(Από το αρχείο του συγγραφέα - ερευνητή Ηλία Τριανταφύλλου)
Εις το παρόν ιστόρημα αφήνεται μόνος ο αναγνώστης, και κυρίως ο επαϊων, να <<βαθμολογήση>> τους αρχαίους Έλληνες , μεγάλους γλύπτες και διασήμους ζωγράφους ,ολίγων εκ των οποίων, η προσωπικότης και το έργον ιστορούνται με βάσιν τα διασωθέντα ευρήματα και τις γραφές αρχαίων και νεωτέρων συγγραφέων.
Από αρχαιοτάτων χρόνων, ο Έλλην ηγάπα την Γλυπτικήν και εκόσμη τις οικίες,τους ναούς και τους τάφους, αρχικώς με πήλινα και λίθινα και εις την συνέχειαν με ορειχάλκινα αγάλματα και ανάγλυφες στήλες.
Το ξύλον και ο πορώδης ασβεστόλιθος,ήσαν τα πρώτα υλικά τα οποία εχρησιμοποίησεν ο Έλλην γλύπτης.
Το αυτό συνέβαινεν και με την Ζωγραφικήν,η οποία υπήρξεν η κορυφαία εικαστική τέχνη εις την αρχαίαν Ελλάδα,εις τρόπον ώστε κατά τους 5ον και 4ον αιώνες π.Χ,εις τις μεγάλες πόλεις (Αθήναι,Σπάρτη,Κόρινθος,Θήβαι …...) τοσον οι Δημόσιοι όσον και οι ιδιωτικοί χώροι, εκοσμούντο με παραστάσεις Θεών και Ηρώων και συγχρόνως απεικονίζοντο ανθρώπινες μορφές και γεγονότα της καθημερινής ζωής. Τα εργα αυτά,όντως αριστουργήματα, άλλα κατέστρεψεν ο χρόνος και άλλα βάρβαροι επιδρομείς και βέβηλοι λεηλάτες. Υπάρχουν όμως ευτυχώς, λεπτομερείς περιγραφές αρχαίων Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων,οι οποίες αφορούν εις θαυμαστές ζωγραφικές συνθέσεις της Κλασσικής και της Ελληνιστικής Εποχής,όπως επίσης υπάρχουν και ωρισμένα αντίγραφα των συνθέσεων αυτών,τα οποία εκόσμουν οικίες πλουσίων της Πομπηίας και τα οποία διεσώθησαν <<χάρις εις τον Βεζούβιον>>,και ευρίσκονται εις Μουσεία της Ευρώπης.
Αλλά και νεώτεροι συγγραφείς έχουν ασχοληθή με την αρχαίαν Ελληνικήν Ζωγραφικήν.Αναφέρομε τον Χέρρμαν(Μνημεία ζωγραφικής), τις μελέτες του Ρίτζο και άλλων.
Από τα γλυπτά αριστουργήματα τα οποία διεσώθησαν και από τις περιγραφές των θαυμαστών ζωγραφικών συνθέσεων,αλλά και των αντιγράφων της Πομπηίας,ημπορεί να διακρίνη, κυρίως ο ειδικός,το σημείον τελειότητος,εις το οποίον είχε φθάσει η Τέχνη της σμίλης και του χρωστήρος,εις την Πατρίδα των Θεών,όταν την σμίλην και τον χρωστήρα εχειρίζωντο οι μαγικές και θείες χείρες, ενός Φειδία ή ενός Πολυκλείτου,ενός Πολυγνώτου ή ένός Απελλού!!!!!
Ως πρώτος Έλλην γλύπτης θεωρείται ο Αθηναίος ΔΑΙΔΑΛΟΣ,ο οποίος έδωσε κίνησιν εις τα χέρια και βάδισμα εις τα πόδια.Έργα του <<Ηρακλής>>,<<Κινητή Αφροδίτη>>κ.λ.π.
Τον 6ον αιώνα π.Χ εμφανίζονται οι <<Κούροι>>με στερεότυπον νεανικότητα και στάσιν συγκρατημένην,αλλά και οι <<Παρθένες>>ή <<Κόρες>>,14 μαρμάρινες γυναικείες μορφές,οι οποίες ευρέθησαν επί της Ακροπόλεως των Αθηνών και επαρίσταναν Κυρίες επί των Τιμών της Πολιούχου Θεάς Αθηνάς(αριστουργήματα γλυπτικής τόσον ως προς τις λεπτομέρειες του σώματος,όσον και ως προς την κίνησιν. )!!Ουδείς κατώρθωσε να μιμηθή αυτά τα αριστουργήματα, αρχαίος αλλά και νέος ειδικός,όσον και αν προσεπάθησεν. Το μόνον το οποίον κατώρθωσαν ωρισμένοι ήταν,να εκμεταλλευθούν το γεγονός, ότι η Ελλάς ήτο μίαν περίοδον υπο την Τουρκικήν κατοχήν και να στερήσουν την Ελλάδα απο έργα τέχνης ανεπανάληπτα,τα οποία σήμερα εκθέτουν εις τα μουσεία των και από τα οποία εισπράττουν αρκετά χρήματα,από τα εκατομμύρια των επισκεπτών,οι οποίοι σπεύδουν για να θαυμάσουν το τάλαντον των Μεγάλων της Τέχνης, Ελλήνων.
----Η Γλυπτική παίρνει μεγάλες διαστάσεις κατά τον 5ον π.Χ αιώνα,με την κίνησιν να αντικαθιστά την μέχρι τότε ακινησίαν και ακαμψίαν. Αυτό οφείλεται κυρίως εις την μελέτην της ανατομίας από τους διδασκάλους και τους μαθητάς των, της Γλυπτικής Τέχνης.
Ο γλύπτης την εποχήν αυτήν, ενδιαφέρεται για την θαυμαστήν κίνησιν της σαρκός επί του κινουμένου σκελετού των οστών και για την εξόγκωσιν των μυών,των τενόντων και των φλεβών.
