Π. Λάμψας - Αρ. Μερτζάνης: «Η δημιουργία Πανεπιστημίου με έδρα τη Στερεά Ελλάδα, θα μπορούσε να υλοποιηθεί, αν…»

Να συνεισφέρουν στο διάλογο που άνοιξε το LamiaReport για Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας, επιχειρούν ο Πέτρος Λάμψας, Καθηγητής στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, πρώην Πρύτανης του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Τ.Ε.Ι.) Στερεάς Ελλάδας και ο Αριστείδης Μερτζάνης, αφυπηρετήσας Καθηγητής στο Τμήμα Διοίκησης Γεωργικών  Επιχειρήσεων και Συστημάτων Εφοδιασμού του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην  Αντιπρύτανης του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Τ.Ε.Ι.) Στερεάς Ελλάδας, μέλος του  Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας (ΠΣΕΚ) Στερεάς Ελλάδας.

Και οι δύο έζησαν από κοντά τις συνέπειες του νόμου Γαβρόγλου, τον οποίο διατήρησαν και οι επόμενοι υπουργοί παιδείας, ενώ πλαισίωσαν τα Τμήματα των Πανεπιστημίων που προέκυψαν από τη διάλυση του ΤΕΙ Στερεάς. Τους ζητήσαμε την άποψη τους την οποία και παραθέτουμε παρακάτω:

«Είναι κοινός τόπος ότι τα θέματα της παιδείας απαιτούν σοβαρότητα, ενδελεχή μελέτη, ορθολογικό  σχεδιασμό και αξιολόγηση, κάτι που μέχρι σήμερα δεν έχει αποδείξει έμπρακτα η ελληνική πολιτεία  ότι διαθέτει. Η ιστορία της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας περιέχει φωτεινά παραδείγματα  αλλά και πλήθος αποφάσεων που λήφθηκαν για να εξυπηρετήσουν τοπικά συμφέροντα. Είναι σαφές  και έχει αναλυθεί επαρκώς στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων, ότι η έλλειψη κεντρικού  σχεδιασμού μακράς πνοής συνολικά για την Παιδεία, που να ακολουθείται και να αξιολογείται από  όσες κυβερνήσεις κληθούν να τον υλοποιήσουν, είναι μια από τις σοβαρότερες και «υποφωτισμένες» για τις συνέπειές της παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας. Με βάση τα παραπάνω, η ίδρυση Πανεπιστημίου με έδρα στη Στερεά Ελλάδα θα πρέπει να σχεδιαστεί προσεκτικά και να γίνει τόσο  προς όφελος της χώρας όσο και των τοπικών κοινωνιών, λαμβάνοντας υπόψη την υφιστάμενη  κατάσταση υποδομών και προσωπικού της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη Στερεά Ελλάδα και  συνδεδεμένη με τις παραγωγικές δομές της Περιφέρειας και τις ανάγκες της κοινωνίας και της εθνικής  οικονομίας.

Σύντομη ιστορική αναδρομή 

Η παρούσα ιστορική αναδρομή κρίνεται απαραίτητη, τόσο ως μια υπενθύμιση των γεγονότων και των  ενεργειών και αστοχιών από όλους τους εμπλεκόμενους, όσο και διότι τα γεγονότα αυτά  προετοίμασαν την παρούσα κατάσταση. Αν δεν αποτιμηθεί με ευθύτητα, ειλικρίνεια και καθαρά  λόγια, τόσο η διαδρομή όσο και η σημερινή κατάσταση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη Στερεά  Ελλάδα, τυχόν ενέργειες που στο μέλλον θα γίνουν ενδέχεται να επαναλάβουν τα ίδια λάθη και να  σκοντάψουν στα ίδια εμπόδια.

