Γράφει ο συγγραφέας - ερευνητής Ηλίας Τριανταφύλλου...
(Από την Συλλογήν μου Κατασκευάζειν και Χαίρειν).
1. ΔΑΙΔΑΛΟΣ-ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ-ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ.
«Αύτη γαρ μόνη εστι κακή πράξις.Επιστήμης στερηθήναι» Απο τον διάλογον του Πλάτωνος,Πρωταγόρας). Δηλ.Αυτή είναι η μόνη κακή πράξις,να στερήται ο άνθρωπος γνώσεως.
Όταν άρχισα,από φοιτητής ακόμη εις το Ε.Μ.Π, να ασχολούμαι με την μελέτην της αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας,σκοπόν είχα να διδαχθώ ορθώς και εις την συνέχειαν,να εκθέσω την προέλευσιν,την ανάπτυξιν,την ωριμότητα και την κορύφωσιν του Ελληνικού Πολιτισμού και να εξηγήσω πώς αποδίδεται αυτός ο πολυσύνθετος πολιτισμός,κυρίως εις την πλουσίαν ποικιλίαν των ζωτικών του στοιχείων. Κατ’αρχάς εκκίνησαν το ενδιαφέρον μου,τα πειράματά του με την μοναρχίαν,την δημοκρατίαν,την αρχήν του ενός ανδρός,την επανάστασιν,τα ήθη και τα έθιμά του,αι θρησκευτικαί του πεποιθήσεις ,η παιδεία και η αγωγή των παίδων. Επίσης η επιστήμη της κατασκευής,των οικιών,των ναών,της αγοράς,των θεάτρων,των αθλητικών στίβων. Η αρχιτεκτονική γενικώς,η γλυπτική,η ζωγραφική η μουσική,οι μικροκατασκευές.Η ποίησις και το δράμα.Τέλος η φιλοσοφία και αι εφευρέσεις.
Ηθέλησα να ιδώ και να αισθανθώ αυτά τα στοιχεία,όχι εις την θεωρητικήν και σχολαστικήν των απομόνωσιν,αλλα εις την ζωντανήν των αλληλεπίδρασιν ,ως μίαν ταυτόχρονον κίνησιν,ενός μεγάλου πολιτιστικού οργανισμού.Διεπίστωσα με την πάροδον του χρόνου και την μελέτην ότι:
Μελετώντες τους αρχαίους Έλληνας Γίγαντας και Κολοσσούς της Επιστήμης και της Φιλοσοφίας,διαπιστώνομεν,ότι δεν υπάρχει ουδέν αιωνόβιον εις τον σημερινόν πολιτισμόν,το οποίον να μην προέρχεται από την Ελλάδα.
Σχολεία,γυμναστήρια,θέατρα,ναοί,θετικαί και θεωρητικαί επιστήμαι.Μαθηματικά,φυσική αρχιτεκτονική,μηχανική, στατική, μηχανολογία,επιστημονική αντιμετώπισις των κατασκευών, διακοσμητική,γλυπτική,ζωγραφική,ατομική θεωρία, αστρονομία,ανατομία, βιολογία,θεραπεία,(πρόληψις και αντιμετώπισις των ασθενειών ( εν γένει ιατρική), φαρμακολογία,θέατρον,(τραγωδία,κωμωδία,κλαυσίγελος), ποίησις,φιλισοφία,θεολογία,σκεπτικισμός,στωϊκότης,ηθική, πολιτική,ιδεαλισμός, αριστοκρατία,δημοκρατία,αρχή του ενός ανδρός,βασιλεία, αυτοκρατορίες και κοσμοκρατορίες, μέχρι και την θεωρίαν της σχετικότητος και πολλά άλλα. Εις όλας τας γλώσσας του κόσμου υπάρχουν Ελληνικαί λέξεις,αι οποίαι αντιπροσωπεύουν μορφάς αι οποίαι ωρίμασαν από την πληθωρικήν δραστηριότητα των Ελλήνων. Όλα τα προβλήματα τα οποία απασχολούν σήμερον την ανθρωπότητα(η καταστροφή των δασών και η διάβρωσις του εδάφους,ο περιορισμός της οικογενείας,η συντηρητικότης των αποκατεστημένων και η τάσις προς πειραματισμόν των ατακτοποιήτων,η διακυβέρνησις,η διαστροφή εις την διαγωγήν,η διαφθορά εις την πολιτικήν,η εξασθένησις των υπερφυσικών στηριγμάτων της ηθικής,ο πόλεμος των τάξεων των εθνών και των ηπείρων,η σύγκρουσις της επιστήμης και της θρησκείας,η πάλη μεταξύ μοναρχίας και δημοκρατίας, μεταξύ εθνικισμού και κομμουνισμού, μεταξύ Ανατολής και Δύσεως. Όλα αυτά τα οποία συνεκλόνιζαν την λαμπράν και ταραχώδη ζωήν της αρχαίας Ελλάδος,έγιναν μορφαί και προβλήματα της ζωής του συγχρόνου κόσμου.Τα πάντα εις τον Ελληνικόν Πολιτισμόν,φωτίζουν τον σύγχρονον κόσμον.