Ως υλικά χρησιμοποιεί ξύλον,ελεφαντοστούν,ελεφαντόδοντα,οπτήν γήν,μάρμαρον, ορείχακλον. Εις τα χρυσελεφάντινα αγάλματα για το σώμα χρησιμοποιεί ελεφαντόδοντα και για τα ενδύματα χρησιμοποιεί χρυσόν. Εις την Αθήνα χρησιμοποιείται κυρίως το μάρμαρον,του οποίου η λεία επιφάνεια αποδίδει το ρόδινον χρώμα του γυναικείου σώματος και το σιδερούχον περιεχόμενόν του αποκτά με τον καιρόν μιαν χρυσήν φλέβα,η οποία λάμπει δια μέσου της μάζης.
Διάφορες σχολές γλυπτικής εμφανίζονται τον 5ον π.Χ αιώνα εις διφόρουςς πόλεις της Ελλάδος,εις το Άργος,εις την Αθήνα,εις την Σικυώνα, εις την Αίγινα,εις την Χαλκίδα και αλλού.
Εις το Άργος, Μεγάλη Σχολή θεωρείται αυτή την οποίαν ίδρυσεν ο περίφημος ΑΓΕΛΑΔΑΣ και την οποίαν εδόξασεν ο διάσημος γλύπτης ΠΟΛΥΚΛΕΙΤΟΣ.
Ο Πολύκλειτος εις τα σώματά των έργων του, εφήρμόζε την αυστηρότητα των αναλογιών,την σαφήνειαν του περιγράμματος και την στιβαράν αρρενωπότητα του όλου. Τα έργα του Πολυκλείτου,θα είπη ο Πλούταρχος ,θυμίζουν Δωρικόν Ναόν.
Το 422π.Χ εις το Άργος,κατεσκεύασε,εις τον εκεί ομώνυμον Ναόν ,ένα άγαλμα της Ήρας από χρυσόν και ελεφαντόδοντα,το οποίον εθεωρήθη δεύτερον,μετά τα χρυσελεφάντινα αγάλματα του Φειδίου.
Τρία έργα του περίφήμου αυτού δημιουργού,ευτυχώς υπάρχουν σήμερον εις αντίγραφα,τα οποία πλησιάζουν περίπου τα πρωτότυπα και αποτελούν δείγματα του μεγάλου ταλέντου το οποίον διέθετεν ο Πολύκλειτος. Αυτά Είναι <<ο Διαδούμενος>>,<<ο Δορυφόρος>> και <<η Πληγωμένη Αμαζών>>.
<<Ο Διαδούμενος>>,του οποίου αντίγραφον ευρίσκεται εις το Μουσείον των Αθηνών,παριστά τον νικητήν αθλητήν,να δένη γύρω από την κεφαλήν του το δίκτυον,επί του οποίου οι κριταί επρόκειτο να τοποθετήσουν τον κότινον.<<Κλάδος από αγριελιά>>. Επάνω εις το ένα πόδι στηρίζεται όλον το σώμα,το άλλο πόδι δείχνει να ανακουφίζεται από την μείωσιν του βάρους, τα δε χαρακτηριστικά του νέου, αποπνέουν μιαν Ολυμπίαν ηρεμίαν.Η συμμετρία,(κοινόν χαρακτηριστικόν εις την ζωήν του Έλληνος) ήτο κάτι το συνυφασμένον με την γλυπτικήν του Πολυκλείτου,ο οποίος εθέσπισεν έναν κανόνα συμμετρίας και αναλογίας,έγραψε σύγγραμμα και κατεσκεύασεν άγαλμα <<τον Δορυφόρον>>(το οποίον ευρίσκεται εις το Μουσείον της Νεαπόλεως),για να αποδείξη ότι η Φύσις την οποίαν αντιγράφομεν ακολουθεί εις όλες τις εκφάνσεις της ζωής αυτόν τον κανόνα της συμμετρίας και της αναλογίας.Εις το σύγγράμμά του διατυπώνει αριθμητικώς:Την σχέσιν του ενός δακτύλου με τον άλλον,των δακτύλων με την παλάμην,της παλάμης με τον καρπόν,του καρπού με τον αγκώνα και γενικώς όλων των μελών του σώματος μεταξύ των. Αυτό είναι ένα είδος μετρικής του ανθρωπίνου σώματος(συμμετρίας και αναλογίας) και εκφράζει μιαν Πυθαγόρειον Αντίληψιν,όπου κάθε μορφή είναι και ένας αριθμός.Συγχρόνως εκφράζει και μιαν Ελεατικήν Ιδέαν,διότι θεωρεί ότι η Αλήθεια(η οποια υπάρχει εις την Φύσιν) δεν είναι το πλήθος των στιγμιαίων φαινομένων,αλλά αυτό το οποίον μένει αιωνίως απαράλλακτον,αυτό το οποίον κρύβεται όπισθεν των φαινομένων και ημπορεί να συλληφθή μόνον με τον καθαρόν διαλογισμόν και την αφαίρεσιν (Πληγωμένη Αμαζών).
---Εις την Ζωγραφικήν της αρχαίας Ελλάδος πρωτοπόρος υπήρξεν ο εκ της Θάσου καταγόμενος ΠΟΛΥΓΝΩΤΟΣ.
