Η ανθρωπότητα γνώρισε από παλιά δύσκολες καταστάσεις, που κατά καιρούς σημάδεψαν τις διάφορες κοινωνίες με αδυσώπητα πλήγματα, είτε αυτά οφείλονταν σε σεισμικά φαινόμενα είτε σε θανατηφόρες επιδημίες, με συνέπεια τον αφανισμό μεγάλων κοινωνικών ομάδων κάθε μορφής σε κάθε πληττόμενη χώρα.

Παρόλες τις επί μέρους πληθυσμιακές καταστροφές σε διεθνή κλίμακα, οι κοινωνίες δεν έπαψαν στη διαχρονία να εξελίσσονται  και να μετεξελίσσονται σε όλα τα επίπεδα, σημειώνοντας στην αλληλουχία των εποχών και από ένα πολιτιστικό βήμα προόδου και από ένα σκαλοπάτι πιο πάνω. Στα ενδότερα κάθε περιόδου σημειωνόταν μια ποικιλία γεγονότων κάθε απόχρωσης, πότε σε πλαίσια ειρηνικά και πότε -με πισωγυρίσματα-με πολεμικές συρράξεις και καταστροφές. Αυτή είναι η ειμαρμένη των γήινων πληθυσμών.

Αν θελήσει κανείς να αναδιφήσει τις αιτίες  των αλλαγών και των μεταλλάξεων των κοινωνικών ομάδων που απαρτίζουν τις κρατικές οντότητες- πράγμα που κάνουν ειδικοί επιστήμονες- θα εκπλαγεί από το πλήθος των κοινωνικών φαινομένων που οφείλονται στη διαρκή κίνηση και στις επιδιώξεις ατόμων και συλλογικοτήτων, ωθούμενοι από ποικίλα κίνητρα, με προέχοντα αυτά του ανταγωνισμού και των διεκδικήσεων.

 Η εποχή μας, στον 21^ο αιώνα, με έντονη ακόμη τη μνήμη του 20^ου με τα τόσο σημαντικά, και εν πολλοίς τραγικά ιστορικά συμβάντα, διαμορφώνει τη δική της φυσιογνωμία, με τα θετικά και τα αρνητικά της στοιχεία.  

Ένα σημαντικό, κρίσιμο θα έλεγα στοιχείο, είναι η τωρινή παρουσία του κορωνοϊού. Τι είναι αυτός ο ιός; Αναμφίβολα πρόκειται για έναν αόρατο δαίμονα που έχει αναστατώσει την Υφήλιο. Είναι ένας ιός διαφορετικός από άλλους που προκαλούν επιδημίες. Μολύνοντας αυτός ένα άτομο, δεν αρκείται μόνοσ’αυτό. Μολύνει ταυτόχρονα πλήθος άλλων ατόμων που προσεγγίζουν τον μολυσμένο, χωρίς καν να τον εγγίξουν, αφού πλανάται στον αέρα σε μικρή απόσταση από αυτόν. Αυτός είναι ο λόγος που οι  ειδικοί (λοιμωξιολόγοι) συνιστούν την κοινωνική απόσταση, δηλαδή μια λογική απόσταση 1-2 μέτρων από τον φορέα του ιού, αλλά  και από κάθε άλλον, ενδεχομένως ασυμπτωματικό άτομο, γιαυτό η μάσκα είναι απαραίτητη.

Μετά το περασμένο καλοκαίρι, δηλαδή μόλις χθες, με την είσοδο στους φθινοπωρινούς μήνες, άλλαξε το σκηνικό. Ο ιός άλλαξε τακτική, ύστερα από την ηπιότερη ανοιξιάτικη ( αθέατη φυσικά) μορφή του. Έγινε πιο επιθετικός και με ενισχυμένη πανοπλία. Οι μεταλλάξεις του είναι από τους σοβαρότερους λόγους ανησυχίας μας. Στη νέα, λοιπόν, είσοδό του στο προσκήνιο, τα δεδομένα άλλαξαν άρδην