Είναι λοιπόν ωφέλημον κυρίως δι’ημάς τους Έλληνας, να ασχοληθώμεν,με τους Μυνήες,με την Μινωϊκήν Κρήτην και τον Αιγαίον πολιτισμόν ,να μελετήσωμεν τους Αχαιούς και τους Δωριείς,τον Μυκηναϊκόν πολιτισμόν και τον πολιτισμόν της Τίρυνθος,να εισέλθωμε προς στιγμήν εις τον αρρενωπόν κόσμον των πολεμιστών,των εραστών,των αοιδών ,τον οποίον μας εκληροδότησεν ο ορμητικός χείμαρρος των στίχων του Ομήρου. Να θαυμάσωμεν την άνωδον της Σπάρτης και των Αθηνών,με τους Λυκούργον και Σόλωνα και να απολαύσωμεν την εποικιστικήν εξάπλωσιν των Ελλήνων εις όλον το Αιγαίον,έως τας ακτάς της Δυτικής Ασίας και της Μαύρης Θαλάσσης,της Αφρικής,της Ιταλίας,της Σικελίας,της Γαλλίας και της Ισπανίας,μέχρι και πέραν των Ηρακλείων Στηλών,εκεί όπου κατά την αφήγησιν του ιερέως Σάγχιδος προς τον Σόλωνα,ευρίσκετο η περίφημος νήσος Ατλαντίς.Να παρακολουθήσωμεν με ευχαρίστησιν και υπερηφάνειαν το θέαμα του ανθρωπίνου πνεύματος,το οποίον ελευθερωθέν από τας δισιδαιμονίας,να δημιουργή νέας επιστήμας,εκλαϊκεύον την ιστορίαν και να αναρριχάται και να φθάνη εις ύψη άνευ προηγουμένου εις την φιλοσοφίαν,εις τας θετικάς και θεωρητικάς επιστήμας,εις τας τέχνας, εις την ποίησιν και εις το δράμα. Να ίδωμεν ακόμη ότι και η παρακμή των Αθηνών ήτο ένδοξος με την μεγαλοφυίαν του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους, την παρουσίαν του Απελλού και του Πραξιτέλους,του Φιλίππου του Δημοσθένους του Διογένους και του Κοσμοκράτορος Μ. Αλεξάνδρου. Να ίδωμεν,με τους στρατηγούς του Μ.Αλαξάνδρου ,τον πολιτισμόν να σπάζη τα στενά του όρια και πάλιν να ξεχύνεται εις την Ασίαν,την Αφρικήν, την Ευρώπην και την Εσπερίαν όλην, να διδάσκη την καλλιέργειαν του σώματος και του πνεύματος εις την μυστικοπαθή Ανατολήν,να ζωντανεύη την δόξαν της Αιγύπτου με την Αλεξάνδρειαν των Πτολεμαίων,να αναπτύσση την γεωμετρίαν με τον Ευκλείδην και να εφευρίσκη την Άλγευραν με τον Διόφαντον , να προωθή τας εφευρέσεις με το Ήρωνα τον Αλεξανδρέαν, να διδάσκη τα ανωτερα μαθηματικά με τας εφευρέσεις και ανακαλύψεις του μεγαλοφυούς Αρχιμήδους εις τας Συρακούσας,( Πλανητάριον,Υπολογιστής των Αντικυθήρων),την Αστρονομίαν με τον Αρίσταρχον τον Σάμιον και τον Ίππαρχον ,την ναυσιπλοϊαν και τας εξερευνήσεις με τους στρατηγούς του Μ.Αλεξάνδρου εις την Ανατολήν και τον μέγα επιστήμονα και θαλασσοπόρον ,τον Πυθέα τον Μασσαλιώτη εις την Δύσιν και τον Βορράν. Να διατυπώνη με τον Ζηνωνα και τον Επίκουρον την διαρκεστέραν φιλοσοφίαν της ιστορίας, να λαξεύη την Αφροδίτην της Μήλου ,τον Λαοκόοντα,την Νίκην της Σαμοθράκης και τον Βωμόν της Περγάμου, και να σμιλεύη την Παλλάδα Αθηνά και την Ζωφόρον που παριστά την Πομπήν των Παναθηναίων,εις τον Κάλλιστον Παρθενώνα, αριστουργήματα ανεπανάληπτα της ευμετρίας, της Συμμετρίας και της τέχνης της γλυπτικής,τα οποία σήμερον μαζύ με πλήθος άλλων, κοσμούν τα μουσεία της Ευρώπης και της Αμερικής. Να βλεπωμεν τέλος,την Ελλάδα εξηντλημένην,να παραδίδεται εις την αυταρχικότητα του Ρωμαίου κατακτητού ,μέσω του οποίου όμως η Ελλάς εκληροδότησεν εις τον υπόλοιπον Δυτικόν κόσμον,τας επιστήμας,την φιλοσοφίαν,τα γράμματά της και τας τέχνας της, τα οποία είναι ζώσα βάσις του συγχρόνου κόσμου,κάτι που ο Ρωμαίος φιλόσοφος Οράτιος διείδε και ετόνισε με την φράσιν: «Η Ελλάς κατακτηθείσα,κατέκτησε τον βάρβαρον κατακτητήν και εις το αγροίκον Λάτιον,εισήγαγε την φιλοσοφίαν,τας επιστήμας και τας τέχνας».