Το κυριώτερον έργον του Πολυγνώτου ήτο η διακόσμησις της Αγοράς των Αθηνών, της περιφήμου <<Πεισιανακείου Στοάς>>,της από της Γραφής του Πολυγνώτου κληθείσης<< Ποικίλης>> κατά Διογένην Λαέρτιον. Παρίστανε τις κορυφαίες στιγμές της Ελληνικής Ιστορίας:
Τον Αγώνα του Θησέως εναντίον των Αμαζόνων,την Κατάκτησιν της Τροίας,την Μάχην του Μααραθώνος.Ο Σιμωνίδης ο Κοίος θα αφήση το επίγραμμα<<Έγραψεν Πολύγνωτος, Θάσιος γένος,Αγλαοφώντος υιός,Περθομένην Ιλίου Ακρόπολιν>> και ο Πλούταρχος θα γράψη<<Την Στοάν ταύτην έγραψεν Πολύγνωτος προίκα(δωρεάν),ουδ/απ/εργολαβίας φιλοτελούμενος προς την Πόλιν>>. Διεκόσμησε την Πινακοθήκην των Προπυλαίων της Ακροπόλεως,με γραφές (τις οποίες είδεν ο Παυσανίας),όπως <<Ο Αχιλλεύς εν Σκύρω>>,<<ο Οδυσσεύς ιστάμενος παρά την Ναυσικάν μετά των θεραπενίδων αυτής εις τον ποταμόν>>,ο Ορέστης φονεύων τον Αίγησθον>> και εις το Θησείον έγραψεν,<<η παρά τον τάφον του Αχιλλέως μέλλουσα να σφαγή Πολυξένη>> και<<η κενταυρομαχία και η Αμαζονομαχία>>.
Αλλά και τα γλυπτά του Παρθενώνος αναδίδουν κάποιαν Πολυγνώτειον τεχνικήν και ένα ιδικόν του Πνεύμα. Άλλωστε είναι γνωστόν ότι ο Μέγας Φειδίας(γλύπτης,ζωγράφος,αγαλματοποιός) είχε διδάσκαλον εις την ζωγραφικήν τον Πολύγνωτον.
Εις τις Πλαταιές,εις τους τοίχους του Προνάου,εις τον ναόν της Αρείας Αθηνάς,υπήρχε γραφή του Πολυγνώτου <<ο Οδυσσεύς φονεύων τους μνηστήρες>>.Εις τις Θεσπιές υπήρχαν (κατά Πλίνιον), τοιχογραφίες του Πολυγνώτου,εις τον εκεί περίφημον ναόν του Έρωτος. Εις την περιφημον Λέσχην εις τους Δελφούς(ανάθημα των Κνιδίων),ο Παυσανίας περιγράφει γραφές του Πολυγνώτου. <<Ο Απόπλους των Ελλήνων>>,<<Ιλίου Πέρσις>> κ.λ.π. Ο Φιλόστρατος εκθειάζει το εύσκιον και το έμπνουν,των ευδοκίμων γραφών του Πολυγνώτου,ο δε Αιλιανός τονίζει την ακρίβειαν,το ήθος και το πάθος της τέχνης του ζωγράφου.
Ο Λεονάρδο Νταβίντσι,θα ειπή ότι,οι πίνακες του Πολυγνώτου,εις το εύρος και τον πλούτον της συλλήψεως,πρέπει να ήσαν αληθινά θαύματα και εις την δομήν των εθύμιζαν μίαν Αισχύλειον Τριλογίαν.
Πράγματι ο Πολύγνωτος αντιστοιχεί εις τον Αισχύλον.
Αι τρείς γραφαί του Πολυγνώτου εις την Ποικίλην Στοάν,είχαν ως θέμα την αναμέτρησιν των Ελλήνων με τους Βαρβάρους.Αλλά και <<οι Πέρσαι>>του Αισχύλου,είναι ο μεσαίος σπόνδυλος,μιάς ομοίας τριλογίας
Το πρώτον δράμα του Αισχύλου επραγματεύετο την Αργοναυτικήν Εκστρατείαν,το δεύτερον τους Πέρσας και το τρίτον την μάχην της Ιμέρας.
Τα χρώματα τα οποία εχρησιμοποίη ο Πολύγνωτος,ησαν το λευκόν,το κόκκινον,το κίτρινον της ώχρας και το κυανόμαυρον,με τον συνδυασμόν των οποίων,εφήρμοζε και την <<Αρχήν της Ψευδούς Διαφανείας>>.
Λέγεται ότι,ο περίφημος πίνακάς του<<Η ΠΟΛΥΞΕΝΗ>>,έφερεν εις τους οφθαλμούς της,όλον τον Τρωϊκόν Πόλεμον. Ο Λουκιανός αναφέρει ότι ειδικώς τον πίνακα αυτόν τον εζωγράφισε χρησιμοποιών ως χρωστήρα βλεφαρίδας στρουθοκαμήλου.
Τέλος το περίφημον αγγειογράφημά του <<Ο Ορφεύς και οι Θράκες>>
το οποίον εφιλοτέχνησεν ο Φειδίας εις τας δυσμάς του βίου του,μας δίδει σαφή εικόνα της δεξιοτεχνίας και της ευφυίας του ανδρός. Ο Ορφεύς με την δύναμιν της λύρας του,νικά τους τέσσαρες βαρβάρους. Ο πρώτος ατενίζει τον Μύστην,βυθισμένος εις βαθείαν περισυλλογήν,ως να στοχάζεται το μυστικόν της Μουσικής.Οι άλλοι έχουν μίαν έκφρασιν,ωσάν να ζούν σε έναν άλλον κόσμον,πλήρεις εκστάσεως και συγκρουομένων συναισθημάτων.
Ο Αριστοτέλης δεν θα παραλείψη να αναφέρη εις την Ποιητικήν του ότι <<ο Πολύγνωτος εποίη κρείττονας τους ανθρώπους>>.--------
---Ο γλύπτης ΜΥΡΩΝ.
Ο Μύρων,μαθητής για λίγον καιρόν του Αγελάδα,κατώρθωνε να συνδυάζη την Πελοποννησιακήν Ανδροπρέπειαν με την Ιωνικήν Χάριν.
Τα έργα του τα εχαρακτήριζε κυρίως η κίνησις. Τον αθλητήν π.χ τον απεικόνιζεν ακριβώς κατά την διάρκειαν του αγωνίσματος.Ούτε πρίν ούτε μετά. Ουδείς άλλος γλύπτης εις την ιστορίαν,κατώρθωσε να συγκριθή μαζύ του εις την απεικόνισιν του ανδρικού σώματος εν κινήσει.
