«Ό,τι είναι νόμιμο δεν είναι πάντα και ηθικό» (της Ιωάννας Μπερτσιμά)

Δημοσιεύτηκε: Τρίτη, 16 Φεβρουαρίου 2021 14:25 «Ό,τι είναι νόμιμο δεν είναι πάντα και ηθικό» (της Ιωάννας Μπερτσιμά)
«Το ηθικό είναι νόμιμο, αλλά το νόμιμο δεν είναι πάντα ηθικό»
                               (Immanuel Kant)
 

          Οι δημόσιοι υπάλληλοι ξεχωρίζουν από άλλες κατηγορίες εργαζομένων διότι η αποστολή τους προσανατολίζεται στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και των πολιτών. Είναι υπεύθυνοι για την εύρυθμη λειτουργία του κράτους, στο μέτρο που υλοποιούν τις πολιτικές αποφάσεις, ελέγχουν και επηρεάζουν τον ιδιωτικό τομέα που αποτελεί καθοριστικό παράγοντα ευημερίας της χώρας. Η συμπεριφορά τους, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, κατευθύνεται από το νόμο και τις ειδικότερες αρχές των συνταγματικών θεμελιωδών αρχών του Κράτους Δικαίου, του σεβασμού και προστασίας της αξίας του ανθρώπου.

          Η σύμφωνη με τους κανόνες δικαίου, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα, δράση της δημόσιας διοίκησης θεωρείται το ελάχιστο, καθώς επίσης θα πρέπει να είναι συμβατή με την ηθική και δεοντολογία, οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την αποστολή της δημόσιας διοίκησης και ενυπάρχουν στις δομές ενός κράτους που προασπίζεται και προάγει το δημόσιο συμφέρον.

          Ωστόσο, ο πυρήνας του δημοσίου συμφέροντος μεταβάλλεται ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικές και οικονομικές συγκυρίες και αυξομειώνεται. Σε περιόδους κρίσεων, όπως η εν εξελίξει υγειονομική κρίση, η έννοια «δημόσιο συμφέρον προστασίας της δημόσιας υγείας» μπορεί να δικαιολογήσει νομοθετικούς περιορισμούς ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Το δημόσιο συμφέρον επαναπροσδιορίζεται σε συνάρτηση με τις αρχές της αναγκαιότητας και αναλογικότητας και για την προστασία του μπορεί να λαμβάνονται μέτρα που στηρίζονται στο «δίκαιο της ανάγκης» ως εγγύηση της συνέχειας και της ισχύος της δημοκρατικής συνταγματικής τάξης.

          Η δημόσια διοίκηση, στο πλαίσιο της αρχής της νομιμότητας, ενεργεί κατά δέσμια αρμοδιότητα, οπότε απαιτείται συμφωνία της διοικητικής ρύθμισης προς τους κανόνες που την προβλέπουν. Βεβαίως, σε ορισμένες περιπτώσεις, η δράση της εκτός από την υποχρέωση της συμμόρφωσης προϋποθέτει και την ύπαρξη της διακριτικής ευχέρειας, για το χειρισμό ιδιαίτερων υποθέσεων, ζήτημα για το οποίο, σε κάθε περίπτωση, αποφαίνεται ο νόμος. Δηλαδή το διοικητικό όργανο, που ενεργεί κατά διακριτική ευχέρεια, έχει τη  δυνατότητα να επιλέξει εάν θα εκδώσει συγκεκριμένη διοικητική πράξη, ή πότε θα την εκδώσει, ή με ποιο περιεχόμενο θα την εκδώσει, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι η διακριτική ευχέρεια αποτελεί αυθαίρετη εξουσία. 

          Η διακριτική ευχέρεια οριοθετείται από τις αρχές: α) της ισότητας (της ίσης κρίσης ομοειδών νομικών και πραγματικών καταστάσεων), β) της αναλογικότητας (το επαχθές μέτρο που επιβάλλεται με τη διοικητική πράξη πρέπει να είναι πρόσφορο, αναγκαίο και ανάλογο προς το εξυπηρετούμενο δημόσιο συμφέρον ή ιδιωτικό προστατευόμενο αγαθό, στο πλαίσιο του επιδιωκόμενου, με τον νόμο, σκοπού) γ) της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του διοικουμένου (απαγορεύεται η αποδυνάμωση με νεότερες διοικητικές πράξεις δικαιωμάτων που απέκτησε ο καλόπιστος διοικούμενος από προηγούμενες διοικητικές πράξεις) και δ) της χρηστής διοίκησης (της υποχρέωσης σεβασμού στον πολίτη και συνεργασίας μαζί του, της μη δογματικής και τυπολατρικής λειτουργίας της, της διαφάνειας και πληροφόρησης, της αμερόληπτης και αξιοκρατικής διοίκησης και της υποχρέωσης να αποφασίζει με σαφή, ειδική και πλήρη αιτιολογία).         