Θα αναφέρωμε σήμερον μερικούς από τους ιστορικούς Γίγαντας, του Πνεύματος, της Επιστήμης και της Τέχνης,οι οποίοι έχουν βάλει την αιώνιον και αναξήτυλον σφραγίδα των εις τον Παγκόσμιον Πολιτισμόν.
Ο ΔΑΙΔΑΛΟΣ. Από αρχαίαν Ελληνικήν πηγήν πληροφορούμεθα ότι υπήρξεν υϊός του Ευπαλάμου,υϊού του Μυτίονος,εξ’ού το γένος των Μυτιονιδών,ή του Παλαμάονος και της Αλκίστης Αθηναίας,αναγόμενος εις το γένος του Ερεχθέως και εξ αυτού μέχρι του Διός θεωρείται συγγενής του Θησέως .Εκ δε του ονόματος αυτού και Δήμος εις τας Αθήνας ωνομάζετο Δαιδαλίδαι. Υπο των αρχαίων ο Δαίδαλος χαρακτηρίζεται ως «Αρχιτέκτων άριστος και πρώτος αγαλμάτων ευρετής». Ή «ότι εζήλωσεν τα περί την τεκτονικήν τέχνην και την των αγαλμάτων κατασκευήν και λιθουργίαν,γενόμενος ευρετής πολλών των συνεργούντων εις την τέχνην ,κατασκευάσας έργα θαυμαζόμενα κατά πολλούς τόπους της Οικουμένης».Δια τον λόγον αυτόν,κατά την Αττικήν παράδοσιν,φθονήσας τον εξ αδελφής ανεψιόν του και μαθητήν αυτού Τάλλων,ο οποίος ηθέλησε να υπερβάλη τον διδάσκαλόν του,κατά την εφεύρεσιν του πρύονος,του τόρνου και του κεραμικού τροχού,ήλθεν μετ’αυτού εις ρήξιν και κατηράσθη αυτόν,ώστε ο Τάλλως να κρεμνισθή από το Νότιον τείχος της Ακροπόλεως και να αποθάνη,ο δε Δαίδαλος,να ενοχοποιηθή χωρίς αιτίαν υπο των Αρειοπαγητών,πράγμα το οποίον,παρά την παράκλησιν των Αθηναίων να παραμείνη εις τας Αθήνας, τον ηνάγκασαν να εγκαταλείψη τας Αθήνας και να μεταβή,εις κάποιον Δήμον της Αττικής ,τον οποίον αργότερον ο ίδιος ωνόμασε Δαιδαλίδα. Κατόπιν έφυγε και εγκατεστάθη εις την Κρήτην,πλησίον του βασιλέως αυτής Μίνωος,όπου κατεσκεύασε πολλά ΄και σημαντικά έργα,όπως τον Λαβύρινθον και τα ξόανα διαφόρων θεών,τον Χορόν της Αριάδνης,την ξυλίνην δάμαλιν χάριν της Πασιφάης και πολλά άλλα όπως μας παραδίδουν πολλοί συγγραφείς. Δια τούτο λόγω της μεγάλης προσφοράς του εις την Κρήτην,μεταγενέστεραι παραδόσεις τον ονομάζουν ,ο Κρής ο Γορτύνιος. Αλλά ωργισθέντος του Μίνωος,είτε λόγω της παραδώσεως του Μίτου εις την Αριάδνην προς βοήθειαν του Θησέως δια τον θάνατον του Μινωταύρου, είτε δια την κατασκευήν της Δαμάλεως,δια της οποίας η σύζηγός του Πασιφάη,εγέννησε μετά του ταύρου του Ποσιδώνος τον Μινώταυρον,ενέκλεισεν ο Μίνως τον Δαίδαλον μετά του υϊού αυτού Ικάρου εις τον Λαβύρινθον ,απ’όπου δια της κατασκευής δύο ζευγών πτερύγων εδραπέτευσαν. Μετά την πτώσιν και τον πνιγμόν του Ικάρου ,ο Δαίδαλος διελθώνν εκ της Κύμης της Ιταλίας όπου ίδρυσεν ναόν του Απόλλωνος,αναθέσας εις αυτόν τας πτέρυγας,μετέβη εις Ίννκον πόλιν των Σικελών,πλησίον του βασιλέως Κωκούλου(κατά Παυσανίαν) και κατ’άλλους Κάμικον.