Η σκιώδης ναυτιλία: Ο ρόλος της Ελλάδας στο ρωσικό πετρέλαιο

Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία έχει καταφέρει να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου χάρη στη λεγόμενη «σκιώδη» ναυτιλία. Ενώ η Ε.Ε. έχει μειώσει δραστικά τις άμεσες εισαγωγές ρωσικής ενέργειας, μεγάλες ποσότητες πετρελαίου συνεχίζουν να εισέρχονται στις ευρωπαϊκές αγορές μέσω τρίτων χωρών και επανεξαγωγών από διυλιστήρια στην Ινδία.

Η εκρηκτική άνοδος της Ινδίας ως πελάτη

Πριν από το 2022, η Ρωσία σχεδόν δεν είχε μερίδιο στην ινδική αγορά πετρελαίου. Σήμερα, όμως, η Ινδία καλύπτει περίπου το 40% των αναγκών της από ρωσικό πετρέλαιο – με εισαγωγές άνω των 1,5 εκατ. βαρελιών ημερησίως. Διυλιστήρια όπως αυτά της Jamnagar και Vadinar μετατρέπουν το ρωσικό αργό σε προϊόντα τα οποία εξάγονται στην Ευρώπη, με τις αποστολές προς την Ε.Ε. να αυξάνονται κατά 58%. Έτσι, οι Βρυξέλλες, παρότι εφαρμόζουν κυρώσεις, εξακολουθούν να χρηματοδοτούν έμμεσα τον ρωσικό προϋπολογισμό.

Ο ρόλος της ελληνικής ναυτιλίας

Η ελληνική ναυτιλία κατέχει ηγετική θέση στη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου. Παρότι μόνο το 15% του παγκόσμιου στόλου φέρει ελληνική σημαία, οι Έλληνες εφοπλιστές ελέγχουν περίπου το 28% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου. Μέχρι το 2022, σχεδόν το μισό ρωσικό πετρέλαιο που μεταφερόταν δια θαλάσσης φορτωνόταν σε ελληνικά τάνκερ. Ακόμη και μετά την εισβολή στην Ουκρανία, πάνω από το ένα τρίτο των θαλάσσιων εξαγωγών πετρελαίου γινόταν με ελληνικά πλοία.

Μεγάλες εταιρείες όπως οι Delta Tankers, Minerva Marine, Thenamaris, Tsakos Energy Navigation, Dynacomκαι TMS Tankers πρωταγωνίστησαν σε αυτή τη δραστηριότητα. Από το 2022 έως το 2024, οι Έλληνες εφοπλιστές πούλησαν τουλάχιστον 127 τάνκερ αξίας 3,7 δισ. δολαρίων σε νέους ιδιοκτήτες που συνέχισαν να εξυπηρετούν ρωσικά φορτία, τροφοδοτώντας τη «σκιώδη» φλότα.

Οι σημαίες ευκαιρίας και η παράκαμψη

Οι Έλληνες συχνά χρησιμοποιούν σημαίες Λιβερίας, Μάλτας, Νήσων Μάρσαλ ή Μπαχάμες για να αποφύγουν περιορισμούς. Το 2025, δεκάδες ελληνόκτητα τάνκερ με ξένες σημαίες μετέφεραν τόσο «καζακικό» όσο και καθαρά ρωσικό πετρέλαιο σε ευρωπαϊκούς και ασιατικούς λιμένες. Στις λίστες ξεχωρίζουν πλοία όπως τα Delta Atlantica, Seavision, Minerva Symphony, Eleni, Olympic Flag και άλλα, τα οποία είτε κατευθύνθηκαν στην Ινδία και στην Τουρκία είτε σε μεσογειακούς λιμένες της Ε.Ε.

Σχέση με ρωσικές δομές

Υπάρχουν ενδείξεις ότι πρακτορεία ναυτολόγησης στην κατεχόμενη Κριμαία συνεργάζονται με ελληνικές εταιρείες για τη στελέχωση πληρωμάτων, γεγονός που ενισχύει τη ρωσική επιρροή στον κλάδο.

Κίνδυνοι και προτάσεις

Η συνεχιζόμενη συνεργασία της ελληνικής ναυτιλίας με τη Μόσχα επιτρέπει στη Ρωσία να διατηρεί υψηλά έσοδα και να χρηματοδοτεί τον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας. Αυτό αποδυναμώνει την ενότητα της Δύσης και τις κυρώσεις. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτούνται:

• αποκλεισμός της «σκιώδους» φλότας από ευρωπαϊκούς λιμένες και ασφαλιστικές υπηρεσίες,
• αυστηρός έλεγχος επανεξαγωγών μέσω τρίτων χωρών,
• ενίσχυση της διαφάνειας με ψηφιακά εργαλεία (blockchain) στην ιχνηλάτηση φορτίων,
• επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης και διαφοροποίηση πηγών ενέργειας.

Η ναυτιλία αποτελεί κεντρικό κρίκο στο σύστημα κυρώσεων. Αν δεν κλείσουν τα κενά, η Ευρώπη κινδυνεύει να παραμείνει εξαρτημένη από τον επιθετικό γείτονά της, παρά τις επίσημες απαγορεύσεις. Attuale.info