Γράφει ο Χρίστος Γαληρόπουλος - Μsc Φιλόλογος Α.Π.Θ
Συμπληρώθηκαν ήδη μισός αιώνας από τη δημοκρατική εκτροπή που υπέστη η χώρα μας από τη χούντα της 21ης Απριλίου 1967. Σε κάποιους σήμερα μπορεί να φαντάζει το γεγονός αυτό ως τυχαίο ή ασήμαντο. Το αντίθετο. Πολλά έχουν ειπωθεί για τα έργα και τις ημέρες των συνταγματαρχών. Τους βασανισμούς και τις εκτοπίσεις των αντιφρονούντων, τους κατ’ οίκον περιορισμούς, την αναστολή των ελευθεριών μέσα από αναγκαστικά διατάγματα και την εφαρμογή διατάξεων περί κατάστασης πολιορκίας. Ο τότε πολιτικός κόσμος δεν ήταν άμοιρος ευθυνών. Με πράξεις του και παραλείψεις του και μέσα στα πλαίσια του ψυχρού πολέμου οδήγησε την κατάσταση στην ολοκληρωτική εκτροπή της δημοκρατίας η οποία ως τότε υπήρχε σχεδόν κατ΄ επίφαση.
Η Ένωση Κέντρου και η Ε.Ρ.Ε το 1967 είχαν συμφωνήσει για τη διενέργεια εκλογών στις 28 Μαΐου. Ο Γεώργιος Παπανδρέου σκόπευε να ξεκινήσει την προεκλογική του εκστρατεία από τη Θεσσαλονίκη στις 23 Απριλίου 1967. Και τα δύο κόμματα συμφωνούσαν ότι η μόνη λύση για την έξοδο από την κρίση ήταν οι εκλογές. Η έως τότε διακυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου υπήρξε ριζοσπαστική στο ζήτημα του Κυπριακού σε βαθμό να προκαλέσει την αντίδραση των Η.Π.Α. Συνακόλουθη ήταν και η ενδυνάμωση των ανακτόρων και των ενόπλων δυνάμεων έναντι της κυβέρνησης. Ο Παπανδρέου θέλησε να ελέγξει το στρατό αναλαμβάνοντας το υπουργείο άμυνας και ορίζοντας δικούς του αξιωματικούς στα ανώτερα κλιμάκια. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αρνήθηκε και ο Παπανδρέου εξωθήθηκε σε παραίτηση.
Το στέμμα έφερε ευθύνη καθώς με τη στάση του δημιούργησε παρατεταμένη πολιτική αστάθεια και έδωσε τη δυνατότητα στους επίδοξους δικτάτορες να εκμεταλλευτούν την κρίση και να προκαλέσουν την κατάργηση του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος καταλαμβάνοντας την εξουσία. Το σαμποτάζ στον Έβρο που ο Παπαδόπουλος απέδωσε σε κομμουνιστικό δάκτυλο δεν ήταν παρά μία ένδειξη ή προμήνυμα της διάθεσης του στρατού να αναμειχθεί ενεργά στα πολιτικά πράγματα με όποιο πρόσχημα.
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος σε περίπτωση που κέρδιζε ο Παπανδρέου τις εκλογές θα παρενέβαινε με την επιβολή δικτατορίας με αξιωματικούς έμπιστους του. Είναι η γνωστή χούντα των στρατηγών. Φαίνεται όμως ότι τόσο οι στρατηγοί, όσο τα ανάκτορα και όλος ο πολιτικός κόσμος πιάστηκαν στον ύπνο από τη χούντα των συνταγματαρχών. Με συνταγματική πράξη που υπέγραψε ο βασιλιάς Κωνσταντίνος νομιμοποιούνταν η κατάργηση της δημοκρατίας.
Οι ένοπλες δυνάμεις αναγνωρίζονταν ως η μόνη πηγή εξουσίας. Μέχρι το Δεκέμβριο η χώρα κυβερνιόταν με αναγκαστικά διατάγματα που υπέγραφε ο βασιλιάς. Όταν ο Παπαδόπουλος ενημερώθηκε για το σχεδιαζόμενο αντιπραξικόπημα από το στρατηγό Ζωιτάκη, έδιωξε το βασιλιά και στη θέση αυτού, ως αντιβασιλιά, τοποθέτησε τον πληροφοριοδότη του, πράγμα παράνομο, αφού δεν προβλεπόταν αποχή του βασιλιά από τα καθήκοντά του και ύπαρξη αντιβασιλιά.