Τόσον πολύ εθαυμάσθη υπο των θυγατέρων του βασιλέως αυτού,δια την τέχνην του,διότι κατεσκεύασεν εις την πόλιν αυτήν πλείστα και περίλαμπρα έργα,ώστε αύται βραδύτερον έπνιξαν εντός του λουτρού τον Μίνωα,ο οποίος εξεστράτευσε κατά της πατρίδος των και απαιτούσε την παράδοσιν εις αυτόν του Δαιδάλου. Πλήν των διαφόρων αρχιτεκτονικών έργων του Δαιδάλου,αναφαίρονται και πολλά γλυπτά έργα αυτού εκ ξύλου,τα καλούμενα ξόανα,όπως ο Ηρακλής εις Θήβας,Τροφώνιος παρά Λεβαδεύσι,Βριτόμαρτος εν Ολούντι της Κρήτης,Αθηνά εν Κνωσώ,Ηρακλής εν Κορίνθω,Ηρακλής εν μεθορίω της Μεσσηνίας και Αρκαδίας,Αφροδίτη εν Δήλω,Ήρα του Άργους κ.λ.π. Ο Δαίδαλος εισήγαγεν εις την τέχνην μεγάλην πρόοδον. Τα πρό αυτού ανεικονικά έργα,τα ξύλινα ή λίθινα ομοιόματα,πολλά εκ των οποίων εσώζοντο μέχρι και τον Β΄μ.Χ αιώνα,τα κατέστησεν εικονικά ,αποδίδοντα σαφείς πλέον μορφάς.Έβαφε δε αυτά τόσον καλώς ώστε να φαίνωνται ότι μόνον η πνοή έλλειπεν από αυτά.Οι απλοϊκοί και ασυνήθιστοι εις παρόμοια έργα τότε άνθρωποι,όταν έβλεπον αυτά τα εξελάμβαναν ως αναβλέψαντας και βαδίζοντας ανθρώπους και φοβούμενοι μη δραπετεύσουν,έδεναν αυτά δι’αλύσεων.Παραδίδεται ότι και αυτός ο Ηρακλής,ιδών έργον αποδίδων εαυτόν, το οποόον ωμοίαζεν ως έμψυχος άνθρωπος,εθαύμασε τούτο. Ήσαν δε αυτά όμοια προς τους ατελεστέρους Κούρους,διότι κατά τας πληροφορίας των αρχαίων,οι πρό του Δαιδάλου αρχιτεχνίται ,κατεσκεύαζον τα αγάλματα ,δια κλειστών οφθαλμών,δια χειρών προσκεκολλημένων επί των πλευρών και ηνωμένων των σκελών,ενώ ο Δαίδαλος ήνοιξε τους οφθαλμούς και διεχώρισε τους πόδας. Το ύφος των έργων του Δαιδάλου ήτο το της ορθής ισταμένης ενδεδυμένης γυναικός,της καθημένης ενδεδυμένης και το κυριώτερον του γυμνού ορθού ισταμένου ανδρός,έχοντος τας χείρας παρα τας πλευράς ,προβάλλοντος το έν σκέλος,συνήθως το αριστερόν,ως εις βάδισμα με τα άκρα των ποδών να πατούν δι’όλου του πέλματος. Μετά ταύτα,τα στοιχεία αυτά ανέπτυξαν οι μαθηταί αυτού ήτοι ο αδελφός του Αθηναίος Σιμμίας,οι Κρήτες Δίποιος και Σκύλλις,λεγόμενοι υϊοί αυτού εκ Κρήσσης γυναικός,καθώς και ο Ένδοιος Αθηναίος,κατά την αρχαίαν παράδοσιν.
Ο Δαίδαλος είναι φανερόν, ( το όνομα παράγεται εκ του δαιδάλλειν=ευφυώς εργάζεσθαι,τεχνικώς κοσμείν,όθεν και Δαίδαλον το ξόανον και περαιτέρωτο τεχνικώς πεποικιλμένον και αυτό το είδωλον) ότι είναι μυθικη μορφή ,η οποία προσωποποιεί τας ταχνικάς προόδους εις την καλλιτεχνίαν,από των αρχαιοτάτων αυτής έργων μέχρι των δημιουργημάτων της αρχαϊκής περιόδου. Εάν υπήρξε και ιστορική μορφή καλλιτέχνου,ιδιοποιηθείσα το όνομα της μυθικής,είναι ζήτημα εικασίας.Ο διαπρεπής αρχαιολόγος ακαδημαϊκός, Α.Σ.Αρβανιτόπουλος υπεστήριξεν ότι υπήρξαν δύο Δαίδαλοι.Ήτοι ο ομηρικός Κρής και ο της αρχαϊκής περιόδου Αθηναίος,τον οποίον οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν με θαυμασμόν ,χαρακτηρίζοντες αυτόν ως «περιφανέστατον των πώποτε ανδριαντοποιών».-----
ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ.
