Ανάλυση: Πώς η Ευρώπη εξέθρεψε το "τέρας" του λαϊκισμού

μέγεθος γραμματοσειράς μείωση του μεγέθους γραμματοσειράς αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση
E-mail

Δημοσιεύτηκε: Τρίτη, 27 Νοεμβρίου 2018 11:05 Ανάλυση: Πώς η Ευρώπη εξέθρεψε το "τέρας" του λαϊκισμού

Η Ευρώπη ελπίζει σε μια συμμαχία προοδευτικών δυνάμεων που θα αποδειχθεί ικανή να απομονώσει τους δημαγωγούς. Η κατάσταση όμως δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας

Το «φάντασμα του εθνικισμού είναι σήμερα η μεγαλύτερη απειλή για την Ευρώπη». Η πρόσφατη προειδοποίηση του Μάνφρεντ Βέμπερ, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και υποψήφιου για την ηγεσία της Κομισιόν στις προσεχείς ευρωεκλογές, δεν είναι τυχαία. Αυτή είναι η μεγάλη απειλή που καλείται να διαχειριστεί η Ευρώπη σήμερα αλλά και τα επόμενα, πολλά, όπως όλα δείχνουν, χρόνια.

Η πρόσφατη έρευνα του Guardian, με την συμμετοχή 30 πολιτικών επιστημόνων από όλο τον κόσμο, χαρτογράφησε το πρόβλημα. Τα λαϊκιστικά κόμματα έχουν τριπλασιάσει τα ποσοστά τους στην Ευρώπη τα τελευταία 20 χρόνια, έχοντας καταφέρει να μπουν σε κυβερνήσεις σε 11 χώρες. Τα στοιχεία σοκάρουν: 1 στους 4 πολίτες ψήφισε κόμματα που ανήκουν σε αυτό που ονομάζουμε λαϊκισμό, ιδίως στην δεξιά εκδοχή του. “Τα δεδομένα δείχνουν ότι ο λαϊκισμός βρίσκεται σταθερά σε άνοδο τουλάχιστον από το 1998. Πριν δύο δεκαετίες, τα λαϊκιστικά κόμματα ήταν μια περιθωριακή δύναμη, έχοντας μόλις το 7% των ψήφων στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Ακόμα και στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στην Αμερική του Τραμπ, το βλέμμα είναι στραμμένο στην Ευρώπη. Για την Χίλαρι Κλίντον, η Ευρώπη θα πρέπει να αντιμετωπίσει το μεταναστευτικό προκειμένου να καταπολεμήσει την διογκούμενη απειλή από τους δεξιούς λαϊκιστές. Η ίδια κάλεσε αυτή την εβδομάδα τους ευρωπαίους ηγέτες να στείλουν ένα αυστηρότερο μήνυμα που θα δείχνει ότι "δεν θα μπορούν να παρέχουν πλέον καταφύγιο και υποστήριξη", στους ακροδεξιούς.

Πώς διαμορφώνεται σήμερα η κατάσταση στην Ευρώπη; To δηλητήριο της ακροδεξιάς απειλεί ξανά τη συνοχή της. Η Ευρώπη ελπίζει σε μια συμμαχία προοδευτικών δυνάμεων που θα αποδειχθεί ικανή να απομονώσει τους δημαγωγούς εθνολαϊκιστές της ακροδεξιάς. To “καμπανάκι” είναι πιο ηχηρό, τα μηνύματα πολλά και σαφή. Στη Γερμανία, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις αναδεικνύουν δεύτερο κόμμα, με ποσοστό 17%, την ακροδεξιά “Εναλλακτική για την Γερμανία” (AfD). Στην Ιταλία η ακροδεξιά Λέγκα του υπουργού Εσωτερικών της Ιταλίας Ματέο Σαλβίνι είναι ο πιο δημοφιλής κομματικός σχηματισμός στη χώρα που απειλεί να τινάξει την μπάνκα στον αέρα. Ο Ούγγρος Βίκτορ ΄Ορμπαν προκαλεί ρίγος ανησυχίας. Στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις στην Ευρώπη ακροδεξιά κόμματα συγκέντρωσαν 27 εκατομμύρια ψήφους.

Ιταλία: Το πρόσωπο της ιταλικής ακροδεξιάς είναι ο Ματέο Σαλβίνι, συγκυβερνήτης στη νέα κυβέρνηση που εξέλεξαν οι Ιταλοί ψηφοφόροι. Το πλήγμα που δέχτηκαν τα παραδοσιακά κόμματα της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς ήταν μεγάλο. Η Ιταλία, μια από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης κυβερνάται πλέον από το λαϊκιστικό Κίνημα Πέντε Αστέρων και την αντι-μεταναστευτική ακροδεξιά Λέγκα. Εξελέγησαν με βασικό σύνθημα της προεκλογικής τους εκστρατείας το κλείσιμο των λιμανιών στους μετανάστες αλλά και την ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων. Ο ιταλικός προϋπολογισμός έφερε την Ρώμη σε μετωπική σύγκρουση με τις Βρυξέλλες και έδειξε αν μη τι άλλο ότι ο Σαλβίνι δεν έχει δισταγμούς.

