Τα τελευταία χρόνια η εικόνα που παρουσιάζουν οι μεγάλες ελληνικές πόλεις ερμηνεύεται  με διπλή και αμφίσημη ανάγνωση, αφενός ως μονάδες μιας  εξελισσόμενης, τεχνολογικά, επιστημονικά και πολιτισμικά πολιτειακής οντότητας,  και αφετέρου ως μονάδες μιας εν συγχύσει και συνάμα διαταραγμένης κοινωνικής ολότητας. Η εικόνα αυτή είναι το σύμπτωμα ενός ανέλεγκτου ρυθμού εξέλιξης υπό την ώθηση μονοδιάστατων προηγμένων τεχνολογιών, αλλά και της ανθρωπιστικής παρακμής στο κεφάλαιο της ενσυναίσθησης. Δεν είναι όμως μικρότερης σημασίας και η αποϊδεολογικοποίση στο πεδίο των κοινωνικών και ηθικών αρχών, στην οποία κινείται ο σύγχρονος κόσμος γενικά, ειδικότερα δε η ελληνική κοινωνία, που ξεκίνησε από μια διαφορετική αφετηρία.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα παίρνονται από κάθε κρατική οντότητα αποφάσεις που αφορούν τη μορφοποίηση των δράσεών της στα του διοικείν την επικράτειά της, κάτι που συμβαίνει και στη χώρα μας. Το είδος και η ποιότητα της διοίκησής της αντανακλά και την  ποιότητα των αποφάσεών της, στο πεδίο των στοχεύσεών της.  

      . Θα προσπαθήσω  να συγκεκριμενοποιήσω τα πιο πάνω δύο θέματα που εισάγω με το λογότυπο, μιας σχετικά παλαιότερης περιόδου, θέματα των οποίων η πραγματιστική  έννοια αποτυπώνεται  εντούτοις στην παρούσα περίοδο της χώρας μας ως διοικητική πρακτική, με υπονοούμενες τις αντανακλάσεις της στον κοινωνικό και οικονομικό μας βίο.

Εξειδικεύοντας τον όρο «συγκέντρωση» στο  παρόν κείμενό μου, εννοώ με αυτόν το φαινόμενο της πληθυσμιακής συγκέντρωσης στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Η κίνηση αυτή που άρχισε ήδη από τη δεκαετία του ’50, μετά το τέλος των εθνικών περιπετειών (κυρίως του εθνικού διχασμού), δεδομένης και της ερήμωσης της υπαίθρου, ο αγροτικός πληθυσμός ανταποκρίθηκε ασμένως στο έμμεσο κάλεσμα των κυβερνήσεων, να συνδράμει στην προσπάθεια εκβιομηχάνισης της χώρας, που βρισκόταν ακόμα στο ξεκίνημά της.

Οι ευκαιρίες για το πέρασμα  μιας αστικής ζωής στις πόλεις, κυρίως στην πρωτεύουσα, έδωσαν το έναυσμα για μια εκρηκτική εσωτερική μετανάστευση προς το κέντρο, που αποτέλεσε τον πόλο έλξης με τις ευκολίες που παρείχε. Έτσι δεν άργησε να δημιουργηθεί ο αττικός υδροκεφαλισμός που γιγαντώθηκε στις ημέρες μας με τις γνωστές σήμερα συνέπειες, κυρίως με την αύξηση της εγκληματικότητας, ληστείες και το χειρότερο δολοφονίες, μερικές ανεξιχνίαστες, χωρίς να λείπουν και τα ελαφρότερα ποινικά αδικήματα.

Από τη στιγμή εκείνη άρχιζε η μείωση της δυναμικής της υπαίθρου, ήτοι η μείωση του πληθυσμού της, η  εγκατάλειψη των ορεινών περιοχών, εκεί που  έως τότε άνθιζε το πνεύμα της εθνικής συνείδησης, των εθνικών παραδόσεων, της καθαρότητας των συναισθημάτων, του σεβασμού στα κοινωνικά και θρησκευτικά ειωθότα, αποδεικνυόμενος ο πληθυσμός εκείνος ο θεματοφύλακας της εθνικής μας ζωής.