Ο Αναξαγόρας,υπήρξεν Περιώνυμος Έλλην, φιλόσοφος και θετικός επιστήμων,κατήγετο δε από τας Κλαζομενάς της Ιωνίας.Εζησεν από το 500 έως το 428 π.Χ. Κατά τον Διογένην τον Λαέρτιον,ήρχισε να φιλοσοφή το 480 π.Χ,εις τας Αθήνας,ότε ο Ξέρξης εισέβαλεν εις την Ελλάδα.Είναι προς τούτο πιθανόν,να είχε στρατευθή υπο των Περσών,και έφθασε με τον στρατόν του Ξέρξου εις τας Αθήνας,το έτος εκείνο.Η οικογένειά του ήτο πλουσία,αλλά ο ίδιος,ουδόλως μεριμνών δια την απόκτησιν υλικών αγαθών,επεδόθη εις την φιλοσοφικήν και την επιστημονικήν έρευναν, αναδειχθείς ο πρώτος αληθινός αντιπρόσωπος του θεωρητικού βίου.Επί της κατευθύνσεως των ερευνών του σημαντικήν επίδρασιν ήσκησεν η κατά το έτος 467-466,επισυμβάσα εν Αιγός Ποταμοίς,πτώσις μετεωρολίθου.Εις τας Αθήνας,κατά την διάρκειαν της παραμονής του ,υπήρξε φίλος και σύμβουλος του Περικλέους.Αλλά κατηγορήθη υπο των αντιπάλων του Περικλέους δι’ασεβείαν και ερίφθη εις τας φυλακάς.Η επί ασεβεία κατηγορία εστηρίζετο εις τας διδασκαλίας του περί συστάσεως των ουρανίων σωμάτων. Εις την ουσίαν , ήτο μέρος της πάλης μεταξύ θρησκείας και επιστήμης,το ότι η μελέτη της Αστρονομίας,απηγορεύθη υπο του Αθηναϊκού νόμου κατά την εποχήν ακμής του Πρικλέους.Και τούτο διότι,εις τον Ακράγαντα ,ο Εμπεδοκλής ετόνισεν ότι το φώς απαιτεί χρόνον δια να διέλθη από έν σημείον εις άλλον. Εις την Ελαίαν ,ο Παρμενίδης ανήγγειλε την σφαιρικότητα της γής,διήρεσε το πλανήτην εις πέντε ζώνας και παρετήρησεν ότι η Σελήνη έχει πάντοτε το λαμπερόν της τμήμα εστραμμένον προς τον Ήλιον.Εις τας Θήβας,ο Φιλόλαος κατεβίβασε την Γήν εις το κέντρον του Σύμπαντος και την υπεβίβασεν εις την θέσιν ενός εκ των πολλών πλανητών,οι οποίοι περιστρέφονται πέριξ του «Κεντρικού Πυρήνος». Ο Λεύκιππος,μαθητής του Φιλολάου απέδωσε την καταγωγήν των άστρων εις την πυράκτωσιν και την συγκέντρωσιν υλικού «στροβίλου».
Εις τα Άβδηρα ο Δημόκριτος, μαθητής του Λευκίππου,περιέγραψε τον Γαλαξίαν,ως πλήθος μικρών άστρων και συνόψισε την Αστρονομικήν Ιστορίαν,ως περιοδικήν σύγκρουσιν και καταστροφήν απείρου αριθμού κόσμων, και εις την Χίον,ο Οινοπίδης ανεκάλυψε την λοξότητα του Εκλειπτικού Κύκλου. Σχεδόν παντού εις τας Ελληνικάς Αποικίας του 5ου π.Χ αιώνος,εσημειώθησαν αξιοσημείωτοι επιστημονικαί εξελίξεις και μάλιστα εις μίαν εποχήν,η οποία εστερείτο επιστημονικών εργαλείων. Μόνον εις τας Αθήνας όταν ο Αναξαγόρας επεχείρησε παρόμοιον έργον,διεπίστωσεν ότι ο λαός και η Εκκλησία του Δήμου,διέκειντο εχθρικώς προς την επιστημονικήν έρευνάν του,παρ’όλην την ενθάρρυνσιν την οποίαν προεκάλη δι’αυτόν η προσωπική του φιλία με τον Περικλήν. Ήτο τόσον μεγάλον το ενδιαφέρον του δια τα άστρα,ώστε έθεσεν ως σκοπόν της ζωής του,όπως έλεγε,την έρευναν του Ηλίου,της Σελήνης και του Ουρανού,εξ αιτίας των οποίων παρημέλησε την πατρικήν κληρονομίαν,δια να χαρτογραφήση την Γήν και τον Ουρανόν,με συνέπειαν να περιπέση εις πενίαν. Το σύγγραμμα «Περί Φύσεως»,το οποίον έγραψεν,εύρε μεγάλην διάδωσιν και επευφημήθη υπο του πνευματικού κόσμου των Αθηνών,ως το μεγαλύτερον επιστημονικόν έργον του αιώνος,όπως πληροφορεί ο Πλάτων εις την «Απολογίαν».Απο αυτό περιεσώθησαν σημαντικά αποσπάσματα.