Type the title here
Καμία αυτοκρατορία στο διάβα της ιστορίας δεν υπήρξε παντοτινή ,όσο κραταιά και αν ήταν, ακόμη και στη περίπτωση της Βυζαντινής που αναμφίβολα αποτελεί την μακροβιότερη αυτοκρατορία με παρουσία υπερχιλιόχρονη. Μία από τις μεγαλύτερες, σπουδαιότερες και πιο ενδιαφέρουσες σελίδες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας είναι αυτή της δημιουργίας, της ακμής και της πτώσης του Βυζαντινού κράτους.
Το τρίπτυχο ρωμαϊκή αυτοκρατορική παράδοση, χριστιανική Ορθοδοξία, ελληνικός πολιτισμός σημάδεψε το Βυζάντιο σε όλη την ιστορική του πορεία.. Κατά τη διάρκεια των 11 και πλέον αιώνων ζωής της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, δεν θα βρει κανείς τους όρους "Βυζαντινή Ιστορία και Βυζαντινός να προσδιορίζουν την ιστορία και τους κατοίκους του κράτους που είχε για πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη. Οι κάτοικοι της ονόμαζαν τους εαυτούς τους μόνο Ρωμαίους, ενώ η αυτοκρατορία τους ήταν Ρωμαϊκή και πρωτεύουσα τους ήταν η Νέα Ρώμη.
Για την επιβίωσή της η Κωνσταντινούπολη πάλεψε θαρραλέα αλλά η μοίρα της είχε ήδη προδιαγραφεί 249 χρόνια πριν, όταν την πολιορκούσαν οι Σταυροφόροι και οι Ενετοί της χριστιανικής Δύσης. Το βυζαντινό κράτος το 1204 διασπάστηκε τότε σε τρία μέρη. Το 1259 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, κατόρθωσε με τη βοήθεια των Γενουατών να διώξει τους Ενετούς από την Κωνσταντινούπολη και μετά από δύο χρόνια, το 1261, να στεφθεί ο ίδιος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ως Μιχαήλ H' ο Ελευθερωτής. Όμως η αυτοκρατορία ήταν πλέον διαμελισμένη και συρρικνωμένη και η Βασιλεύουσα λεηλατημένη και πάμπτωχη.
Τα άλλοτε πλούσια βυζαντινά λιμάνια και αστικά κέντρα τα κατείχαν Φράγκοι, και στη Μικρά Ασία οι Τούρκοι, που χρησιμοποιήθηκαν από τους αυτοκράτορες του Βυζαντίου ως μισθοφόροι, γίνονταν τώρα όλο και πιο απειλητικοί. Το εσωτερικό της αυτοκρατορίας σπαρασσόταν από τις εμφύλιες διαμάχες, του 1328- 1347, των Ανδρόνικων Β΄ και Γ΄ Παλαιολόγων, κατά τις οποίες εξοντώθηκε πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού της αυτοκρατορίας. Επιπλέον, έχοντας χάσει όλες σχεδόν τις κτήσεις της, με μόνο το Δεσποτάτο του Μορέως να επιβιώνει και να ανθεί πνευματικά κα πολιτιστικά, και με τον κλοιό των Τούρκων να σφίγγει αδιάκοπα γύρω της, η Κωνσταντινούπολη στις αρχές του 15ου αιώνα ήταν πλέον μια πόλη-κράτος και όχι πρωτεύουσα αυτοκρατορίας. H μοναδική ελπίδα της ήταν η Δύση.
H Δύση ωστόσο, με επικεφαλής τον πάπα, για να προσφέρει βοήθεια απαιτούσε την ένωση των δύο Εκκλησιών. Οι προσπάθειες για την ένωση της Ορθόδοξης και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας είχαν ξεκινήσει σχεδόν αμέσως μετά το Σχίσμα τού 1054 και κατέληξαν στη σύνοδο Φεράρας- Φλωρεντίας το 1438 με την υπογραφή της συμφωνίας της Ένωσης. Ωστόσο ο πατριάρχης Κωνσταντινούπολης Ιωσήφ που συνόδευε τον αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ πέθανε και έτσι η συμφωνία δεν επικυρώθηκε. Ο ορθόδοξος κλήρος στη συντριπτική πλειονότητά του και σύσσωμος ο λαός ήταν αντίθετοι με αυτήν. Όσοι τάχθηκαν υπέρ της Ένωσης αντιμετώπισαν τη λαϊκή οργή. Ο Ιωάννης πέθανε το 1448 και τον διαδέχτηκε ο αδερφός του Κωνσταντίνος ΙΑ΄.
Το χειμώνα του 1451 ο Μωάμεθ άρχισε να ετοιμάζεται για να εξουδετερώσει την Κωνσταντινούπολη. Αφού κατέλαβε τα απομεινάρια των βυζαντινών κτήσεων στον Εύξεινο Πόντο και στην Προποντίδα, ναυπήγησε στόλο, αποτελούμενο από 150 πλήρως εξοπλισμένα πολεμικά πλοία και ναύαρχο τον βουλγαρικής καταγωγής εξωμότη Σουλεϊμάν Μπαλτόγλου. Παράλληλα στη Θράκη ο Μωάμεθ συγκέντρωσε τον στρατό του που έφθασε τις 100.000. Ο Ούγγρος μηχανικός Ουρβάνος πρότεινε συνεργασία στον Κωνσταντίνο αλλά ελλείψει χρημάτων κατάφυγε στον Μωάμεθ για τον οποίο κατασκεύασε κανόνια αλλά ιδιαίτερα ένα που έφτανε τα 8 μέτρα.