Τα 470 π.Χ κατεσκεύασεν ένα εκ των διασημοτέρων εις την ιστορίαν της Γλυπτικής άγαλμα-Τον <<Δισκοβόλον>>. Εδώ το θαύμα της αρρενωπής μορφής είναι Πλήρες.Το σώμα έχει μελετηθή με προσοχήν εις όλες τις κινήσεις των μυών,των τενόντων,των οστών. Τα σκέλη,οι βραχίονες και ο κορμός,λυγίζουν,ώστε να επιτευχθή η μεγαλυτέρα δύναμις κατά την ρίψιν. Το πρόσωπον του Δισκοβόλου παραμένει ήρεμον και γαλήνιον, χωρίς την παραμικράν παραμόρφωσιν από την
όντως μεγάλην προσπάθειαν που καταβάλλεται,δείγμα της εμπιστοσύνης του αθλητου εις τις ικανότητές του.Γιά το αριστούργημα αυτό ο Άρνολντ Φον Ζάλις θα ειπή:<<Ο καλλιτέχνης παρουσιάζει την στιγμιαίαν κίνησιν να σπιθίζη όπως η φλόγα στον άνεμον.Είναι δηλ. η φιλοσοφία της κινήσεως,όπου ο γλύπτης λύει το πρόβλημα με ανωτερότητα,ως να ήτο μία κατασκευαστική άσκησις>>.
Δύο ακόμη έργα του Μύρωνος θα μας απασχολήσουν εδώ.
<< Η ΔΑΜΑΛΙΣ >> και<<Ο ΛΑΔΑΣ >>.
Για το πρώτον είχαν γραφή τριάντα έξι επιγράμματα και οι Έλληνες έλεγαν//Η Δάμαλις(δηλ. η Αγελάς) του Μύρωνος ημπορεί να κάμη τα πάντα,πλήν του μηκυθμού//.
Οι περιγραφές λέγουν ότι το μεγαλύτερον δημιούργημα του Μύρωνος ήτο// ο Λάδας//. Ένας αθλητής δρομεύς,ο οποίος υπέκυψεν από εξάντλησιν μετά την νίκην. Εδώ φαίνεται ότι ακούς το αγκομαχητόν του δρομέως και βλέπεις εις το πρόσωπον του αθλητού,την προσμονή του νικητού,να στεφανωθή με τον Κότινον. Είναι πράγματα τα οποία μόνον ένας Μύρων ημπορούσε να επιτύχη..-----------…
Ο Ζωγράφος Αθηνίων. Έργον του<<ο Αχιλλεύς εις Σκύρον>>.
Παρίστανε τον Αχιλλέα μετεμφιεσμένον εις Κόρην,να αναγνωρίζεται υπό του Οδυσσέως και του Διομήδους,εις την αυλήν του βασιλέως της Σκύρου. Ο Πλίνιος αναφέρει τους αρμονικούς συνδυασμούς χρώματος και κινήσεως οι οποίοι επιτυγχάνονται εις τον πίνακα αυτόν. Εις το πρόσωπον του Αχιλλέως συνδυάζονται,η επίπλαστος γυναικεία μορφή με την σοβούσαν δύναμιν του άρρενος,η περιποιημένη κόμη της//Κόρης// με την αστραπήν του βλέμματος και την αδράν γραμμήν του στόματος του ανδρός,τα οποία προδίδουν τον μετεμφιεσμένον ήρωα και τα οποία θα οδηγήσουν τον υιόν της Θέτιδος εις τα πεπρωμένα του,τα οποία του έχει προκαθορίσει η μοίρα. Ο Γάλλος συγγραφεύς Πόλ Φόρ τέλος λέγει ότι, από τις περιγραφές προκύπτει ότι ο Αθήνιος αποδίδει επακριβώς την δραματικήν στιγμήν όπου η φύσις και ο χαρακτήρ του ήρωος θραύουν τα δεσμά τους,για να οδηγήσουν τον υιόν της Θέτιδος προς τα μοιραία πεπρωμένα του και ότι εάν ο Αθήνιος δεν απέθνησκεν νέος,ουδείς αρχαίος ή νέος ζωγράφος,θα ήτο εις θέσιν να συγκριθή μαζύ του.
Ο ζωγράφος Τιμόμαχος ο Βυζάντιος.
Έργον του η περίφημος <<ΜΗΔΕΙΑ>>.
Εδώ απεικονίζεται κατά τρόπον θαυμστόν η σύγκρουσις των συναισθημάτων, του μίσους,της λύπης,της απελπισίας,της εκδικήσεως εις το πρόσωπον της μητρός,η οποία μελετά τον φόνον των τέκνων της.
Τόσον η έκφρασις των τρομαγμένων οφθαλμών της Μηδείας,όσον και τα ημίκλειστα χείλη και η σπασμωδική της κίνησις,με την οποίαν πλέκει τα χέρια και πιέζει τεντωμένους τους αντίχειρας,φανερώνουν την τρικυμίαν η οποία συγκλονίζει την ψυχήν της,αλλά και την τραγικότητα της μητρός ,η οποία πρόκειται να φονεύση τα τέκνα της. Το έργον αυτό το ηγόρασεν ο Καίσαρ έναντι 30 ταλάντων και το αφιέρωσεν εις τον ναόν της Αφροδίτης εις την Ρώμην. Ευρίσκεται αντίγραφόν του,κατ/άλλους εις την Ν.Υόρκην,κατ/άλλους εις την Μαδρίτην.
Ο ζωγράφος Θέων. Έργον του<< Η ΒΡΙΣΗΙΣ>>.
