Η αρχέγονη κούκλα στο Κιλκίς (Του Πάνου Σκουρολιάκου)

Δημοσιεύτηκε: Σάββατο, 10 Μαΐου 2014 03:00 Η αρχέγονη κούκλα στο Κιλκίς (Του Πάνου Σκουρολιάκου)

Μια από τις πιο παλιές και αυθεντικές μορφές παραστατικής τέχνης, εκείνη του Κουκλοθεάτρου, βασιλεύει στην ακριτική πόλη του Κικλίς, πάνω ψηλά στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας

Το 1999, με πρωτοβουλία του ζεύγους Χρήστου και Άννας Σπίγκου, διοργανώθηκε το πρώτο φεστιβάλ κουκλοθεάτρου και παντομίμας, με στόχο την πολιτιστική αναβάθμιση της πόλης, αλλά και την ανάδειξή της σε ένα βαλκανικό κέντρο προώθησης παραδοσιακών μορφών τέχνης. Η τέχνη της κούκλας γεννιέται από την ανάγκη παράστασης του ιερού και όχι απλώς της αναπαράστασής του. Είδος τέχνης αυθόρμητο και ειλικρινές σαν παιδί, ενσωμάτωσε αργότερα τεχνοτροπίες διάφορες ανάλογα τον τόπο και την εποχή και εξελίχθηκε σε μια από τις πιο σπουδαίες τέχνες ώς τις μέρες μας. Οι ρόλοι-χαρακτήρες με τα έντονα χρώματα και την ξύλινη ή υφασμάτινη κατασκευή τους αγαπήθηκαν πολύ, και με το χιούμορ τους, την ειρωνεία, τον σαρκασμό, την αυθεντικότητα και αθωότητά τους αποτέλεσαν πάντα απειλή για τους κρατούντες. Αφέντες, βασιλείς, κυβερνήτες έμπαιναν στο στόχαστρό τους και έβγαιναν πάντα λαβωμένοι από την αναμέτρησή τους με την κούκλα. Φυσικό ήταν λοιπόν να την καταδιώκουν.

Λένε πως η εφηβεία είναι η ηλικία με την οποία μπορούμε να ταυτίσουμε την πανάρχαια τέχνη του κουκλοθεάτρου. Μπορεί αυτή να συγκριθεί με το πάθος και την αυθόρμητη αντίδραση των εφήβων σε ό,τι θαυμάζουν, αλλά και σε ό,τι απορρίπτουν. Η αλήθεια είναι πως η κούκλα είναι ο αυθεντικός διαμεσολαβητής για παιδιά και εφήβους, ώστε να εκφράσουν τις απόψεις τους, τις αγωνίες και αναζητήσεις απέναντι στη ζωή που ανοίγεται μπροστά τους. Αλλά και οι ενήλικοι ακουμπούν στην κούκλα για να επαναφέρουν ψήγματα έστω αθωότητας και να ξαναδούν τη ζωή με πιο ξεκούραστη ματιά, αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες της και με έναν άλλον, «παράλληλο» και πιο ρομαντικό τρόπο.

Στην άνυδρη εν πολλοίς και ξεχασμένη ελληνική περιφέρεια, εγκαθίσταται λοιπόν ένα φεστιβάλ κουκλοθεάτρου. Παράδοση σε σχέση με το είδος δεν υπήρχε. Όχι μόνον στο Κιλκίς, αλλά και στη χώρα ολόκληρη. Το θέατρο βέβαια ήταν πάντα βαθιά ριζωμένο στον ελλαδικό χώρο, ο καραγκιόζης -νεότερος, αλλά κραταιός- και σε πολλά μέρη, τοπικά δρώμενα με αρχέγονες καταβολές. Σε ένα παρθένο τοπίο, παιδιά και μεγάλοι θα μετατρέπονταν, όπως έλεγε ο Κιλκισιώτης ζωγράφος και συγγραφέας Κώστας Λαχάς, σε «καταληψίες ενός άλλου πολιτιστικού και κοινωνικού ήθους, αλλά και προσωπικού ευγενικού ύφους». Το φεστιβάλ αρχίζει να πατά γερά στα πόδια του και το 2002 με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Χουάνχο Κοράλες καταφέρνει να έχει και τη στήριξη της πολιτείας. Αναγνωρίζεται και έχει τη συμπαράσταση του Ελληνικού Κέντρου Κουκλοθεάτρου – UNIMA Ελλάς, καθώς και την αρωγή ξένων πολιτιστικών ινστιτούτων που είναι εγκατεστημένα στην Ελλάδα, όπως το ιταλικό, το ισπανικό, το ιταλικό, το Βρετανικό Συμβούλιο, το καλλιτεχνικό συμβούλιο της Κορέας, την αυστριακή και ιαπωνική πρεσβεία. Αποκορύφωμα της εξωστρεφούς δημιουργικής δράσης του είναι η συμπαράσταση για τη διοργάνωση του αδελφού Φεστιβάλ Κουκλοθεάτρου και Παντομίμας Λατσιών Κύπρου!