Παρακολουθούμε εναγωνίως την εκρηκτική αύξηση των κρουσμάτων, τα οποία ήδη φιγουράρουν ως τετραψήφιο νούμερο. Η ανησυχία μεγεθύνεται, διότι είναι προ των πυλών η ανεπαρκής διαθεσιμότητα μονάδων εντατικής θεραπείας(ΜΕΘ) και του υφιστάμενου νοσηλευτικού προσωπικού. Μπροστά στον κίνδυνο της γενικής διαταραχής της κοινωνικής συνοχής της χώρας μας, της γενικής παράλυσης της κοινωνικής και οικονομικής ζωής , η Κυβέρνηση, με την υπόδειξη και γνωμάτευση της ιατρικής κοινότητας, κήρυξε δεύτερη καραντίνα (λονγκτάουν) από το Σάββατο 7/11/20 μέχρι τέλους Νοεμβρίου. Γνωρίζουμε ήδη τι σημαίνουν αυτά τα μέτρα. Περιερχόμαστε όλοι σε σχετικά αυστηρό περιορισμό, σε κατάσταση οιονεί «ελεύθερων πολιορκημένων», δικαίως! Έτσι έχουν έως εδώ τα πράγματα, αναρωτιέται, όμως, ο κάθε καλόπιστος πολίτης: τι συντελεί ή τι συνετέλεσε  γιαυτή τη μετακύλιση, σε χειρότερη μορφή, της νοσηρότητας την οποία βιώσαμε στη πρώτη φάση, την περασμένη Άνοιξη; η απάντηση δεν είναι εύκολη ή μάλλον η περιπλοκή του ζητήματος έχει πολλές εκδοχές. Να δούμε μερικές.

Πρώτα πρώτα αμφισβητείται η ταυτότητα του ιού. Είναι πολλοί αυτοί που δε θέλουν να δεχτούν την ύπαρξή του. Άλλοι διατείνονται ότι ο κορωνοϊός είναι μια μορφή γρίπης , συνεπώς, όπως η γρίπη ξεπερνιέται με απλά φάρμακα. Στον ισχυρισμό αυτό υπάρχει μια δόση αλήθειας. Έχει αποδειχτεί πως στα νέα άτομα η μετάδοση του ιού ή δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα ( ασυμπτωματικά άτομα) ή γίνεται αισθητή ως μια μορφή γρίπης.

Τα άτομα που αρνούνται παντελώς  την ύπαρξη  κορωνοϊού ή αυτά  που τον θεωρούν ως απλή γρίπη, είναι εύλογο να είναι απρόσεκτα, να μη φορούν τη συνιστώμενη μάσκα, να συγχρωτίζονται με πολλά άτομα χωρίς τήρηση της προβλεπόμενης απόστασης, να είναι σε μεγάλο βαθμό εκτεθειμένα στη μόλυνση του ιού, να γίνουν με τη σειρά τους φορείς (θετικοί) και να συμβάλλουν στη εξάπλωση της πανδημίας.  

Στο εξεταζόμενο ζήτημα  της πανδημίας, ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η  περίπτωση της νεολαίας. Είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση και έχει να κάνει με όσα παρατηρήσαμε έως εδώ, λίγο πριν την επιβολή της δεύτερης καραντίνας  (λονγτάουν) στις 7/11/20. Το ζήτημα παρουσιάζει ιδιαίτερο ψυχολογικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον. Θα κάνω μια σύντομη αναφορά πάνω στο θέμα αυτό με την ιδιότητά μου ως κοινωνικού ψυχολόγου, χωρίς καμιά προκατάληψη, αποβλέποντας μόνο στο γενικό συμφέρον του τόπου μου, ειδικότερα δε σε ό,τι  αφορά το ύψιστο αγαθό της ανθρώπινης ζωής, που τελευταία σπαταλιέται τόσο απερίσκεπτα και τόσο φτηνά.

Σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας ένα μεγάλο ποσοστό (δεν μπορώ να προσδιορίσω πόσο ακριβώς) εφήβων και νέων της μετεφηβικής ηλικίας, έδειξαν μια περίεργη συμπεριφορά έναντι του προβλήματος της πανδημίας. Έδιναν και δίνουν την εντύπωση μιας μάζας ατόμων που εκδηλώνουν μια μορφή επιπόλαιου «χαβαλέ» ή ακόμη, θα πρόσθετα, μια πεισματική άρνηση συμμόρφωσης με τις εντολές της Πολιτείας, δεδομένων τόσο της διακινδύνευσης πολλών αγαθών, ατομικών και συλλογικών, πρωτίστως δε του κινδύνου κατάρρευσης του κρατικού μηχανισμού, διότι τι άλλο μπορεί να συμβεί αν γεμίσουν τα νοσοκομεία με ασθενείς, αν διευρύνεται καθημερινά ο αριθμός των νεκρών, αν με την καραντίνα παραλύει η εθνική οικονομία και κάθε άλλη δραστηριότητα, αν ο συνολικός πληθυσμός ζήσει επ’αόριστον  υπό  περιορισμό σε κατάσταση αδράνειας και παθητικής απραξίας, αν η Παιδεία αναστέλλεται με τον τραυματισμό του τροφοδότη της, της συνολικής εκπαίδευσης, που είναι το θερμοκήπιο της νέας γενιάς, μέσα στο οποίο καλλιεργούνται οι ανθρώπινες αρετές, παρόλα τα εχέγγυα της σύγχρονης τεχνολογίας που αναμφίβολα προσφέρει σημαντική βοήθεια στην εκπαίδευση μεσω εκπομπής εκπαιδευτικών προγραμμάτων και μαθημάτων, αφού τα σχολεία  Μέσης και Ανωτάτης Εκπαίδευσης δε λειτουργούν λόγω λονκντάουν, δεν μπορεί όμως η τεχνολογία να υποκαταστήσει το λειτουργικό ρόλο του σχολείου μέσα στο οποίο διδάσκεται και παιδαγωγείται η νεολαία.    

Αυτά και άλλα πολλά είναι όσα δεν υπολογίζουν εκείνοι οι νέοι μας που ανήκουν στην κατηγορία των αδιάφορων, των μη συμμορφούμενων με τις εντολές των θεσμικών οργάνων της Πολιτείας, κυβερνητικών, δικαστικών κλπ.

Να υποθέσει κανείς ότι η παραβατική συμπεριφορά τους, που εξομοιώνεται με εκδικητικό μένος, είναι συνέπεια κάποιας απροσδιόριστης επιρροής εκπορευόμενης από άγνωστα κέντρα, που διάκεινται εχθρικά προς την κοινωνική ειρήνη ή εμφορούνται από ιδιοτελείς σκέψεις, προθέσεις και στόχους; Το δυσάρεστο όμως είναι ότι στα άτομα αυτά απουσιάζει το συναίσθημα. Η στυγνότητα της συμπεριφοράς σηματοδοτεί την απουσία λογικής σκέψης, σωφροσύνης, κοινωνικής αλληλεγγύης, σεβασμού προς το αγαθό της ανθρώπινης ζωής. Πράγματι, γνωρίζουν ήδη ότι από τον κορωνοϊό πλήττεται κυρίως η Τρίτη ηλικία, δηλαδή οι παππούδες, κυρίως, ή ακόμη και οι ίδιοι οι γονείς τους άνω των 65 χρόνων. Ηκοινωνική ευαισθησία των ατόμων είναι το πιο κρίσιμο στοιχείο της κοινωνικής σύμπνοιας, της αντοχής του κοινωνικού ιστού, της συλλογικής ευδαιμονίας. ΟΙ παππούδες και οι γιαγιάδες είναι οι φορείς της πείρας, οι εστίες σοφίας και άδολης αγάπης. Μπορεί να εννοηθεί κοινωνία χωρίς τα πρόσωπα αυτά;

Να σημειώσω ακόμη ότι οι αρνητικές εκδηλώσεις των αναφερόμενων νέων, εφήβων μαθητών ή και μεγαλυτέρων της ηλικίας των 20-25 χρόνων ή και μεγαλύτερων, αποτελούν τεκμήριο αποτυχημένης παιδείας, τόσο ηλικιών προγενέστερων χρόνων όσο και της ενεστώσας μαθητιώσσας νεολαίας. Είναι ανησυχητικό φαινόμενο και χρήζει βαθύτερης μελέτης και ανάλυσης. Τι έφταιξε ή τι φταίει  και οι νέοι σε μεγάλο ποσοστό δε διαπνέονται από ευγενή και φιλάνθρωπα συναισθήματα, από ορθοφροσύνη, από πατριωτική ιδεολογία; Φταίνε τα προγράμματα εκπαίδευσης που τα χαρακτηρίζει πενία ανθρωπιστικής παιδείας, η απουσία του πατροπαράδοτου φρονηματισμού, με τα οποία  γαλουχούνταν οι παλαιότερες γενεές, που βροντοφώναξαν το «ΟΧΙ» διαιωνίζοντας το κλέος των Θερμοπυλών και της Αλαμάνας; Φταίει ο κλονισμός του θεσμού της οικογένειας που φτώχηνε σημαντικά σε συναίσθημα, σε γονική στοργή και φροντίδα; Φταίει τελικά η κατάργηση ντε φάκτο της πατριαρχικής οικογένειας, μέσα στην οποία υπήρχε ο ίσκιος και η πνοή της γιαγιάς και του παππού, που ήξεραν να νουθετούν, να γαληνεύουν τα πνεύματα, να ακτινοβολούν τη θέρμη της αγάπης και των συναισθημάτων, να δημιουργούν ακατάλυτους οικογενειακούς δεσμούς, να διδάσκουν με την αγάπη τους τα φιλάνθρωπα αισθήματα στα εγγόνια τους;