Γερμανία: Μετρά μόλις επτά χρόνια ζωής… Η Εναλλακτική για την Γερμανία (AfD) όμως κατάφερε να εξελιχθεί στον μεγαλύτερο εφιάλτη της Ανγκελα Μέρκελ. Στο γερμανικό κοινοβούλιο εισήλθε για πρώτη φορά το 2017, σήμερα όμως πολλές δημοσκοπήσεις το φέρουν δεύτερο κόμμα. Το AfD εκμεταλλεύτηκε την κόπωση των CDU-CSU, την καθίζηση των Σοσιαλδημοκρατών του SPD και βέβαια την δυσαρέσκεια απέναντι στην πολιτική των ανοικτών θυρών της Μέρκελ. Ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ, ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος έχει χαρακτηρίσει την ναζιστική περίοδο «απλά μια κουτσουλιά στην παραπάνω από 1.000 χρόνια πετυχημένη ιστορία της Γερμανίας». Οι οπαδοί του μαζί με τους σκινχεντς διαδηλώνουν στο Κέμνιτς και σε άλλες πόλεις της Γερμανίας.

Αυστρία: Το Κόμμα Ελευθερίας (FPÖ) του Χάιντς Κρίστιαν Στράχε συνεργάστηκε με την κυβέρνηση του συντηρητικού καγκελαρίου Σεμπάστιαν Κουρτς. O Στράχε από τα πιο σκληρά πρόσωπα της αυστριακής ακροδεξιάς αντικατέστησε τον μέντορά του Γεργκ Χάιντερ στην ηγεσία του κόμματος και άλλαξε…Εξωράισε σταδιακά τη ρητορική του κόμματός του βγάζοντας στο περιθώριο τους βαρώνους του κόμματος. Η στρατηγική του απέδωσε. Ο ίδιος μιλά περί «ισοτιμίας», καταγγέλλει την καταβολή κοινωνικών επιδομάτων στους μετανάστες, δηλώνει κατηγορηματικά ότι «το ισλάμ δεν έχει θέση στην Αυστρία και τάσσεται υπέρ της περαιτέρω προσέγγισης της Αυστρίας με την ομάδα του Βίζεγκραντ. Το κόμμα του ιδρύθηκε από παλαιούς ναζί. Ο αυστριακός Τύπος υπενθυμίζει συχνά τις σχέσεις του νεαρού Στράχε με τους νεοναζιστικούς κύκλους, δημοσιεύοντας φωτογραφίες από τη συμμετοχή του σε ασκήσεις παραστρατιωτικών οργανώσεων με μέλη της απαγορευμένης οργάνωσης Wiking Jugend.

Σουηδία: Το αντιμεταναστευτικό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών (SD) εξασφάλισε σημαντικά ποσοστά στις εκλογές του 2018. Συγκεκριμένα, συγκέντρωσε ποσοστό 18%, αυξημένο σημαντικά σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Αντλώντας ψηφοφόρους έξω από την παραδοσιακή «δεξαμενή» της σουηδικής ακροδεξιάς, ο ηγέτης του Τζιμί Οκεσόν κατάφερε αφενός να ξεχαστούν οι νεοναζιστικές ρίζες του κόμματος του αφετέρου να το αναδείξει σε τρίτο κόμμα. Το κόμμα του Οκεσον ήρθε τρίτο με ποσοστό 17,6%, σχεδόν έντεκα μονάδες πίσω από τους Σοσιαλδημοκράτες, που διατήρησαν, αν και λαβωμένοι, την πρωτοκαθεδρία τους στη χώρα-λίκνο της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Ένα κόμμα με νεοναζιστικές ρίζες, κατάφερε να επαναπροσδιοριστεί τα τελευταία χρόνια μετά και την είσοδό του στη Βουλή το 2010. «Ήμουν πάντα εθνικιστής. Μικρός αρνούμουν να παίξω επιτραπέζιο χόκεϊ αν δεν είχα το δικαίωμα να ελέγχω τους "μπλε και κίτρινους" παίκτες», στα χρώματα της σουηδικής σημαίας» είχε δηλώσει ο ηγέτης του Τζιμί Οκεσόν σε περιοδικό της νεολαίας των Σουηδών Δημοκρατών το 1999.