Στις 6 Απριλίου ο Μωάμεθ έστειλε στην Πόλη μήνυμα λέγοντας ότι αν του παραδινόταν δεν θα πείραζε τους πολίτες της ενώ σε αντίθετη περίπτωση δεν θα έδειχνε τον παραμικρό οίκτο. H απάντηση ήταν αρνητική και η επίθεση των Τούρκων άρχισε αμέσως. Τα κανόνια του Ουρβανού προξένησαν σοβαρές ζημιές στα τείχη κοντά στη Χαρίσια πύλη, αλλά τη νύχτα οι πολιορκημένοι μπόρεσαν να τα επισκευάσουν ικανοποιητικά. Οι βομβαρδισμοί συνεχίζονταν με αμείωτη ένταση κάθε μέρα γκρεμίζοντας μεγάλα τμήματα του εξωτερικού τείχους, που οι πολιορκούμενοι τη νύχτα τα επισκεύαζαν όπως μπορούσαν.
Το πρωί της Παρασκευής 20 Απριλίου τρεις γενοβέζικες γαλέρες που είχε μισθώσει ο πάπας με όπλα και προμήθειες και ένα μεγάλο βυζαντινό μεταγωγικό πλησίαζαν την Κωνσταντινούπολη. Ο τουρκικός στόλος προσπάθησε να ανακόψει τα πλοία αλλά οι Έλληνες και Γενουάτες ναυτικοί ήταν ανώτεροι. Ο Μωάμεθ ακολουθώντας τη συμβουλή ενός Ιταλού μηχανικού πέρασε 70 πλοία του από τη στεριά παρακάμπτοντας το ανυπέρβλητο εμπόδιο της Βυζαντινής αλυσίδας του Κερατίου κόλπου. Η Πόλη εξακολουθούσε να αντέχει στους βομβαρδισμούς και καθ΄ υπόδειξη Σέρβων μηχανικών άρχισαν να σκάβονται υπόγειες σήραγγες αλλά οι υπερασπιστές της Πόλης τα εντόπιζαν και απέκρουαν τους επίδοξους εισβολείς. H θλιβερή εικόνα της Πόλης γινόταν φρικιαστική με τις προειδοποιήσεις των καλογήρων που περιφέρονταν στους δρόμους φωνάζοντας ότι η καταστροφή επέρχεται εξαιτίας της Ένωσης. Τα παλιά πάθη αναζωπυρώθηκαν: οι Ενετοί μάλωναν με τους Γενουάτες, οι Έλληνες με τους Λατίνους, οι ενωτικοί με τους ανθενωτικούς. Και όλοι μαζί ήλπιζαν στο θαύμα.
Η τελική επίθεση εξαπολύεται στις 29 Μαΐου. Έξι ημέρες πριν, στις 23 Μαΐου, ο σουλτάνος είχε ζητήσει και πάλι από τον αυτοκράτορα να του παραδώσει την Πόλη και ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε. Το βράδυ της 28ης Μαΐου στην Αγία Σοφία ορθόδοξοι και καθολικοί ιερείς φόρεσαν τα επίσημα άμφιά τους και λειτούργησαν από κοινού μπροστά σε ένα ποίμνιο ενωμένο για πρώτη και τελευταία φορά.. Οι Τούρκοι βασίστηκαν στον όγκο των δυνάμεών τους. Οι λιγοστοί υπερασπιστές της πόλης ωστόσο συνέχιζαν να τους αποκρούουν, τόσο που μια κάποια ελπίδα έλαμψε για λίγο. Αλλά σε κάποια στιγμή ο Ιουστινιάνης τραυματίστηκε και ζήτησε από τους άνδρες του να τον μεταφέρουν στο πλοίο του. H γραμμή της άμυνας έσπασε. Ο Κωνσταντίνος τον παρακάλεσε να μη φύγει, μα φαίνεται ότι αυτός την τελευταία στιγμή δείλιασε. Τότε ο τελευταίος βυζαντινός αυτοκράτορας ξήλωσε από τη στολή του τα διακριτικά που μπορούσαν να προδώσουν το αξίωμά του και όρμησε προς τα τείχη. Δεν τον ξαναείδε ποτέ κανείς.
Με το ξημέρωμα ο Μωάμεθ έριξε στη μάχη τους γενιτσάρους του. Τα κανόνια είχαν προξενήσει ένα μεγάλο άνοιγμα στα εξωτερικά τείχη και, όπως αναφέρει ο μύθος μέσα από την πόλη δεν είχαν κλείσει καλά μια μικρή και από χρόνια αχρησιμοποίητη πύλη, την Κερκόπορτα. Η ουσία είναι ότι η Κερκόπορτα δεν έκλεισε ποτέ αφότου ο θεμελιωτής της πόλης την εγκαινίασε το έτος 324.Ατέρμονες ενδοδυναστικές έριδες για το θρόνο, εξωτερικοί εχθροί διψασμένοι για λάφυρα και η διαμάχη με τη Δύση για τη δόξα, επέτρεψαν στα στίφη των Τούρκων να εισορμήσουν στα σπλάχνα της καθημαγμένης Βασιλεύουσας, η οποία παραδόθηκε σε αδυσώπητη λεηλασία, σφαγή και υποδούλωση στις 29 Μαΐου 1543.
Χρίστος Π. Γαληρόπουλος
Msc Φιλόλογος Α.Π.Θ