Συγκεκριμένως,υπεστήριζεν ο Αναξαγόρας,ότι το Σύμπαν αρχκώς ήτο ένα χάος από διάφορα σπέρματα διεσπαρμένα από έναν Νούν,όμοιον προς την πηγήν της ζωής και της κινήσεως εντός ημών. Και όπως ο Νούς τακτοποιεί το Χάος των πράξεών μας,ούτω και ο Παγκόσμιος Νούς ετακτοποίησε τα πρωτόγονα σπέρματα,θέτων αυτά εις ένα περιστροφικόν στρόβιλον και καθοδηγών αυτά προς την ανάπτυξιν οργανικών μορφών. Αυτή η περιστροφή διήρεσε τα σπέρματα εις τέσσαρα στοιχεία,Πύρ,Αέρα,Ύδωρ και Γήν.Εχώρησε δε τον κόσμον εις δύο περιστρεφόμενα στρώματα,ένα Εξωτερικόν εξ αιθέρος και ένα Εσωτερικόν εξ αέρος. Η Σελήνη είναι πυρακτωμένον στερεόν έχον επί της επιφανείας του πεδιάδας όρη και χαράδρας,λαμβάνει το φώς από τον Ήλιον(είναι δηλ.ετερόφωτον) και εξ’όλων των ουρανίων σωμάτων είναι το πλησιέστερον προς την Γήν. Γίνεται έκλειψις Σελήνης λόγω της παρεμβολής της Γής και έκλειψις Ηλίου,λόγω παρεμβολής της Σελήνης. Η βροντή προκαλείται από την σύγκρουσιν των νεφών,τα οποία δημιουργούνται από διαδοχικάς συμπυκνώσεις του αερίου στρώματος του πλανήτου μας,και η αστραπή από την τριβήν των (φόρτισις και αποφόρτισις δυνάμεων). Επίσης είναι ορθή η εξήγησις από τον Αναξαγόραν της ετησίας εκχειλίσεως του Νείλου ,την οποίαν απέδωσεν εις την εαρινήν τήξιν των χιόνων και εις τας βροχάς της Αιθιοπίας.Επίσης ορθώς εξήγησεν ότι,αφ’ενός τα Στενά των Ηρακλείων Στηλών οφείλονται εις σεισμόν και αφ’ετέρου αι νήσοι του Αιγαίου εις υποχώρησιν της θαλάσσης.
Ως προς τας Οντολογικάς του θεωρίας ο Αναξαγόρας,όπως και ο Εμπεδοκλής,εκκινεί από την διδασκαλίαν του Παρμενίδου,κατά την οποίαν το Όν ούτε γεννάται ούτε απόλλυται,ούτε είναι επιδεκτικόν μεταβολής.Εις την πρόθεσιν αυτήν του Παρμενίδου,προσθέτει ο Αναξαγόρας ως ιδικήν του αντίληψιν,την διδασκαλίαν,ότι εκείνο το οποίον οι αφιλοσόφητοι ονομάζουν γένεσιν και φθοράν, ουδέν άλλον είναι παρά ανάμειξις και διάλυσις των αρχικώς υπαρχόντων εις το Σύμπαν δεδομένων.Όσον αφορά εις τον διασαφηνισμόν της ουσίας των συστατικών τα οποία χρησιμεύουν ως βάσις δια κάθε ανάμειξι και κάθε διάλυσιν ,αυτά τα δεδομένα ο φιλόσοφος τα ονομάζει Χρήματα,Σπέρματα και Σπερματα Χρημάτων. Η εξηγησις επ’αυτού του Αναξαγόρου είναι η εξής:Ο ανθρώπινος οργανισμός ως σύνολον πρέπει να χαρακτηρισθή ως ανομοιομερής .Δυνάμεθα το ανθρώπινον σώμα να το διαχωρίσωμεν εις ποιοτικώς διάφορα υλικά.Δηλαδή,εις σάρκαν,εις οστά,εις μυελόν,εις αίμα κ.λ.π.Έκαστον των υλικών αυτών το ονομάζει Σπέρμα ή Χρήμα.Εάν λάβωμεν ένα τεμάχιον οστού και το διαιρούμεν επ’άπειρον,τα μέρη εις τα οποία θα διαιρήται θα είναι πάντοτε όμοια,της αυτής ποιότητος,Ομοιομερή.Αυτά ισχύουν κατά τον Επιστήμονα και εις την υλικήν φύσιν.Εάν λάβωμεν ένα τεμάχιον χρυσού και το διαιρούμεν,πάντοτε θα μας δίδη τεμάχια χρυσού.Είναι επομένως ομοιμερή,διαφορετικαί κατηγορίαι υλικών στοιχείων της αυτης ποιότητος.Αι Ομοιομέρειαι αυταί του Αναξαγόρου πλησιάζουν προς τα στοιχεία ,όπως δέχεται αυτά η σύγχρονος Χημική Θεωρία. Διαφέρει όμως η διδασκαλία του από την νεωτέραν χημικην θεωρίαν,πρώτον διότι επεκτείνει τας ομοιμερείας εις τα προϊόντα των οργανικών συνθέσεων(σάρκα,οστά,αίμα,μυελόν κ.λ.