Γαλλία: Η Μαρίν Λεπέν, μετά την ήττα της στις προεδρικές εκλογές του 2017 όπου έχασε από τον Εμανουέλ Μακρόν σχεδιάζει αθόρυβα τις επόμενες κινήσεις της. Πρόσφατα, το κόμμα της άλλαξε όνομα και πλέον το Εθνικό Μέτωπο αποκαλείται «Εθνικός Συναγερμός». Η Λεπέν είπε ότι η απόφαση αυτή θα δώσει νέα ορμή στο κόμμα και ότι η προτεραιότητά του θα πρέπει στο εξής να είναι η κατάκτηση της εξουσίας, κάτι που θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω ενός συνασπισμού με συμμαχικούς σχηματισμούς. Οι δημοσκοπήσεις ενόψει των ευρωεκλογών της ερχόμενης άνοιξης, εμφανίζουν το κυβερνητικό ψηφοδέλτιο, Δημοκρατία σε Κίνηση (LaREM), να προηγείται στην πρόθεση ψήφου με μόλις μισή ποσοστιαία μονάδα (21,5%) του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού (RN) της Μαρίν Λεπέν (21%). Τα σχέδια της Λεπέν εξυπηρετούνται επίσης από την αδυναμία των φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων του Μακρόν να αποφέρουν καρπούς για τους μη προνομιούχους ψηφοφόρους, ιδίως στον αποβιομηχανοποιημένο Βορρά της χώρας.

Ουγγαρία: Είναι μια από τις ισχυρότερες φωνές μεταξύ των χωρών του Βίσεγκραντ στην Κεντρική Ευρώπη – Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία. Ο Βίκτορ Ορμπαν παρουσιάζεται ως ο υπερασπιστής όχι μόνο της Ουγγαρίας αλλά ολόκληρης της Ευρώπης απέναντι στους μουσουλμάνους μετανάστες.

Έχει κερδίσει τρεις φορές τις εκλογές στη χώρα του και ισχυρίζεται ότι η εθνική κυριαρχία είναι πάνω απ′ όλα. Τον περασμένο Απρίλιο εξασφάλισε μια τρίτη θητεία μετά τη συντριπτική νίκη του κόμματός του. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 12 Σεπτεμβρίου ψήφισε την ενεργοποίηση του άρθρου 7 της συνθήκης της Ε.Ε. για επιβολή κυρώσεων στην Ουγγαρία λόγω της συνεχιζόμενης παραβίασης των αρχών του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας, της ελευθερίας του Τύπου και της εκτεταμένης διαφθοράς. Στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) ξεκαθάρισε ότι θέλει η χώρα του να παραμείνει μέλος του ΕΛΚ αλλά μόνο αν ο ίδιος γίνει αποδεκτός όπως είναι.

Σλοβενία: Ο ηγέτης του ακροδεξιού δημοκρατικού κόμματος της Σλοβενίας, Γιανέζ Γιάνσα οδήγησε το κόμμα του στην πρωτιά στις εκλογές Ιουνίου δεν κατάφερε όμως να συγκεντρώσει την απαιτούμενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Παρ όλα αυτά ο Γιάνσα θεωρείται ο ισχυρός άνδρας της Σλοβενίας. Είναι γνωστός για την αντιμεταναστευτική ρητορική του ενώ χαρακτηρίζει την Αριστερά «εκφυλισμένη». Κεντρικός πυλώνας της ρητορικής του είναι η στάση του κατά της μετανάστευσης.

Δανία: Η Δανία στις εκλογές του Ιουνίου του 2015 έκανε στροφή προς την ακροδεξιά. Το Κόμμα του Λαού της Δανίας, υπό τον Κρίστιαν Τούλεσεν Νταλ αναδείχθηκε δεύτερη δύναμη με ποσοστό 21%. Ακροδεξιός, λαϊκιστής, ξενοφοβικός και απολύτως αντι-ευρωπαϊστής. Ο 48χρονος Κρίστιαν Τούλεσεν Νταλ πήρε το 2012 ένα κόμμα του περιθωρίου και το έφτασε να είναι πρώτη δύναμη στις ευρω-εκλογές και δεύτερη στην βουλή της Δανίας, διπλασιάζοντας το ποσοστό του. Υποστηρίζει και αυτός ότι οι μετανάστες απειλούν το κράτος πρόνοιας με τα επιδόματα.

Φινλανδία: Το ακροδεξιό Κόμμα των Φινλανδών (πρώην Κόμμα των Αληθινών Φινλανδών) είχε λάβει μόλις 1,6% και 3 έδρες στις εκλογές του 2003, αλλά δώδεκα χρόνια αργότερα έφτασε στο 17,6% και στις 38 έδρες. Το 2015 το μπήκε στην κυβέρνηση δεξιών και φιλελεύθερων. Διασπάστηκε το 2017. Το ένα τμήμα της Ακροδεξιάς, αρχικά με την ονομασία Νέα Εναλλακτική και τώρα ως κόμμα της Γαλάζιας Μεταρρύθμισης, παραμένει στην κυβέρνηση και τη στηρίζει με 18 πολύτιμες έδρες. Το άλλο κομμάτι έχει 17 έδρες και πέρασε στην αντιπολίτευση. Επικεφαλής εκείνων που έμειναν στην κυβέρνηση είναι ο υπουργός Εξωτερικών Τίμο Σόινι.