Εκτύπωση αυτής της σελίδας

Προτυποκτόνες κοινωνίες (του Κώστα Θερμογιάννη)

Δημοσιεύτηκε: Τετάρτη, 14 Δεκεμβρίου 2022 11:06 Προτυποκτόνες κοινωνίες (του Κώστα Θερμογιάννη)

Γράφει ο Κώστας Θερμογιάννης...

Η αυτογνωσία μιας κοινωνίας αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο συνδετικό ιστό με τον οποίο διασυνδέονται ψυχολογικά οι πολίτες – μέλη που την αποτελούν, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση των κοινοτικών τους σχέσεων και στη διαμόρφωση των αξιών και της κοινής ταυτότητάς τους. Θα ήταν όμως υπεραπλουστευμένο και αφελώς παραπλανητικό το επιχείρημα να ισχυριστεί κανείς ότι η δημιουργία της κοινής ταυτότητας επιτυγχάνεται αυτομάτως και μόνο δια της κοινής συμβίωσης. Η αυτεπίγνωση της κοινωνίας άλλωστε είναι παράγωγο πρωτίστως της συμμετοχικής διαδικασίας, της κοινής διανόησης και της ιδιαίτερης αλήθειας που άνθρωποι και θεσμοί δημιουργούν και συνομολογούν ότι ισχύει. Θεσμοί, όπως η κρατική εξουσία, η εκπαίδευση, η εκκλησία κλπ., σχηματοποιούν και καθορίζουν αποφασιστικά τα στοιχεία εκείνα που καθιστούν μοναδική την κάθε κοινωνία και ταυτόχρονα πιστοποιούν την πληρότητα και την ορθότητα των ηθών, των αξιών και του πολιτισμού εν γένει στον οποίο υφίστανται. Λειτουργώντας ως καθολικά πρότυπα, οι θεσμοί και κυρίως οι άνθρωποι που τους υπηρετούν, αποτελούν το μέτρο του κοινωνικού και πολιτικού νοήματος δρώντας ως φορείς αλήθειας, αξιοπρέπειας και κοινωνικού ήθους. Είναι τόσο δραματικά σημαντικός ο ρόλος των προτύπων, που, σχεδόν νομοτελειακά, η οποιαδήποτε απόκλιση από αυτόν ενεργεί ως αποικοδομητής της συλλογικότητας και φθορέας της αρμονίας και της πίστης στα ιδανικά.

Η επικαιρότητα των ημερών βεβαιώνει θριαμβικά την προτυποκτόνο επίδραση που ασκούν επί της ελληνικής (αλλά και της ευρωπαϊκής) κοινωνίας οι δράσεις αλλά και οι πράξεις ορισμένων θεσμικών λειτουργών. Στα πρωτοσέλιδα του τύπου κυρίαρχη θέση κατέχει το ευρω-σκάνδαλο που συνδέεται ενδεχομένως με ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Η παρακολούθηση πολιτικών -ακόμα και υπουργών εν ενεργεία- από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες χωρίς δυστυχώς να έχει διευκρινιστεί ο λόγος της παρακολούθησης δημιουργώντας σκιές στη δημοκρατική λειτουργία του πολιτεύματος. Μα και η φιλανθρωπική δομή μέριμνας παιδιών που ίσως τελικά… δεν μεριμνούσε για τα παιδιά όσο έπρεπε! Αν όλα τούτα επαληθευτούν ή διαψευστούν μένει να αποδειχτεί καθόσον βεβαίως το τεκμήριο της αθωότητας δεν πρέπει να εκλείψει, όμως δι’ αυτών έχει ήδη πληγωθεί βαθύτατα το συλλογικό αξιακό μας σύστημα και, δικαίως ίσως, καθίσταται εν αμφιβόλω η αποτελεσματικότητα του (αυτό)ελέγχου των θεσμών και των προσώπων που βρίσκονται στις θέσεις ευθύνης. Ο πολίτης, ενστικτωδώς πια, θεωρεί πως είναι ανίσχυρος απέναντι σε ένα πολιτικό σύστημα που επιτρέπει (διαρκώς) να εκφύονται ως παραφυάδες από τη ρίζα του, πρόσωπα και καταστάσεις μιαρές και χωρίς ίχνος δημοκρατικής και κοινωνικής συνείδησης. Μοιραία λοιπόν δημιουργείται ένα αχρείαστο ερώτημα: Η πειθάρχηση στο νόμο, γραπτό και άγραφο, στην ηθική τής οργανωμένης μας συλλογικότητας κυρίως όμως στις δομημένες, από την κοινωνική ανάγκη, υποχρεώσεις μας έναντι του συνόλου, είναι απαράβατοι κανόνες για όλους ή μπορεί να υπάρχουν εξαιρέσεις κατά το (πολιτικό) δοκούν; Και τι πρότυπα δημιουργούν αυτές οι εξαιρέσεις στο κοινώς γίγνεσθαι;