π),και δεύτερον διότι δέχεται «σπερμάτων απείρων πλήθος ουδέν εοικότων αλλήλοις»,ενώ η νεωτέρα χημική θεωρία δέχεται πεπερασμένον αριθμόν διαφόρων κατά ποιότητα στοιχείων,και αυτό διότι ο Αναξαγόρας επίστευεν εις την αρχήν της επ’άπειρον διαιρετότητος της ύλης,καθώς «ούτε γαρ του σμικρού εστι τόγε ελάχιστον,αλλ’έλασσον αεί το γάρ, εάν ουκ έστι του μη ουκ είναι»Δηλαδή: εις το μικρόν δεν υπάρχει κάτι το οποίον να είναι ελάχιστον,αλλά υπάρχει πάντοτε κάτι μικρότερον.Διότι το Είναι δεν ημπορεί να είναι Μη Είναι.Και επειδή όλα τα σπέρματα διετέλουν εν αρχή εν πλήρη αναμείξει,ήσαν άπειρα κατά το πλήθος και κατά την μικρότητα.Εξ αυτής δε της αδιακρίτου και αναμείκτου καταστάσεως εξέρχεται το Σύμπαν δια της επενεργείας του Νού,ο οποίος δίδει την πρώτην κίνησιν εις αυτό.Δημιουργείται έτσι κυκλική κίνησις την οποίαν ο Επιστήμων ονομάζει Περιχώρησιν,εκ της οποίας επέρχεται ο διαχωρισμός των ανωτέρω,εν αναμείξει υφισταμένων σπερμάτων. Κατά τον Αναξαγόραν,ο Νούς ο οποίος δίδει εις το Σύμπαν την πρώτην κίνησιν,είναι απηλλαγμένος από κάθε ανάμειξιν με τα υλικά συστατικά.Είναι αυτοδύναμος,έχει γνώσιν όλων όσα συμβαίνουν κατόπιν της κινήσεως ,την οποίαν δίδει εις το μείγμα. «Και τα συμμιγνόμενά τε και αποκρινόμενα πάντα έγνω Νούς,και οποία έμελλεν έσεσθαι και οποία ήν όσσα νύν μη έσται,πάντα διεκόσμησε Νούς».Εκ του αποσπάσματος αυτού συμπεραίνεται ότι ο Κλαζομένιος Φιλόσοφος,τάσσει τον Νούν εκτός της ύλης,όχι μόνον ως αρχήν της κινήσεως,αλλά και ως πνευματικήν τελολογικήν αρχήν.
Αυτά τα επιτεύγματα:Η Θεμελίωσις της Μετεωρολογίας,η Ορθή Εξήγησις των Εκλείψεων,η Λογική Υπόθεσις του Σχηματισμού των Πλανητών,η Ανακάλυψις του Δανείου Φωτός της Σελήνης και η Εξελικτική Αντίληψις της Ζωής ,των Ανθρώπων και των Ζώων,απησχόλησαν τον Αναξαγόραν εις όλην την ζωήν του και τον κατέστησαν πρόδρομον και θεμελιωτήν πολλών κλάδων της Επιστήμης.
Οι Αθηναίοι αρχικώς τον αντιμετώπισαν με αγαθότητα και τον επωνόμασαν «Νούν». Αλλά όταν ο Δημαγωγός Κλέων,αντίπαλος του Περικλέους,ενήγειρεν επισήμως τον Αναξαγόραν κατηγορών αυτόν ότι είχε περιγράψει τον Ήλιον(ο οποίος δια τον απλούν λαόν ήτο ακόμη θεός) ως πυρακτωμένην μάζαν λίθου[Μύδρον διάπυρον],ο φιλόσοφος κατεδικάσθη ,αλλά με την βοήθειαν του Περικλέους ,κατώρθωσε να δραπετεύση εις την Λάμψακον,επι του Ελλησπόντου,όπου εδίδαξε φιλοσοφίαν.Εκεί απέθανεν μετ’ολίγα έτη εις ηλικίαν 73 ετών.--------
ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ.
Ο Αρίσταρχος είναι επίσης, ένας μεγάς Έλλην Επιστήμων Μαθηματικός και ένας Περιώνυμος Αστρονόμος,ο οποίος έζησεν από το 310 έως το 230 π.Χ.Αρχικώς εφοίτησεν εις το Λύκειον των Αθηνών και κατά πολλούς μεταγενεστέρους συγγραφείς ,υπήρξε μαθητής του Ευκλείδου. Μια μεγάλη ανακάλυψις του Αριστάρχου το έτος 280 π.Χ είναι η Θερινή τροπή του Ηλίου,όπως αναφέρει ο Κλαύδιος Πτολεμαίος εις την «Μεγάλην Σύναξιν».Εκείνο όμως το οποίον τον χαρακτηρίζε ως μέγαν επιστήμονα και εφευρέτην,είναι η διατύπωσις της «Ηλιοκεντρικής Θεωρίας ή Ηλιοκεντρικού Συστήματος»,θεωρίαν την οποίαν είχον διακηρύξει οι Πυθαγόριοι Ικέτας και Έκφαντος.Κατά την θεωρίαν αυτήν,περί τον Ήλιον κινούνται οι πλανήται διαγράφοντες κυκλικάς τροχιάς,ο δε πλανήτης Γή κινείται ομοίως περί τον Ήλιον ,ενώ συγχρόνως περιστρέφεται περί τον άξονά του.Η μία κίνησις αποτελεί την ετησίαν περιφοράν της Γής,και η άλλη την ημερησίαν περιστροφήν αυτής.