Όμως, δεν  ήταν  μόνον η εσωτερική προς το κέντρο μετανάστευση. Στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 σημειώθηκε μεγάλη  μεταναστευτική κίνηση των γηγενών προς όλα τα σημεία του ορίζοντα, ιδιαίτερα προς τη Γερμανία, η οποία δεν άργησε, ως άλλος Φοίνικας, να αναγεννηθεί  από τις στάχτες της, που άφησε ο πόλεμος, που η ίδια προκάλεσε, με τις αλήστου μνήμης καταστροφές! Δημιούργησε κίνητρα για την προσέλκυση ευρωπαίων μεταναστών, έχοντας ανάγκη εργατικών χεριών για τη χρήση τους στις βιομηχανικές της μονάδες.

Με εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση επήλθαν σημαντικές αλλαγές στο ανθρώπινο δυναμικό της χώρας. Ήταν αυτός ένας ρεαλιστικός συγκεντρωτισμός με πολλαπλές και ασύμβατες διαστάσεις, κυρίως όμως με προεξάρχοντα τα κοινωνικο-οικονομικά μειονεκτήματα του φαινομένου. Θα τονίσω ιδιαίτερα ένα κομβικό στοιχείο της συγκέντρωσης, που δεν είναι άλλο από το βαρύ πλήγμα που υπέστη ο πρωτογενής τομέας της χώρας, που συνοδεύτηκε από ανισοβαρείς σχέσεις βασικών μεγεθών της οικονομίας, όπως: έλλειψη εργατικών χεριών για ορισμένα αγροτικά είδη  που δε θα τα κάλυπτε η άρτια μηχανοποίηση των καλλιεργειών.

Η συγκέντρωση του γεωργικού κλήρου σε ορισμένους μεγάλους ιδιοκτήτες γεωργικών μονάδων, είχε  τα υπέρ και τα κατά της αλλαγής αυτής. Το μεγάλο μειονέκτημα είναι πως οι μικροί κτηματίες με τις αλλαγές αυτές άρχισαν να έχουν περιορισμένους οικονομικούς πόρους εξαιτίας των  σύγχρονων εξελιγμένων καλλιεργειών που είναι πολυδάπανες , άρα αιτία για περιορισμένες συνθήκες ζωής.

Β. Η διαδικασία της αποκέντρωσης, ως κοινωνικο-οικονομικός όρος, παρατηρείται όχι ακριβώς ως αντίστροφη της συγκέντρωσης έννοια. Είναι μια διοικητική διαδικασία η οποία με τη μορφή εφαρμογής πλήρους αντίστροφης σχέσης,  είναι εδώ εκ των πραγμάτων ανέφικτη.

Παραμένοντας στην έννοια του όρου  «αποκέντρωση», προβαίνω  σε κάποιες  αναφορές που παραπέμπουν στις επί μέρους υπηρεσιακές διαφοροποιήσεις, δίνοντας τον ιδιότυπο τόνο της εξεταζόμενης διοικητικής φόρμουλας και των υπηρεσιακών σχέσεων στη λαϊκή βάση, ως αντικείμενο κρατικής διαχείρισης.

Με το σχέδιο «Καποδίστριας» έγινε το 1997 συγχώνευση 441 δήμων  και 5382 κοινοτήτων. Αργότερα (2010) ακολούθησε το σχέδιο «Καλλικράτης». Με αυτό έγινε μεγαλύτερη μείωση των δήμων. Επίσης, έγινε διαίρεση σε 7 αποκεντρωμένες διοικήσεις, σε 13 περιφέρειες, σε 147 επαρχίες, διαίρεση που ισχύει έως σήμερα.

  Αυτό το διοικητικό σύστημα έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.  Βασικό πλεονέκτημα είναι η απλούστευση, χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας, της διαχείρισης των ποικίλων  θεμάτων, διευκολύνοντας έτσι   την εύρυθμη λειτουργία της κρατικής μηχανής. Τα μειονεκτήματα είναι αρκετά και σοβαρά, όπως  τα ζω και τα αντιλαμβάνομαι και εγώ ο ίδιος. Το κυριότερο είναι η ερήμωση των ορεινών και ημιορεινών περιοχών, ως επακόλουθο της φυγής των νέων ανθρώπων προς τις πόλεις, με συνέπεια την αδυναμία άσκησης των  βιοποριστικών μέσων των περιοχών αυτών, το κλείσιμο των σχολείων, με σχεδόν αλειτούργητες τις εκκλησίες κλπ.

Στη συνέχεια, Θεού θέλοντος,  θα αναφέρω μερικά ζητήματα που αφορούν  στη λειτουργία  διαφόρων υπηρεσιών, τουλάχιστον της περιοχής μου, και στον τρόπο άσκησής τους  στην αποκεντρωμένη μορφή τους.   

                                     Γιάννης Γουργιώτης