Το καθεστώς για να αποκτήσει διεθνή ερείσματα έθεσε σε ισχύ το 1968 σύνταγμα που λειτουργούσε ως προκάλυμμα στην αναστολή των ελευθεριών. Ως το 1973 η χούντα αναζητούσε τρόπους για διαιωνίσει την παρουσία της. Ο λαός δυσφορούσε και ο Γ. Παπαδόπουλος αποφάσισε να φιλελευθεροποιήσει το καθεστώς θέτοντας σε ισχύ ένα νέο πολιτειακό καθεστώς. Την αβασίλευτη δημοκρατία.
Την 1η Ιουνίου καταργήθηκε η βασιλεία και αντικαταστάθηκε από την προεδρική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Προσωρινός πρόεδρος ο ίδιος ο Παπαδόπουλος. Ο πρόεδρος και πρωθυπουργός θα ασκούσε την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία ως τις 21 Δεκεμβρίου 1973 ημέρα που ανέλαβε την υποχρέωση να προκηρύξει εκλογές. Μία μεταβατική διάταξη προέβλεπε ότι σε περίπτωση που το αποτέλεσμα δεν ήταν της αρεσκείας του Παπαδόπουλου θα κήρυσσε επ΄ αόριστον στρατιωτικό νόμο. Ο Παπαδόπουλος ετοίμαζε τη δική του μεταπολίτευση, η οποία δεν ήρθε ποτέ .
Η φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος διακόπηκε από τη εξέγερση του πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου 1973. Μετά το πολυτεχνείο δεν ήρθε η πτώση της χούντας, αλλά του Παπαδόπουλου. Ο Ιωαννίδης, «ο αόρατος δικτάτορας», τον ανέτρεψε για λόγους που συνδέονται με το διεθνή παράγοντα (Η.Π.Α) και ως τον Ιούλιο του 1974 κάθε ίχνος θεσμικού καθεστώτος καταστρατηγήθηκε. Η στροφή προς τον ολοκληρωτισμό και την τρομοκρατία δε συμβάδιζε με την ελληνική αλλά και τη διεθνή συγκυρία. Το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ και η αλλαγή του καθεστώτος στη Πορτογαλία άνοιγαν το δρόμο για τον εκδημοκρατισμό.
Η χούντα του Ιωαννίδη φαίνεται ότι όχι μόνο δεν είχε κατανοήσει την ανάγκη αυτή αλλά με την ανόητη και καθ’ όλα προδοτική ανατροπή του Μακάριου στην Κύπρο έδωσε τη αφορμή στην Τουρκία να εισβάλλει στο νησί, ενεργοποιώντας έναν όρο της συνθήκης Ζυρίχης-Λονδίνου που είχαν συνυπογράψει από κοινού Ελλάδα-Τουρκία – Μ. Βρετανία και αφορούσε την παρέμβαση των τριών δυνάμεων σε περίπτωση που το νησί απειληθεί ή ο οιοσδήποτε θελήσει να ανατρέψει τις ισορροπίες στην Κύπρο. Η εισβολή του Αττίλα κατέδειξε ότι η χούντα του Ιωαννίδη ήταν ανέτοιμη να ανταποκριθεί στις περιστάσεις αφού έπειτα από το φιάσκο της επιστράτευσης και την άρνηση του Γ΄ σώματος στρατού να πολεμήσει, εναπέθεσε τις ελπίδες της στο διεθνή παράγοντα για να αποτρέψει έναν Ελληνοτουρκικό πόλεμο.
Δυστυχώς, σήμερα, υπάρχουν συνάνθρωποί μας που παραγνωρίζουν την πραγματικότητα σε σημείο που κονιορτοποιούν ιδέες φιλελεύθερες και δημοκρατικές στο βωμό της ημιμάθειάς τους. Τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1974, ο αναβρασμός που επικρατούσε στην Κύπρο έφθασε στα όρια έκρηξης. Το κίνημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου που είχε υποθάλψει η χούντα της Αθήνας και η τουρκική εισβολή που ακολούθησε τραυμάτισαν βαθύτατα τις μετέπειτα σχέσεις των πέντε χωρών που είχαν άμεσα εμπλακεί: Κύπρος, Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία και ΗΠΑ. Το ιστορικό των εξελίξεων της περιόδου παραμένει αποσπασματικό και πολλές πτυχές παραμένουν ακόμη άγνωστες κυπριακή κρίση του 1974 ως χαρακτηριστικό παράδειγμα της μεταβαλλόμενης αμερικανικής επιρροής στην Ελλάδα και την Τουρκία.. Τελικά όμως θα μείνει αναπάντητο το ερώτημα σχετικά με το βαθμό κατά τον οποίο η αμερικανική «ανικανότητα» το 1974 αναφορικά με το κίνημα που είχε υποθάλψει η Ελλάδα και την τουρκική εισβολή που ακολούθησε ήταν αποτέλεσμα αδυναμίας ή απροθυμίας χρήσης μοχλών επιρροής που την εποχή εκείνη ήταν στη διάθεση των Η.Π.Α.
