Εκτύπωση αυτής της σελίδας

«Η Καινοτομία στο δημόσιο τομέα» (της Ιωάννας Μπερτσιμά)

Δημοσιεύτηκε: Δευτέρα, 14 Ιουνίου 2021 22:37 «Η Καινοτομία στο δημόσιο τομέα» (της Ιωάννας Μπερτσιμά)
Γράφει η Ιωάννα Μπερτσιμά....
 
«Δημιουργικότητα είναι να σκέφτεσαι καινούργια πράγματα.
Καινοτομία είναι να κάνεις καινούργια πράγματα»
(Theodore Levitt)

Η «καινοτομία» (διαφέρει από την «εφεύρεση» ή την «ανακάλυψη») προσδιορίζεται κυρίως ως η διαδικασία μετατροπής μιας νέας ιδέας σε εμπορεύσιμο προϊόν ή υπηρεσία, σε μια νέα (ή βελτιωμένη) λειτουργική μέθοδο παραγωγής ή διανομής ή σε μια νέα μέθοδο διοίκησης και οργάνωσης επιχειρηματικών πρακτικών. Η ίδρυση του Πολυτεχνείου στην Αθήνα το 1836, η καθιέρωση του διπλογραφικού λογιστικού συστήματος στην Ιταλία τον 15ο αιώνα, το iPhone, αποτελούν καινοτομία, με τη δημιουργία μεγάλης προστιθέμενης αξίας στους αντίστοιχους κλάδους της οικονομίας.

       Μέχρι πρόσφατα ήταν συνυφασμένη σχεδόν αποκλειστικά με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα, για τον οποίο αποτελεί κίνητρο επιβίωσης σε μία απαιτητική παγκόσμια οικονομία, μείωσης των δαπανών του, αύξησης των κερδών και δημιουργίας ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών.

Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, η επιτακτική ανάγκη δημιουργίας ευέλικτων δημόσιων οργανισμών, ικανών να ανταπεξέλθουν σε ένα ασταθές και μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον, οι απαιτήσεις για παροχή ποιοτικών υπηρεσιών που να εξυπηρετούν τις ανάγκες πολιτών και επιχειρήσεων, με συνετή και αποδοτική διαχείριση των περιορισμένων πόρων τους, δημιούργησαν ένα ενθαρρυντικό πεδίο εισαγωγής και ανάπτυξης καινοτομιών, στα πλαίσια εναρμόνισης των εθνικών δημόσιων πολιτικών με τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των άλλων Διεθνών Οργανισμών.        

Στη χώρας μας το σύστημα καινοτομίας περιλαμβάνει κυρίως τις επιχειρήσεις,  το εκπαιδευτικό σύστημα (πανεπιστήμια, φορείς έρευνας και κατάρτισης) και το πολιτικό-διοικητικό σύστημα (κυβέρνηση, κρατικοί φορείς). Οι δε δημόσιες δαπάνες, για έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη (R&D), θεμελιώδης λειτουργία κάθε συστήματος καινοτομίας, ενώ διαχρονικά ήταν πολύ χαμηλές, πλέον πλησιάζουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (0,68% του ΑΕΠ το 2019 έναντι 0,70% στην Ε.Ε.).

Σχετική έρευνα αναδεικνύει ότι, σε γενικές γραμμές, οι δημόσιοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται από:

  • σχετικά χαμηλό βαθμό αξιοποίησης των ΤΠΕ για την αναβάθμιση των επιχειρησιακών τους λειτουργιών και την εφαρμογή οργανωσιακών καινοτομιών,
  • έλλειψη στελεχών με επαρκή τεχνολογική γνώση, επιχειρησιακές δεξιότητες, κουλτούρα και τρόπο σκέψης φιλικό προς την αξιοποίηση της έρευνας, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, με διεθνή θεώρηση των εξελίξεων και των τάσεων,
  • χαμηλό βαθμό αλληλεπίδρασης με τους τελικούς χρήστες των υπηρεσιών (πολίτες και επιχειρήσεις) με σκοπό τη βελτίωσή τους,
  • χαμηλή χρήση των δημόσιων προμηθειών για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών από τον επιχειρηματικό τομέα.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια κάτω και από την πίεση κυρίως των εξελίξεων στον οικονομικό τομέα αλλά και λόγω της εν εξελίξει πανδημίας, έχει σημειωθεί σημαντική βελτίωση στο πεδίο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και της εξυπηρέτησης πολιτών και επιχειρήσεων από τη δημόσια διοίκηση.

Τον Μάιο του 2019, υιοθετήθηκε από 35 μέλη του ΟΟΣΑ και 5 μη μέλη, σε υπουργικό επίπεδο, η «Διακήρυξη για την Καινοτομία του Δημοσίου Τομέα» και αναγνωρίζεται πλέον ευρέως ότι η καινοτομία αποτελεί κομβική και στρατηγική λειτουργία των δημόσιων οργανισμών και της εργασίας των δημοσίων υπαλλήλων.

