναι φανερό ότι η κάθε εθνική ή άλλου είδους ομάδα θα θέλει να επιβάλει την δική της Ταυτότητα. Πόσο μάλλον οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί, οι οποίοι μέσω του Κορανίου το διακηρύττουν εντελώς φανερά!

Η θέση της κυρίαρχης πολιτικής τάξης στην Ευρώπη είναι ότι πρέπει όλοι να αφομοιωθούν και να προκύψει ένα νέο πολιτιστικό προϊόν το οποίο θα προέρχεται από όλους και θα είναι σεβαστό από όλους. Άρα πάλι μιλάνε για ένα νέο είδος Ταυτότητας διότι κι αυτό θα έχει χαρακτηριστικά, απλώς δεν θα είναι τα εθνικά χαρακτηριστικά που έχουν οι υπάρχοντες πολιτισμοί. Αυτό όμως που δεν μπορεί να εγγυηθεί αυτή η θέση, είναι ότι η κυρίαρχη πολιτισμική ομάδα κάθε κράτους δεν θα προσπαθήσει να επιβάλει τις δικές της πολιτιστικές αντιλήψεις στις άλλες.

Το ερώτημα που συμπερασματικά θα πρέπει να μας βασανίσει και τελικώς να απαντήσουμε, είναι το εξής: Εφόσον με την Ταυτότητά μας πορευθήκαμε στους αιώνες και κάθε λαός είναι ευτυχισμένος με αυτήν, για ποιόν ακριβώς λόγο πρέπει να την αλλάξουμε σε μία άλλη; Και, εν τέλει, ειδικώς εμείς οι Έλληνες, οι φορείς μιας Ταυτότητας που έθεσε τις βάσεις του παγκοσμίου πολιτισμού, γιατί να θέλουμε να την αποποιηθούμε;

Τέλος, υπάρχει κι ένα ερώτημα, που θα μας οδηγήσει σε άνοιγμα της συζήτησης πάνω σε ηθικά ζητήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα: Δεν είναι ο υπέρτατος ρατσισμός να ζητάς την εξάλειψη της Ταυτότητας ενός εθνικού συνόλου, αντικαθιστώντας την με μία άλλη;

Νίκος Τζιόπας