Οι πολιτικοί πήραν ξανά την εξουσία και με μετριοπαθή στάση αποκατέστησαν τη συνέχεια με τη πριν του 1967 κατάστασης. Ο πολιτικός κόσμος αντιλαμβανόταν την εξουσία με δημοκρατικότερο και σαφώς προσεκτικότερο τρόπο. Η νομιμοποίηση του Κ.Κ.Ε αποτελούσε πράξη προόδου. Το σύνταγμα του 1975, παρ’ όλες τις ατέλειες του υπήρξε από τα πιο φιλελεύθερα που γνώρισε ο τόπος. Ωστόσο γεγονός παραμένει ότι η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο υπήρξε η αιτία της πτώσης της χούντας το 1974 αφήνοντας πίσω της τους 1619 αγνοούμενους συμπατριώτες μας που κατάπιε ο αδηφάγος Αττίλας και το 37% του κυπριακού εδάφους υπό τουρκική κατοχή.
Ο «συνωστισμός» των ελευθεριών και της δημοκρατίας υπήρξε ένα μάθημα για την διαχείριση της εξουσίας, του κοινοβουλευτικού ήθους και της συνταγματικής εναρμόνισης πολιτών και πολιτικών ως τις μέρες μας. Η δημοκρατία αποτελεί το πολίτευμα που οδηγεί στην ευημερία, την πρόοδο και την προκοπή ανθρώπων και κρατών. Αποτελεί την κατάκτηση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Ωστόσο, εδράζεται στη συμμετοχή όλων. Δυστυχώς όσο η απάθεια νικά τη συμμετοχή, όσο η μαζικότητα ηττάται από την περιθωριακή ιδιώτευση, όσο η δημιουργική σκέψη ταπεινώνεται από την κάθε λογής προπαγάνδα, τόσο ο λαός μας θα υποχωρεί κοινωνικά.
Όσο οι νέοι μας θα «συνωστίζουν» τα όνειρά τους και την ικμάδα του νου και της ψυχής τους σε επαγγελματικές επιλογές που εξασφαλίζουν ένα στοιχειώδες ημερομίσθιο, τόσο θα βυθίζουμε την καλύτερη γενιά Ελλήνων στον απύθμενο συντηρητισμό που δεν αφήνει να αναδειχτούν οι βαθύτερες αιτίες χρόνιων προβλημάτων και να επιλυθούν.
Οι ηθικοί αυτουργοί ενεργειών που θέτουν εν αμφιβόλω τη δημοκρατική νομιμότητα βρίσκονται απέναντι στον καθρέφτη καθενός από μας. Η ιστορία επαναλαμβάνεται και μας επιβεβαιώνει με τον ίδιο τρόπο. Άραγε σε μια χώρα που ισχυρίζεται ότι γέννησε τη δημοκρατία, ο μόνος δρόμος επίλυσης των αιτημάτων κάθε τάξης ή συντεχνίας είναι η κατάληψη; Ασφαλώς όχι. Το Νοέμβρη του 1973 οι νέοι ζητούσαν δουλειά (ψωμί), επαγγελματικές και μορφωτικές προοπτικές (παιδεία) και δημοκρατία (ελευθερία). Τα αιτήματα είναι σήμερα επίκαιρα όσο ποτέ. Η εργασία αντικαταστάθηκε από την απασχολησιμότητα (ψωμί ;), η μόρφωση έγινε εξειδικευμένη βαθμοθηρική εκπαίδευση (παιδεία ;) και δημοκρατία υποχώρησε στην οχλοκρατία των λίγων (ελευθερία ;).
Η δημοκρατία είναι πολύτιμη και χρειάζεται περιφρούρηση με ένα νομικό οπλοστάσιο ικανό να λειτουργεί αποτρεπτικά σε όποιον θελήσει να «συνωστίσει» τις ελευθερίες κα τα δικαιώματα όλων μας με όποιον τρόπο και αν φαντάζεται.. Όπλο στη φαρέτρα των πολιτών, η ευρεία και σε βάθος γνώση των γεγονότων του παρελθόντος και μόνος νοηματοδότης, η συμμετοχή.
Ο Βολτέρος έλεγε ότι « Η ιστορία δεν είναι τίποτα άλλο από μια καχεκτική εικόνα των ανθρώπινων κακοτυχιών και εγκλημάτων που, αν δε διδαχτούν, θα ξανασυμβούν».