Ένας τέλειος από απόψεως συνθέσεως και κινήσεως πίναξ. Ευρέθη αντίγραφόν του εις την Πομπηίαν. Είναι συμβολική και χαρακτηριστική,εκείνη η κίνησις του Αχιλλέως την οποίαν αν την συνδυάσωμε με την έκφρασιν των οφθαλμών του,διακρίνομε την αγανάκτησίν του δια την προσβολήν την οποίαν εδέχθη από τον Αγαμέμνονα.Η Βρισηίς σπογγίζει με το πέπλον της ένα δάκρυ,καθώς ο Πάτροκλος την παραδίδει εις τους στρατιώτας του Αγαμέμνονος,οι οποίοι μένουν αδιάφοροι και απλώς εκτελούν διαταγές. Την χειρονομίαν όμως του Αχιλλέως,παρατηρεί ο γέρων Φοίνιξ,του οποίου η στάσις δείχνει ότι προφητεύει τα δεινά,τα οποία επέρχονται ως λαίλαψ καταστροφική,εις τα στρατόπεδα των Αχαιών και των Τρώων.Δηλαδή,
τον φόνον του Πατρόκλου και του Έκτωρος,αλλά και του ιδίου του υιού του Πηλέως. Ο Πόλ Φόρ θα πή://Θεόμενοι τον πίνακα αυτόν,
απαγγέλλομεν Όμηρον//………--------
Ο Γλύπτης ΦΕΙΔΙΑΣ.
Ο Φειδίας,κατά γενικήν ομολογίαν υπήρξεν ο μεγαλύτερος γλύπτης
όλων των εποχών,ο οποίος εχειρίζετο με επιδεξιότητα και χάριν,τόσον
τον χρωστήρα,όσον κυρίως την σμίλην,με την οποίαν εδημιούργησεν έργα θαυμαστά και ανεπανάληπτα. Εις τα έργα του εχρησιμοποίησε και τον ορείχαλκον,του οποίου την τεχνικήν εδιδάχθη από τον Αγελάδα, αλλά κυρίως το μάρμαρον, με το οποίον εδημιούργησε και τα γλυπτά εις τον Παρθενώνα.Με την διακόσμησιν του Παρθενώνος απησχολήθη,από το 447 έως το 438 π.Χ,σε συνεργασια με τον διάσημον Μηχανικόν Ικτίνον ό οποίος εσχεδίασε,εμελέτησε και επέβλεψε την κατασκευήν του Ναού.
Ο Φειδίας, με τα ίδια τα χέρια του, ελάξευσε όλες τις μορφές, όλα τα γλυπτά τα οποία εστόλιζαν τις μετόπες,τα διαζώματα, και τα αετώματα του Καλλίστου και ανεπαναλήπτου ναού της Αθηνάς Παλλάδος.
Ποιός,αλήθεια γλύπτης μπορούσε ή μπορεί να δημιουργήση εκείνη την Ζωφόρον στην οποίαν παρουσιάζεται σμιλευμένη από τις θείες χείρες του Φειδίου όλη η Πομπή των Παναθηναίων, να συνοδεύη τον πέπλον της Θεάς Αθηνάς;
Τρία αγάλματα της θεάς Αθηνάς κατεσκεύασεν επάνω εις την Ακρόπολιν. Το ένα ήτο <<η Λημναία Αθηνά>>,ορειχάλκινον και λεπτώς ειργασμένον άγαλμα.. Ο Φούρτ Βέγκελ,ανεκάλυψεν αντίγραφον της κεφαλής του αγάλματος αυτού,η οποία συνεδύαζε με τρόπον συναρπαστικόν,την τρυφερότητα με την ενεργητικότητα και την χάριν με την σοφίαν,όπως ο ίδιος αναφέρει.
Το δεύτερον ήτο <<η Αθηνά Πρόμαχος>>.Μία κολοσσιαία Αθηνά,ύψους 21 μέτρων με το βάθρον της,η οποία ευρίσκετο μεταξύ των Προπυλαίων της Ακποπόλεως και του Ερεχθείου.Ήτο ορειχαλκίνη και εχρησίμευεν ως Φάρος για τους ναυτικούς,τους παραπλέοντας το Σούνιον και ως προειδοποίησις για κάθα εχθρόν. Αλλά το διασημότερον εκ των τριών ήτο <<η Αθηνά Παρθένος>>. Είχεν ύψος περίπου 12 μέτρα,συμπεριλαμβανομένου και του βάθρου του και ευρίσκετο εντός του Παρθενώνος. Εδώ ο Φειδίας δια το μεν ορατόν σώμα εχρησιμοποίησεν ελεφαντόδοντα,ενώ δια την ένδυσιν χρυσόν,βάρους 44 ταλάντων. Έφερε ποδήρη χιτώνα από χρυσόν περιαιρετόν. Εις το αριστερόν χέρι εκράτη άγαλμα Νίκης και εις το δεξιόν έφερε δόρυ.Το στήθος επροστατεύετο από αιγίδα,η ασπίς 5 μέτρων ήγγιζε το έδαφος και όλα,αιγίς,κράνος,σάνδαλα και ασπίς ήσαν διακοσμημένα με πολυτίμους λίθους και περίτεχνα ανάγλυφα. Το άγαλμα ήτο τοποθετημένον κατά τέτοιον τρόπον ώστε την τελευταίαν ημέραν του 12ημέρου της εορτής των Παναθηναίων(εορτάζετο η γέννησις της Θεάς),ο Ήλιος εισερχόμενος από τις μεγάλες πύλες του Ναού έλαμπεν επάνω εις την απαστράπτουσαν εσθήτα και εις το ωχρόν πρόσωπον της Παρθένου.
Εις την Ολυμπίαν κατεσκεύασεν ο Φειδίας ,το περίφημον και μοναδικον
χρυσελεφάντινον άγαλμα του ΔΙΟΣ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ,το οποιον παρίστανε τον Δία καθήμενον επί θρόνου και είχεν ύψος περ. 18 μέτρα.