Ο Αρχημίδης εις το σύγγραμμα «Ψαμμίτην,σελ.218»αναφέρει ότι ο Αρίσταρχος εδίδαξε το Ηλιοκεντρικόν Σύστημα,ο δε Πολωνός μοναχός Κοπέρνικος ομολογεί,ότι το Ηλιοκεντρικόν Σύστημα είναι εφεύρεσις των Ελλήνων και όχι του ιδίου.Μάλιστα ο Αρχημίδης σημειώνει ότι εις το Ηλιοκεντρικόν Σύστημα του Αριστάρχου,αναφέρονται και αι αποστάσεις των διαφόρων πλανητών από τον Ήλιον και ότι ο πλέον απομεμακρυσμένος από αυτόν είναι ο Κρόνος και ο πλησιέστερος προς αυτόν είναι ο Ερμής,με την προσθήκην ότι η Σλήνη είναι δορυφόρος της Γής και πλανήτης ετερόφωτος. Ο Αρίσταρχος έξεπόνησε πολλές μελέτες σχετικές με την Αστρονομίαν,οι οποίες όμως εχάθησαν,όπως και πολλές άλλες αρχαίων Ελλήνων επιστημόνων όι οποίες κατέληξαν εις την Ανατολήν και εις την Δύσιν,πριν από τον εμπρισμόν της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας. Η μόνη εργασία του την οποίαν διέσωσαν νοήμονες Έλληνες,είναι αυτή η οποία έχει τον τίτλον «Περί μεγεθών και Αποστημάτων Ηλίου και Σελήνης»,περιέχουσα 19 προτάσεις. Εις την εργασίαν αυτήν αποδεικνύονται γεωμετρικώς και τριγωνομετρικώς αι αποστάσεις του Ηλίου και της Σελήνης από της Γής και ο λόγος της διαμέτρου του Ηλίου προς την διάμετρον της Γής. Επίσης όπως σχολιάζει ο αείμνηστος θετικός επιστήμων-ερευνητής Ε.Σταμάτης,η εργασία αυτή του Αριστάρχου είναι η αρχαιοτέρα εργασία η οποία ασχολείται με τον μαθηματικόν υπολογισμόν της αποστάσεως των άστρων.Ο Βυζαντινός συγγραφεύς Αέτιος,μας πληροφορεί ότι ο Αρίσταρχος είχεν εκπονήσει πραγματείες, «Περί εκλείψεως», «Περί οράσεως», «Περί χρωμάτων».Επίσης ο Λατίνος στγγραφεύς Βιτρούβιος μας πληροφορεί ότι ο Αρίσταρχος είχεν επινοήσει συσκευήν δια την μέτρησιν του ύψους του Ηλίου από του Ορίζοντος ανά πάσαν ώραν της ημέρας.Η συσκευή αυή,την οποίαν ωνόμαζε «Σκάφνην»,ήτο πιθανόν κοίλος ημισφαιρικός γνώμων.
Ο Σάμιος επιστήμων,εφεύρε,καθώρισε και εδίδαξε και την καλουμένην υπο των αστρονόμων «Μεγάλην Κοσμικήν Περίοδον εις 2484 έτη»,μετά την πάροδον της οποίας τα άστρα επανέρχονται εις την αρχικήν των θέσιν. Αλλά η αληθής και αξιόλογος εργασία του Αριστάρχου ,σχετική με το μέλλον της αστρονομίας,εύρε κακήν υποδοχήν από τον απλόν Αθηναϊκόν λαόν και κυρίως από τους επιστήμονας της εποχής εκείνης,δια δύο λόγους. Πρώτον διότι εθεωρήθη ως αθεϊα και βλασφημία υπο των Αθηναίων,ικανή να επισύρη ακόμη και τον θάνατον,κατηγορίαν την οποίαν εστοιχειοθέτησεν ο αρχηγός των Στωϊκών Κλεάνθης,άνθρωπος με βαθείαν προσήλωσιν εις την λατρείαν των άστρων.Δεύτερον διότι οι επιστήμονες της εποχής,έβλεπαν να ανατρέπωνται ωρισμένες κατεστημένες θεωρίες,διατυπωθείσες από προγενεστέρους. Ημείς σήμερον εξετάζοντες και αξιολογούντες την τεραστίαν προσφοράν προς την Επιστήμην και προς τον Πολιτισμόν του Μεγάλου αυτού Έλληνος Επιστήμονος,με πάσαν προσοχήν και ευθύνην,ομολογούμεν ότι η πρόοδος της Ουρανίου Μηχανικής και η μελέτη του Διαστήματος,θα είχον συντελεσθή εις υπέρτατον βαθμόν,εάν οι άνθρωποι τότε,εδέχωντο ευμενώς και εκαλλιέργουν συστηματικώς την μεγαλοφυή αυτή θεωρίαν του Αριστάρχου,παραβλέποντες κατεστημένες αντιλήψεις και επικινδύνους δογματισμούς.---------
Εις αμέσως επομένην ιστόρησίν μας,και από το αρχείον μας «Κατασκευάζειν και Χαίρειν»,θα αναφερθώμεν εν περολήψει , εις τον βίον και τα έργα τριών ακόμη αρχαίων Ελλήνων «Γίγάντων του πνεύματος». Ευχαριστών δια την φιλοξενίαν.