Όμως οι καιροί άλλαξαν. Οι νοοτροπίες πήραν άλλο προσανατολισμό. Χάθηκαν τα πιστεύω σε ανώτερες αξίες και σε ανώτερα ιδανικά. Σήμερα καλλιεργείται η πρακτική γνώση που αποβλέπει στην επιτυχία των πρόσκαιρων στόχων. Ακόμη και στην εκπαίδευση,απουσιάζει σημαντικά το στοιχείο του πατροπαράδοτου φρονηματισμού, που διακρινόταν για αισθήματα αλληλεγγύης και φιλανθρωπίας, αγάπης για την πατρίδα, για υψηλά ιδανικά που καλλιεργούσε συνειδητά ή υποσυνείδητα το σχολείο, η κλασική εκπαίδευση με κέντρο την ανθρωπιστική παιδεία, με τα γνήσια οράματα που διαπότιζαν τα συναισθήματα και τον ψυχισμό των νέων. Όλα αυτά για να γίνουν κτήμα της σύγχρονης εκπαίδευσης, προϋποθέτουν ανόθευτη στόχευση σκοπών με πυρήνα τα γνήσια πιστεύω στα εθνικά ιδεώδη. Αυτοί οι στόχοι θα έχουν να αντιπαλέψουν με τη σκληρή και απάνθρωπη σύγχρονη πραγματικότητα, μια πραγματικότητα στην οποία απουσιάζουν οι  ηθικές και θρησκευτικές αξίες και τα οράματα σε μια υλιστική και άθεη, μια πραγματιστική διεθνή υποκουλτούρα.       

Την προσπάθεια μιας αναγεννημένης εκπαίδευσης με κεντρο τον ανθρωπισμό, τη θεοσέβεια και τις υψηλές στοχεύσεις, καλούνται να ενεργοποιήσουν με λειτουργική διάθεση για διδαχή δάσκαλοι διαποτισμένοι με τα νάματα της αρετής, της ολοκληρωμένης παιδείας, όπλα πνευματικά ικανά να διαπλάσουν, να διαμορφώσουν προσωπικότητες νουνεχείς, ικανές να σηκώσουν το βάρος μιας πολιτισμικής κληρονομιάς που μεταφέρει στον ώμο της αυτή η Χώρα.

Η προτροπή μου απευθύνεται στην ελληνική νεολαία, το μέλλον της χώρας μας, να εμβαθύνει στο νόημα της ανθρωπιστικής, πολύ δε περισσότερο της χριστιανικής ιδεολογίας, ώστε η ελλαδική κοινωνία μας να βρει τις ισορροπίες της, μακριά από κάθε λογής δαιμονοποίηση, από κάθε αρνητική έκφανση καιροσκόπων, οι οποίοι ταυτίζουν τη ζωή τους με τα φθαρτά και αβέβαια των υλικών αγαθών, που οδηγούν απευθείας στην παρακμή και τελικά στην εξόντωση ανθρώπων σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο

Ήδη αναγγέλθηκε η χρήση εμβολίων κατά του κορωνοϊού, με επιτυχία, λέγουν, 90%. Είναι ένα αισιόδοξο μήνυμα, μια ελπιδοφόρος εξέλιξη αυτή∙ αρκεί ο ιός να μην υποστεί κάποια απότομη μετάλλαξη ή εξαλλαγή, οπότε θα έχουμε αλλαγή των δεδομένων και νέες αγωνιώδεις προσδοκίες. Ας ελπίσουμε για το καλύτερο.

Γιάννης Γουργιώτης