Επί της κεφαλής του Διός ο Φειδίας ετοποθέτησε στέφανον εκ κλάδων και φύλλων ελαίας.Εις την αριστεράν του χείραν έθεσε σκήπτρο με πολυτίμους λίθους και εις την δεξιάν μικρόν χρυσελεφάντινον άγαλμα Νίκης. Ήτο τόσον επιβλητικόν το σύνολον,ώστε εγράφησαν διάφορες ιστορίες γύρω από το άγαλμα αυτό. Ο Ρωμαίος Aemillius Paullus ησθάνθη δέος όταν το αντίκρυσε και οι στρατιώται του ετράπησαν εις φυγήν,φοβηθεντες εκδίκησιν,για την βάρβαρον συμπεριφοράν των.
Ο Δίων ο Χρυσόστομος το απεκάλεσε το ωραιότερον άγαλμα της Γής και προσέθεσε<<Το ιδιαίτερον και μεγαλειώδες εις τον Δία αυτόν του Φειδίου είναι ότι, όποιος το έχει δή δεν ημπορεί πλέον να αναπολήση ουδεμίαν άλλην εικόνα του>>.
Ο ΖΕΥΣ αυτός συγκατελέγη μεταξύ των ΕΠΤΑ ΘΑΥΜΑΤΩΝ του αρχαίου κόσμου.Δυστυχώς όμως,βέβηλοι και ιερόσηλοι λεηλάτες το κατέστρεψαν και ό,τι απέμεινε από αυτό,κατέληξεν εις τον Ιππόδρομον της Κωνσταντινουπόλεως,από όπου και χάνονται τα ίχνη του……..
Δια του Φειδίου και των μαθητών του(Αλκαμένης κ.λ.π.),η τέχνη είχεν φθάσει εις επίπεδα τελειότητος και τις θεϊκές ακριβώς μορφές τις οποίες έκαμεν ο Φειδίας,ο Βίνκελμαν αποκαλεί άυλα πνεύματα,τα οποία χαρακτηρίζει μια Ολυμπία Ηρεμία.
Είναι κάτι το εκπληκτικόν,αυτό που συνέβαινε με την γλυπτικήν κυρίως τέχνην εις την Αθήνα του Περικλέους.Τόσον που όσοι Αθηναίοι τότε διέθεταν κρίσιν και δεν διεκατείχοντο από πλέγματα μίσους και ζηλοφθονίας,αντελαμβάνοντο,πόσον οι άνθρωποι,δια μέσου της Τέχνης,ημπόρεσαν να πλησιάσουν τον Θεόν………..
Δυστυχως ο Φειδίας κατηγορήθη αδίκως,από τους εμπαθείς και εφυλακίσθη αθώος ών,και τελικώς απέθανεν εις την φυλακήν,ακολουθών την μοίραν όλων των Αρίστων,οι οποίοι χωρίς λόγον εδιώχθησαν από τους εμπαθείς της Αθηναϊκής Πολιτείας,όταν αυτή ενεδύετο τον μανδύα της Δημοκρατίας,χωρίς όμως να εφαρμόζη και τους ορθούς Νόμους της Αληθούς Δημοκρατίας.Και ένα όμοιον παράδειγμα,με αυτό του Φειδίου ήταν η καταδίκη και ο θάνατος του Σωκράτους.--------------
Ο ζωγράφος ΑΠΕΛΛΗΣ.
Θεωρείται από τους διασημοτέρους ζωγράφους της αρχαιότητος.Υπήρξε μαθητής του επίσης διασήμου ζωγράφου και μαθηματικού Παμφίλου,ο οποίος εξεπαίδευε τους μαθητάς επί δωδεκαετίαν αντί ενός ταλάντου και
ήτο επίσης συγγραφεύς έργων ζωγραφικής.
Ο Στράβων αναφέρει το περίφημον έργον του Απελλού<<Αναδυομένη Αφροδίτη>>,το οποίον ευρίσκετο εις το Ασκληποιείον της Κώ και το οποίον ο Ρωμαίος Αυτοκράτωρ Οκταβιανός Αύγουστος το μετέφερεν εις την Ρώμην και ως αποζημίωσιν εμείωσε τους φόρους των Κώων κατά
100 τάλαντα. Για να δημιουργήση τον πίνακα αυτόν ο Απελλής εχρησιμοποίησε την ετέραν Φρύνην από τις Θεσπιές της Βοιωτίας.
Ο Μποτιτσέλλι,από την<< Αναδυομένην Αφροδίτην>>του Απελλού εφιλοτέχνησε την<<Γέννησιν της Αφροδίτης>>. Ο πίναξ αυτός του Απελλού υπέστη πολλές φθορές ,αλλά μετά τον θάνατον του ζωγράφου,ουδείς από τους ειδικούς της εποχής,ετόλμησε να τον διορθώση,φοβούμενος μήπως καταστρέψη ένα ανεπανάληπτον έργον ενός Μεγάλου Ζωγράφου.Τόσον μεγάλος ήτο ο σεβασμός,τόσον των στγχρόνων του όσον και των μετέπειτα ζωγράφων, προς τις θείες χείρες του Απελλού.
Ο Απελλής είχεν αρίστους σχέσεις με τον Φίλιππον και τον Αλέξανδρον και πολλόι πίνακές του έχουν ως θέμα τους δύο αυτούς άνδρες.Λέγεται μάλιστα ότι ο Αλέξανδρος τον διώρισεν ως επίσημον βασιλικόν ζωγράφον.Αντστοίχως διώρισε τον Λύσιππον ως επίσημον βασιλικόν γλύπτην και ως επίσημον βασιλικών χαράκτην των προτομών του επί πολυτίμων λίθων τον Πυργοτέλην.