Παράλληλα με τις παραστάσεις του, το Φεστιβάλ Κουκλοθεάτρου και Παντομίμας Κιλκίς διοργανώνει σεμινάρια για κουκλοπαίκτες, σεμινάρια για εκπαιδευτικούς, διεθνές εργαστήριο κοινωνικού θεάτρου για εφήβους, εργαστήρια για τους μαθητές της πόλης και ημερίδες για το κουκλοθέατρο στην εκπαίδευση. Ακόμα, ομιλίες για την τέχνη και την επιστήμη του κουκλοθεάτρου και της παντομίμας.

Το 2010 καταφέρνει η διοργάνωση αυτή να ενταχθεί στα ευρωπαϊκά προγράμματα. Αλλά με την κρίση στην Ελλάδα και εξαιτίας της ανικανότητας της δημοτικής αρχής, αφήνεται στην τύχη της. Το δόγμα της τρόικας των δανειστών μας επιβάλλεται και σε αυτό το ξεχωριστό φεστιβάλ του Κιλκίς. Ακινησία, φτώχεια, αποτελμάτωση όπως παντού. Με λύπη μου πληροφορήθηκα πως και το Φεστιβάλ Λατσιών της Κύπρου σταμάτησε τη λειτουργία του λόγω έλλειψης χρηματοδότησης…

Εκείνοι οι παλιοί άρχοντες και βασιλείς που καταδίωκαν κάποτε τις ενοχλητικές κούκλες που ασκούσαν κριτική, όπως λέει και ο Εδουάρδο Ντι Μάουρο από τη Βενεζουέλα στο μήνυμά του για την Παγκόσμια Ημέρα Κουκλοθεάτρου 2014: «Σήμερα δεν αρέσκονται να κάθονται στους θρόνους τους στολισμένους με περίτεχνα σκαλισμένους λίθους, αντιθέτως προτιμούν να παραμένουν στη σκιά, εκεί που δεν είναι ευκρινώς ορατοί. Κατέχουν τα μέσα ενημέρωσης κι επικοινωνίας, τα οποία αποκαλύπτουν ή συγκαλύπτουν ανάλογα με τη διάθεσή τους. Αυτό το είδος βασιλιά είναι ένα κατασκεύασμα με χίλια πρόσωπα, είναι ο νεοφιλελευθερισμός ανήθικος και απάνθρωπος. Σήμερα τσάροι είναι οι πολυεθνικές εταιρείες που διογκώνουν τα κέρδη τους και την εξουσία τους αδιαφορώντας για την καταστροφή του πλανήτη και της ζωής. Κουκλοπαίκτες του κόσμου, αντιστεκόμαστε στην κοινωνική και ηθική αναλγησία, στην ανισότητα, την αδικία. Χρησιμοποιούμε την απεριόριστη ποικιλία τεχνικών και τεχνοτροπιών για να δώσουμε μορφή στην πιο εκφραστική προσωπικότητα -την κούκλα- προικίζοντάς τη με φλογερό λόγο, για να τους καταδικάσουμε και να τους δείξουμε ότι οι νέοι, στιγματισμένοι ως νωθροί και αφιλόδοξοι, αγωνίζονται για έναν καλύτερο, ανθρώπινο κόσμο».

Και πίσω στο Κιλκίς, ο εκ των εμπνευστών του φεστιβάλ Χ. Σπίγκος σημειώνει: «Άραγε τα πρωτογενή πλεονάσματα των κ. Σαμαρά και Στουρνάρα, αλλά και η νέα δημοτική αρχή που θα προκύψει από τις προσεχείς εκλογές θα δώσουν τη σημασία που αρμόζει στον πολιτισμό; Άλλωστε και ο πολιτιστικός τουρισμός κομμάτι της βαριάς βιομηχανίας της χώρας είναι. Μιας βιομηχανίας που επιστρέφει με πολλαπλά οφέλη την οποιαδήποτε επιδότηση και δεν μετακινεί την έδρα της σε γειτονικές χώρες λόγω φθηνού εργατικού δυναμικού. Γιατί σε μια χώρα που παραθέτει γεύματα σε ξένους ηγέτες με θέα την Ακροπόλη της Αθήνας δεν της πρέπει τέτοια απαξίωση στον πολιτισμό».

Το πείσμα και η εφευρετικότητα των ανθρώπων αυτού του τόπου είμαι σίγουρος θα νικήσουν τους εμπόρους της ζωής μας. Και δράσεις πολιτισμού όπως τα φεστιβάλ
κουκλοθεάτρου του Κιλκίς, των Λατσιών και αλλού όπου γης είναι όπλα πολιτισμού, αντίστασης, ευημερίας και προκοπής.

Προσαρμοσμένη αναζήτηση