Στη χώρα μας, το Υπουργείο Εσωτερικών και ειδικότερα το Τμήμα Καινοτομίας και Βέλτιστων Πρακτικών είναι πλέον αρμόδιο για τη χάραξη της δημόσιας πολιτικής καινοτομίας στην ελληνική δημόσια διοίκηση και την υποστήριξη των δημόσιων οργανώσεων για καινοτόμες πρωτοβουλίες και βέλτιστες πρακτικές διοικητικού μετασχηματισμού τους, λαμβάνοντας υπόψη τη Νέα Πολιτική Συνοχής της Ε.Ε. περιόδου 2021-2027 και την Εθνική Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης. Το όραμα, ο στόχος και  η  αποστολή  του Υπουργείου, συνοψίζοντας σε μία φράση, θα λέγαμε ότι είναι, η βελτίωση της απόδοσης της δημόσιας διοίκησης, σύμφωνα με τις ανάγκες της οικονομίας και κοινωνίας, μέσα από τη χρήση καινοτόμων προσεγγίσεων και εργαλείων».

Ο ανασχεδιασμός δομών και λειτουργιών, η διοίκηση αποτελεσμάτων βάσει δεικτών και στόχων, η ενίσχυση της οργανωσιακής ευελιξίας, ο έλεγχος των δημοσίων δαπανών με βάση την αποδοτικότητα και τα αποτελέσματα, η αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας επικοινωνιών και πληροφοριών, η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες, μέσω εναλλακτικών μορφών εξυπηρέτησης τους, η κατάργηση των εμποδίων για την ανάπτυξη των αγορών και της επιχειρηματικότητας και η λήψη αποφάσεων με διαφάνεια και ευρεία κοινωνική διαβούλευση, αποτελούν καινοτόμες δράσεις στη δημόσια διοίκηση, στο βαθμό που υλοποιείται και επιτυγχάνεται ο στόχος, με πολλαπλασιαστικά οφέλη, για την ανάπτυξη της οικονομίας και την ευημερία.

Από στοιχεία του Παρατηρητηρίου Καινοτομίας Δημοσίου Τομέα του Υπουργείου Εσωτερικών προκύπτει ότι το 57% των καινοτομιών σχεδιάζονται και υλοποιούνται σε τοπικό επίπεδο (δήμοι, ΝΠΔΔ κτλ.), λόγω της μεγάλης διάδρασης με τους πολίτες και την κατανόηση της ανάγκης βελτίωσης της εξυπηρέτησής τους. Επίσης οι καινοτομίες, σε ποσοστό 36% στοχεύουν σε βελτίωση παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους χρήστες, 36% σε σχεδιασμό και ανασχεδιασμό διαδικασιών με σκοπό την βελτίωση της εσωτερικής λειτουργίας, 15% σε καλύτερη συλλογή και χρήση δεδομένων με σκοπό την λήψη αποφάσεων και την πληροφόρηση των ωφελούμενων και κατά 12% στην βελτίωση της οργανωτικής λειτουργίας.

Ολοένα και περισσότερο επισημαίνεται η σημασία σχεδίασης και ανάδειξης δημόσιων πολιτικών που προωθούν την καινοτομία και είναι προσανατολισμένες στην ενεργοποίηση της ζήτησης (demand oriented) και τη σύνδεσή της με την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων (υγεία, ασφάλεια τροφίμων, κλιματική αλλαγή κ.ά.).

Μία καινοτομία δεν κρίνεται βάσει του μεγέθους της αλλά κυρίως βάσει της δυναμικής της στη διαδικασία μετασχηματισμού και πρόκλησης νέων καινοτομιών με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και οφέλη για τη δημόσια διοίκηση και τους ωφελούμενους από τις υπηρεσίες της. Η συμβολή της στη διακυβέρνηση αποδεικνύεται σημαντική καθώς της προσδίδει προστιθέμενη αξία μέσω της ενίσχυσης της δημοκρατίας και καλλιέργειας σχέσεων συνεργατικότητας και συνδιαμόρφωσης πολιτικών, κουλτούρας και αξιών, με τους πολίτες και άλλους εταίρους.

 
Μπερτσιμά Ιωάνννα
Πολιτική-Διοικητική Επιστήμονας, MPA

....................................................................................................................

  • M. Kemal Öktem. (2010), Innovation with public administration in Turkey.
  • Καρκατσούλης, Π. (2004), Το Κράτος σε μετάβαση, από τη «Διοικητική Μεταρρύθμιση» και το «Δημόσιο Μάνατζμεντ» στη «Διακυβέρνηση», Αθήνα: Σιδέρη.
  • Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Νέα Πολιτική Συνοχής της Ε.Ε. περιόδου 2021-2027»

Διαθέσιμο: https://ec.europa.eu/regional_policy/el/2021_2027/#2

  • «Διακήρυξη για την Καινοτομία στον Δημόσιο Τομέα». Νομικά εργαλεία ΟΟΣΑ

Διαθέσιμο:https://oecd-opsi.org/wp-content/uploads/2018/11/OECD-Declaration-on-Public-Sector-innovation-Greek.pdf.

  • Θοδωρής Γεωργακόπουλος, Φεβρουάριος 2021.5.27, «Έρευνα και καινοτομία στην Ελλάδα του 2021»,

Διαθέσιμο: https://www.dianeosis.org/2021/02/erevna-kai-kainotomia-stin-ellada/

  • Έρευνα του διαΝΕΟσις «Η Ελλάδα που Μαθαίνει, Ερευνά, Καινοτομεί και Επιχειρεί», Φεβρουάριος 20121.

Διαθέσιμο: https://www.dianeosis.org/wp-content/uploads/2021/02/RD_study_final.pdf.