Περίφημος πίνακας του Απελλού ο οποίος ευρίσκετο εις τον ναόν της Εφεσίας Αρτέμιδος ήτο ο <<Αλέξανδρος ο κεραυνοφόρος>>.Για τον πίνακα αυτόν αναφέρει ο Πλούταρχος ότι:Ο Αλέξανδρος ο υιός του Φιλίππου υπήρξεν ανίκητος και ο Αλέξανδρος του Απελλού αμίμητος.Ο Αιλιανός αναφέρει ότι εις τον πίνακα <<Αλέξανδρος έφιππος>>,ο βασιλεύς επέκρινε κάποια σημεία τα οποία αφεώρουν εις τον Βουκεφάλα και για να το αποδείξη επλησίασε τον ίππον εις τον πίνακα.Τότε ο Βουκεφάλας ο οποίος εξέλαβε τον ίππον του πίνακος ως αληθινόν,εχρεμέτρησε και ο Απελλής είπεν εις τον Αλέξανδρον.-Βασιλεύ μάλλον, ο ίππος σου έχει περισσότερες γνώσεις ζωγραφικής από την μεγαλειότητά σου. Αναφέρονται επίσης οι δύο πίνακες του Απελλού<<Αλέξανδρος μεταξύ της Νίκης και των Διοσκούρων>> και <<Ο Αλέξανδρος επί άρματος>>,τους οποίους ο Οκταβιανός Αύγουστος είχε τοποθετήσει εις την Αγοράν της Ρώμης. Περίφημος ήτο και θαυμαστός από φίλους και αντιπάλους ο πίνακας <<Συκοφαντία>>. Εις τον πίνακα αυτόν είναι έκδηλοι η απάτη και η αλήθεια,οι οποίες συναντώνται με το μίσος και τον φθόνον.Απο τον πίνακα αυτόν ο Μποτιτσέλλι ενεπνεύσθη τον ομώνυμον πινακά του <<Αλληγορία της Συκοφαντίας>>,ο οποίος ευρίσκεται εις την πινακοθήκην Ουφφίτσι.Ο Απελλής υπήρξεν ενάρετος και μετριόφρων και συγχρόνως ευφυής και ταλαντούχος εις τον χειρισμόν του χρωστήρος. Τα χρώματα τα οποία εχρησιμοποίη ήσαν,το μαύρον,το κίτρινον,το ερυθρόν και το λευκόν.
Απέθανεν ενώ εζωγράφιζε την δευτέραν <<Αφροδίτην>>.-------
Ο γλύπτης ΠΡΑΞΙΤΕΛΗΣ.
Ο Πραξιτέλης κατήγετο από οικογένειαν με μακράν καλλιτεχνικήν παράδωσιν.Ανύψωσε την γλυπτικήν εις ύψη δυσθεώρητα,και έδωκεν εις το μάρμαρον το οποίον ειργάζετο,αίσθημα,κάλλος και χάριν.
Περίφημος ήτο <<Η ΑΦΡΟΔΙΤΗ>>,την οποίαν έπλασεν για την Κώ και για την οποίαν είχεν ως πρότυπον την εκ Θεσπιών ετέραν Φρύνην.Οι Κώες όμως, λόγω της γυμνότητος του αγάλματος ,δεν το εδέχθησαν και έτσι το έδωκεν εις την Κνίδον,από την οποίαν ο βασιλεύς της Βυθινίας Νικομήδης το εζήτησεν με αντάλλάγμα,να πληρώση αυτός ένα μεγάλο χρέος που είχεν η Πόλις.Αλλά οι κάτοικοι της Κνίδου ηρνήθησαν την ανταλλαγήν και το άγαλμα παρέμεινεν εις την Κνίδον,εις την οποίαν συνέρρεαν άνθρωποι από όλην την Ελλάδα για να θαυμάσουν επάνω εις το πρόσωπον και εις το σώμα της Θεάς,τον συνδυασμόν της αγνότητος, της σαγήνης και της οικειότητος και κυρίως τους ΥΓΡΟΥΣ οφθαλμούς της,χάρις εις τους οποίους εφαίνετο,αινιγματική και μυστικοπαθής και συγχρόνως φλογερά και προκλητική.Αυτό έκανε βεβαίως την Κνίδον γνωστήν και φημισμένην εις όλην την Ελλάδα.
Για τα δύο έργα του, τον ΕΡΩΤΑ και τον ΣΑΤΥΡΟΝ ,ο Πραξιτέλης έτρεφε μεγάλην αγάπην. .Ο<< ΕΡΩΣ>>,τον οποίον ο Ησίοδος είχεν ως Θεόν Δημιουργόν,ο Πραξιτέλης τον παριστά ως έναν νέον ο οποίος συμβολίζει την αγάπην,το μέγιστον αγαθόν το οποίον ο Θεός εχάρισεν εις τον άνθρωπον. Εις ένδειξιν της αγάπης του ,ο γλύπτης το εδώρισε εις την Φρύνην,η οποία εν συνεχεία τον αφιέρωσεν εις τον ναόν του Διός εις τις Θεσπιές,από όπου κατήγετο.<< Ο ΣΑΤΥΡΟΣ>> ήτο το εξόχως αγαπημένον έργον του Πραξιτέλους και λέγεται ότι ένας κορμός εις το //Λούβρον// ανήκει εις το πρωτότυπον άγαλμα.Το βέβαιον είναι ότι <<ο Σάτυρος>>,ο οποίος ευρίσκεται εις το Μουσείον του Καπιτωλίου της Ρώμης,είναι αντίγραφον του πρωτοτύπου.