Με την τελευταία αριθμ. Δ1α/Γ.Π.οικ.8378/5-2-2021 (ΦΕΚ 454/Β΄) κοινή υπουργική απόφαση θεσπίστηκαν έκτακτα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας προς τον σκοπό αντιμετώπισης της διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, μεταξύ άλλων και ο περιορισμός της κυκλοφορίας των πολιτών, για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα. Με την ίδια απόφαση καθορίζονται τα αρμόδια διοικητικά όργανα διασφάλισης εφαρμογής των μέτρων, διενέργειας ελέγχων, διαπίστωσης παραβάσεων, καθώς και  επιβολής των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων, σε περίπτωση μη τήρησης των μέτρων, με αιτιολογημένη πράξη, ανάλογα με τον βαθμό διακινδύνευσης της δημόσιας υγείας.

Με τις ρυθμίσεις αυτές καθίσταται προφανής η βούληση της πολιτείας να παράσχει τη νομική δυνατότητα στη διοίκηση, να ενεργεί εντός ενός ελαστικού πλαισίου στις δύσκολες και πρωτόγνωρες, σε όλο τον κόσμο, συνθήκες περιορισμού των  θεμελιωδών συνταγματικών ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Η δημόσια διοίκηση οφείλει όχι απλώς να απαλλαγεί από το νομικισμό και τη μηχανική εφαρμογή άκαμπτων κανόνων, αλλά στο πλαίσιο της διακριτικής ευχέρειας, τηρουμένων των επιταγών του δικαίου, να κρίνει κάθε φορά και να συνεκτιμά τις ιδιαίτερες συνθήκες, καθώς πάντα θα υπάρχει σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό αδυναμία της έννομης τάξης να προβλέψει, να συμπεριλάβει και να ρυθμίσει με ακρίβεια και συνέπεια κάθε πτυχή και εξέλιξη της ζώσας πραγματικότητας.

Μπερτσιμά Ιωάννα
Πολιτική-Διοικητική Επιστήμονας
..........................................................................................................................
  • Σπηλιωτόπουλος, Ε., (2017). Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, τόμος 1, 15η Έκδοση. Αθήνα: Νομική  Βιβλιοθήκη.
  • Παπανούτσος, Ε., (2016). Ο νόμος και η αρετή. Η ηθική συνείδηση και τα προβλήματά της. Αθήνα: Εκδόσεις Νόηση.
  • Kant, I., (1984). Τα θεμέλια της Μεταφυσικής των ηθών, Πρώτη έκδοση. Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη.
  • Παπαλεξανδρή, Ν. & Μπουραντάς, Δ., (2016). Διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού. Αθήνα: Εκδόσεις Μπένου.
  • Τζέμος, Β., Σύννομη κακοδιοίκηση. «ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΚΑΙΟ». Επιστημονικό Περιοδικό Ένωσης Ελλήνων Δημοσιολόγων (ΕΕΔ). Έτος 2017 (2), Τεύχη 2,3 (Απρίλιος-Σεπτέμβριος).
  • Παλιούρα, Ε., Ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση στην περίοδο του κορωνοϊού COVID-19. «ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΚΑΙΟ». Επιστημονικό περιοδικό Ένωσης Ελλήνων Δημοσιολόγων (ΕΕΔ). Έτος 2020 (5), Τεύχος 1-2 (Ιανουάριος-Ιούνιος).
  • Μπιρμπίλη, Α., Το δημόσιο συμφέρον ως θεμέλιο του περιορισμού του περιουσιακού δικαιώματος. «ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΚΑΙΟ». Επιστημονικό περιοδικό Ένωσης Ελλήνων Δημοσιολόγων (ΕΕΔ). Έτος 2018 (3), Τεύχος 2,3 (Απρίλιος-Σεπτέμβριος). 
Προσαρμοσμένη αναζήτηση