Η περιπέτεια των αξιών στο «σώμα» της Τέχνης (της Έφης Παπαευθυμίου)

Δημοσιεύτηκε: Τρίτη, 20 Νοεμβρίου 2018 08:10 Η περιπέτεια των αξιών στο «σώμα» της Τέχνης (της Έφης Παπαευθυμίου)

Γράφει η Έφη Παπαευθυμίου...

Ένα από τα πολλά που πετυχαίνει η Τέχνη, είναι να δίνει  «ορατή» μορφή σε έννοιες και αξίες, που ως θεωρητικές  και άυλες,  είναι πιθανό να μην γίνονται εύκολα αντιληπτές, να ξεχνιούνται γρήγορα, ή να κινδυνεύουν να αφανιστούν στο πέρασμα του χρόνου. Όταν όμως οι αξίες και οι πνευματικές κατακτήσεις μιας εποχής, «εγγράφονται» σε ένα έργο τέχνης, προσλαμβάνονται πολύ πιο εύκολα από την αντιληπτική ικανότητα των ανθρώπων και αφήνουν μια βαθύτερη και πιο ουσιαστική αίσθηση γνώσης που διαρκεί για πάντα.

 Ας πάρουμε για παράδειγμα την αρχαία ελληνική δημοκρατία. Γνωρίζουμε πως πρόκειται για ένα πολίτευμα που έφτασε στο απόγειό του στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ και που, όπως φαίνεται από την ίδια την ετυμολογία της λέξης (δήμος+ κράτος), η δύναμη βρισκόταν στα χέρια των πολιτών. Αυτοί απολάμβαναν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις και συμμετείχαν ενεργά στη διακυβέρνηση της πόλης-κράτους. Ταυτόχρονα, διέθεταν τον αναγκαίο οπλισμό, για να υπερασπιστούν τη ζωή και την  ελευθερία της πόλης, σε περίπτωση εξωτερικής απειλής, ήταν δηλαδή  ένα πολίτευμα πολιτών– οπλιτών (τυπικός και ουσιαστικός αναγραμματισμός της λέξης «πολίτης»). 

Όλα τα παραπάνω υποστασιοποιούνται καλλιτεχνικά στην αρχιτεκτονική του Παρθενώνα. Στον σημαντικότατο αυτό αρχαίο ναό  με διεθνή απήχηση, οι κίονες αντιπροσωπεύουν τους πολίτες  της πόλης-κράτους. Όλοι ίσοι μεταξύ τους, στιβαροί και ακλόνητοι, στηρίζουν  ισότιμα  το εποικοδόμημα, δηλαδή τον θριγκό και το τριγωνικό αέτωμα.

 Τι να αντιπροσωπεύουν αυτά;

 Το πνευματικό εποικοδόμημα, δηλαδή «τα ιερά και τα όσια»  της ελληνικής πολιτείας.  Συνεπώς, δεν υφίσταται δημοκρατία, αν οι πολίτες δεν έχουν ίσα δικαιώματα και αντίστοιχες υποχρεώσεις, ώστε να στηρίζουν τον πνευματικό πολιτισμό, τους μύθους, τους θεούς και τους ήρωες, τις ιεροτελεστίες της πόλης, όπως απεικονίζονται στα μαρμάρινα γλυπτά των αετωμάτων και των ζωφόρων. Χωρίς ισότητα, αξιοκρατία και δικαιοσύνη, ο φέρων οργανισμός, δηλαδή οι πολίτες, αδυνατούν να στηρίξουν τον φερόμενο οργανισμό, δηλαδή τη λειτουργία της πόλης και η δημοκρατία καταλύεται.

 Φανταστείτε άνισους και ασύμμετρους κίονες να προσπαθούν να στηρίξουν και να υπηρετήσουν τον ουσιαστικό σκοπό ύπαρξης πόλης, που είναι το «ευ ζην» των πολιτών, η συμμετοχή στην άσκηση του πολιτειακού βίου σε όλο το πολύπλευρο φάσμα του.

Βλέποντας κανείς τον Παρθενώνα κάτω από αυτό το πρίσμα δεν πρόκειται ποτέ πια να ξεχάσει την ουσία της δημοκρατίας και τις προϋποθέσεις για την ομαλή και αποτελεσματική λειτουργία της. Το έργο τέχνης-στη συγκεκριμένη περίπτωση το αρχιτεκτονικό δημιούργημα- λειτουργεί σαν μια διαρκής υπόμνηση και σύμπτυξη αξιών και πνευματικών κατακτήσεων ενός ολόκληρου κόσμου, του αρχαίου ελληνικού.

Έφη Παπαευθυμίου
Αρχαιολόγος- Ιστορικός Τέχνης
MSc Τουριστικής Ανάπτυξης
Προσαρμοσμένη αναζήτηση