<<Ο ΠΕΤΡΙΝΟΣ ΕΡΜΗΣ>>,ανεκαλύφθη από Γερμανούς Αρχαιολόγους το 1877,οι οποίοι εβασίσθησαν εις την περιγραφήν του Παυσανίου, ότι εις το Ηραίον της Ολυμπίας υπήρχεν <<Πέτρινος Ερμής>>ο οποίος έφερεν τον Διόνυσον ως βρέφος, δημιούργημα του Μεγάλου Γλύπτου Πραξιτέλους. Το άγαλμα αυτό ευρίσκεται εις το Μουσείον της Ολυμπίας όπου όταν το είδεν το 1928 ένας γερμανός κριτικός είπεν :Ουδέν αντίγραφον αλλά και ουδεμία περιγραφή ημπορούν να αποδώσουν το μέγεθος της ποιότητος του έργου αυτού.Πρέπει να το εγγίση κάποιος με τα δάκτυλα,για να αντιληφθή την απαλήν και ζωντανήν υφήν της μαρμαρίνης σαρκός. Ο Παυσανίας αναφερόμενος εις τον <<ΕΡΜΗΝ>>,ιστορεί:// Ανετέθη εις τον Ερμήν να σώση το βρέφος Διόνυσον,από την ζηλοτυπίαν της Ήρας και να το παραδώση εις τις Νύμφες να το αναθρέψου κρυφίως. Ο Ερμής σταματά εις τον δρόμον,ακουμβά εις ένα δένδρον και κρατά ένα τσαμπί σταφύλι ενώπιον του βρέφους.Κα μόνον η κεφαλή του αγάλματος αποτελεί ένα αριστούργημα με τα λεπτά χαρακτηριστικά και την αρμονικήν της διάπλασιν.Εις την αρχαιότητα,αναφέρουν πηγές,το έργον αυτό εθεωρείτο ως δευτερεύον//. Ας φαντασθούμε λοιπόν ,πόσον θαυμαστά ήσαν τα άλλα έργα του Πραξιτέλους,ο οποίος ηγάπα το κάλλος και απεκάλυπτε την χάριν και την τρυφερότητα της γυναικός. Πολλά είναι ακόμη τα αριστουργήματα της Ελληνικής Ζωγραφικής και της Ελληνικής Γλυπτικής από τα οποία ενεπνεύσθησαν και εμπνόνται και σήμερα νώτεροι ζωγράφοι και γλύπται,για να συνθέτουν ζωγραφικούς πίνακας ή να κατασκευάζουν αγάλματα. Οι<<Χάριτες>>και ο <<Απόλλων>> του Ραφαήλ είναι πιστή αντιγραφή των <<Τριών Χαρίτων>> και του <<Απόλλωνος>>,από τοιχογραφίαν της Πομπηίας. Το χαμόγελον της Τζοκόντα του Λεον.Νταβίντσι θυμίζει το χαμόγελον των Κούρων και των Κορών,και εις τον <<χρυσόν Μόσχον >>του Τιντορέττο διακρίνομε την <<Δάμαλιν>> του Μύρωνος.
Πολλά επίσης είναι και τα αριστουργήματα της Ελληνικής Γλυπτικής(τα περισσότερα αντίγραφα),τα οποία κοσμούν σήμαρον τα Μουσεία της Ευρώπης και της Αμερικής.Μεταξύ αυτών ,μια ωραιοτάτη κεφαλή Κόρης από την Χίον, που ευρίσκεται εις το Μουσείον της Βοστώνης,<<Η Καθημένη Δήμητρα>> της Κνίδου,η οποία μαζύ με τα Γλυπτά του Παρθενώνος κοσμεί το Βρετανικόν Μουσείον.Εδώ η Θεά πενθεί την βιαίαν αρπαγήν της Περσεφόνης και εις το πρόσωπόν της διακρίνεται αποτυπωμένη όλη η τρυφερότης της μητρός. Εις το Λούβρον ευρίσκονται, το άγαλμα της <<Αφροδίτης της Μήλου>>,το οποίον συμβολίζει την αιωνίαν ομορφιά και το άγαλμα της <<Νίκης της Σμοθράκης>>,εις το οποίον απεικονίζεται η Ελπίς και η Επιτυχία.Εις τα δύο αυτά αγάλματα ο δημιουργός έχει εφαρμόσει την αναλογίαν της Χρυσής Τομής.
Εις το Αρχαιολογικόν Μουσείον του Σαντιγύ,πλησίον του ΒΙΞ,εις την Γαλλίαν,ευρέθη ένας Κρατήρ Κράσεως Οίνου(ειδώλιον),προφανώς κτέρισμα εις τον τάφον πλουσίου Έλληνος εμπόρου,ο οποίος μετέφερεν οίνον και έλαιον εις τις περιοχές της Βορείου Ευρώπης.Είχα την τύχην να επισκευθώ και να θαυμάσω το αριστούργημα αυτό,το οποίον παρά τις λίγες γνώσεις γλυπτικής που διαθέτω,μου επροξένησε δέος και ταυτοχρόνως υπεριφάνειαν.Εκτός των άλλων χαρακτηριστικών του,οι διάφορες καταπληκτικές παραστάσεις που κοσμούν την επιφάνειαν του κορμού του είναι από σφυρηλατημένον ορείχαλκον.Είναι μικρά φύλλα ορειχάλκου τα οποία έχουν επικολληθή και μεταξύ των και επάνω εις την επιφάνειαν και παριστάνουν ,άλλα τέθριππα με ιππείς,άλλα μιαν γοργόναν και άλλα μιαν γυναίκα με μορφήν μέδουσας,επάνω εις το Επιστόμιον του κρατήρος,η οποία όντως προξενεί τρόμον.
Εάν συγκρίνωνε τον Φειδίαν του 5ου αιώνος και τον Πραξιτέλην του 4ου αιώνος π.Χ.παρατηρούμεν ότι εις τα έργα του Φειδίου διακρίνομεν να συνυπάρχουν η δύναμις με την αξιοπρέπειαν ,ενώ εις εκείνα του Πραξιτέλους,η άνεσις και η χάρις.Επομένως μπορούμεν να χαρακτηρίσωμεντον Φειδίαν ΔΩΡΙΚΟΝ,τον Πραξιτέλην ΙΩΝΙΚΟΝ.
Από εδώ φαίνεται να αρχίζη και η Πνευματική Κατάκτησις της Ευρώπης από την Ελλάδα,η οποία θα έλθη ως επακόλουθον των νικών του Μ.Αλεξάνδρου, θα κορυφωθή την Ελληνιστικήν Εποχήν και θα καταλήξη με τον Γεώργιον Πλήθωνα,από τον οποίον και χάριν του οποίου αρχίζει η Αναγέννησις.