Η συλλογική εμπειρία είναι βέβαιο πως έχει πληγεί βαθύτατα από την ψυχρή λογική των ανθρώπων που ενώ βρίσκονται και υπηρετούν σε κρίσιμες και σημαντικές θεσμικές θέσεις, ιεραρχούν τα πολιτικά και οικονομικά τους συμφέροντα υψηλότερα από την κοινωνία των πολιτών και υιοθετούν άνομες και αήθεις πρακτικές προκειμένου να επιτύχουν το στόχο τους. Τα φαινόμενα αυτά, με τη μολυσματική δυναμική τους, σχηματοποιούν και μεγιστοποιούν στη συνείδηση του πολίτη τη δύσοσμη αποφορά τής διαφθοράς που κυριαρχεί σε κάποια από τα στρώματα της εξουσίας και της διοίκησης, αποστερώντας του την απαραίτητη ενάργεια για να μπορέσει, μα κυρίως για να θελήσει να ταυτίσει τον εαυτό του με τους λειτουργούς των θεσμών και με την ίδια την κοινωνία. Τα πρότυπα κατέρρευσαν. Ο ίδιος ο άνθρωπος θεωρεί (δικαίως) στις μέρες μας ότι είναι έρμαιο μιας κατεστημένης διαφθοράς που καταφέρνει όμως διαχρονικά να επιβιώνει εξαιτίας της αλχημιστικής λογικής που επιβάλλεται δια της πολιτικής από πάνω προς τα κάτω. Κι αν ζει μέσα σε μια κοινωνία, κάθε μέρα διαπιστώνει βασανιστικά πως απουσιάζει από αυτή η κοινή ταυτότητα, οι ηθικές αξίες και ο πολιτικός πολιτισμός, που αποδεικνύεται για ακόμα μια φορά ότι χωρά μέσα σε βαλίτσες γεμάτες χρήμα. Βαλίτσες που δυστυχώς εξακολουθούν να κυβερνούν πολίτες, πόλεις και πολιτείες. Το αποτέλεσμα δε θα μπορούσε να είναι άλλο, η συνείδηση του πολίτη που κυβερνάται δεν μπορεί στις μέρες μας να ταυτιστεί με τη συνείδηση του πολιτικού που κυβερνά. Κι αυτή ακριβώς η απουσία ταύτισης είναι που σκοτώνει τα πολύτιμα, ειδικά για τις νέες γενιές, πρότυπα. Είναι δυνατόν όμως να μάθουμε να ζούμε χωρίς ιδανικά έστω και μέσα στο ομιχλώδες σημερινό ελληνικό και ευρωπαϊκό πολιτικό τοπίο που έχει δημιουργήσει συνθήκες μηδενικής σχεδόν κοινωνικής ορατότητας;

Κώστας Θερμογιάννης
https://thermoyiannis.gr