Το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας που ιδρύθηκε το 2003 καταργήθηκε το 2013, ήταν άλλωστε το  μικρότερο στη χώρα με δύο μόλις Τμήματα που λειτουργούσαν σε Λαμία και Λειβαδιά. Το Τμήμα που  λειτουργούσε στη Λαμία μεταφέρθηκε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ενώ το Τμήμα της Λειβαδιάς στο  Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Το 2017 αποφασίστηκε η σταδιακή κατάργηση της Τριτοβάθμιας Τεχνολογικής Εκπαίδευσης, χωρίς  καμία μελέτη που να πιστοποιεί την αναγκαιότητα μιας τέτοιας ενέργειας και τα οφέλη από αυτή. Στα πλαίσια αυτά καταργήθηκε το ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας, με έδρα τη Λαμία, που προήλθε από τη  συγχώνευση των ΤΕΙ Λαμίας και Χαλκίδας το 2013. Τα Τμήματα του ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας στη Λαμία  απορροφήθηκαν από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στα Ψαχνά από το ΕΚΠΑ, ενώ στο Καρπενήσι, τη  Θήβα και την Άμφισσα από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο.

Η κατάργηση των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων έγινε με διαφορετικούς, κατά περίπτωση, τρόπους. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τότε Υπουργός Παιδείας, καθηγητής Κωνσταντίνος Γαβρόγλου,  δήλωνε αρχικά ότι κανένα ΤΕΙ δεν θα μετατραπεί σε Πανεπιστήμιο χωρίς την απορρόφησή του από  κάποιο Πανεπιστήμιο που ήδη λειτουργεί. Ωστόσο η προσέγγιση αυτή, αν και εφαρμόστηκε στην  περίπτωση της Στερεάς Ελλάδας που ζητούσε επίμονα την ίδρυση Πανεπιστημίου, άλλαξε όσο  πλησίαζαν οι εκλογές του 2019: το Διεθνές Πανεπιστήμιο είναι ουσιαστικά η ένωση τριών πρώην ΤΕΙ  ενώ το Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, το τρίτο ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Κρήτη, είναι η  μετεξέλιξη του πρώην ΤΕΙ Κρήτης.

Συγκροτημένη και σθεναρή αντίσταση στους σχεδιασμούς του για κατάργηση του ΤΕΙ Στερεάς  Ελλάδας ο τότε Υπουργός δεν αντιμετώπισε ούτε από τους Δήμους που φιλοξενούσαν στις περιοχές

ευθύνης τους Τμήματά, ούτε από την Περιφέρεια, ούτε από τα κόμματα της τότε αντιπολίτευσης.  Εξαίρεση αποτέλεσε η Τοπική Ένωση Δήμων της Στερεάς Ελλάδας που προσπάθησε, μέσω Επιτροπής  υπό τον καθηγητή Ιωάννη Πανούση, να διατυπώσει πρόταση για ίδρυση Πανεπιστημίου με έδρα στη  Στερεά Ελλάδα. Ωστόσο, η Επιτροπή Πανούση, ποτέ δεν επεξεργάστηκε ουσιαστικά κάποιο τέτοιο  σχέδιο. Το πόρισμα της Επιτροπής δεν ήταν αποτέλεσμα συλλογικής επεξεργασίας, ήταν πρόχειρα  διατυπωμένο και ατεκμηρίωτο, δίνοντας άλλοθι στον τότε Υπουργό να μην λάβει υπόψη τις  προτάσεις για την ίδρυση Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας.

Ένα δεύτερο απότοκο της πρότασης της Επιτροπής Πανούση ήταν ότι δεν έτυχε προσοχής και δεν  συζητήθηκε επαρκώς η τεκμηριωμένη και με βάση τις ανάγκες της Περιφέρειας πρόταση του ΤΕΙ  Στερεάς Ελλάδας για την δημιουργία του Πανεπιστημίου Δελφών, με βάση το προσωπικό και τις υποδομές των Τμημάτων του ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στη Λαμία.

Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, ο πρόχειρος και πλημμελής αυτός σχεδιασμός δεν θα μπορούσε να  φέρει, και δεν έφερε, κανένα θετικό αποτέλεσμα για τη χώρα και τις τοπικές κοινωνίες της Στερεάς Ελλάδας. Δεν επαρκεί ο χώρος για αναλυτική αναφορά, αρκεί η κοινή εμπειρική πιστοποίηση: σε  καμία από τις πόλεις της Περιφέρειας (εκτός των Ψαχνών) η ακαδημαϊκή κατάσταση των Τμημάτων  Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης δεν είναι σήμερα καλύτερη ούτε καν ίδια, τόσο σε πλήθος όσο και σε  ποιότητα εισακτέων, σε σχέση με την εποχή που λειτουργούσαν τα Τμήματα του πρώην ΤΕΙ Στερεάς  Ελλάδας.

Τρέχουσα κατάσταση 

Είναι σαφές, κατά τη γνώμη μας, ότι οι σημερινές συνθήκες είναι σαφώς δυσμενέστερες για την  ίδρυση Πανεπιστημίου με έδρα τη Στερεά Ελλάδα, για τους ακόλουθους κυρίως λόγους:

1. Η κατάργηση του ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας με έδρα τη Λαμία και ο διαμερισμός των Τμημάτων του σε  τρία Πανεπιστήμια, έχει αδυνατίσει τη βάση πάνω στην οποία θα μπορούσε να στηθεί και να  λειτουργήσει ένα νέο Πανεπιστήμιο.
2. Τα Τμήματα των Πανεπιστημίων που βρίσκονται σε πόλεις της Στερεάς Ελλάδας, για μια ακόμη  χρονιά, εμφάνισαν αρκετές κενές θέσεις, γεγονός που οφείλεται στη χαμηλή προτίμηση των  φοιτητών/φοιτητριών. Το γεγονός αυτό καθιστά ιδιαίτερα επισφαλές το μέλλον τους σε έναν,  αναμενόμενο, ανασχεδιασμό του χάρτη της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
3. Η ίδρυση ιδιωτικών (μη κρατικών) Πανεπιστημίων στην Αθήνα, σε συνδυασμό με τη σημαντική  αύξηση του κόστους ζωής τα τελευταία χρόνια, καθιστούν δύσκολη τη μετακίνηση για σπουδές, ιδιαίτερα σε μη ελκυστικά ως προς την μελλοντική επαγγελματική αποκατάστασή των αποφοίτων  τους Τμήματα.
4. Εξαιτίας του δημογραφικού προβλήματος της χώρας (που είναι οξύτερο στην Περιφέρεια Στερεάς  Ελλάδας),τα επόμενα χρόνια οι εισακτέοι θα βαίνουν μειούμενοι. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό  με την υπερπροσφορά τμημάτων πολλά από τα οποία, ιδιαίτερα στα περιφερειακά ιδρύματα,  είναι υποστελεχωμένα και έχουν σημαντικό πλήθος κενών θέσεων, οδηγούν στο συμπέρασμα  ότι, αντί της ενίσχυσης και στελέχωσης των Τμημάτων θα πρέπει να αναμένεται μείωση  Τμημάτων Πανεπιστημίων και περιορισμός εισακτέων, η οποία φυσικά θα λειτουργήσει προς  όφελος των μη κρατικών Πανεπιστημίων.

Τα παραπάνω συνηγορούν στο γεγονός ότι η δημιουργία ενός νέου Πανεπιστημίου είναι στην  αντίθετη κατεύθυνση με την τροπή που φαίνεται να παίρνουν τα πράγματα στο χώρο της  Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Σε τοπικό επίπεδο ισχυροί παράγοντες που έχουν κάθε λόγο να μην επιθυμούν την ίδρυση Πανεπιστημίου στη Στερεά Ελλάδα είναι το ΕΚΠΑ, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο. Τα ιδρύματα αυτά «κληρονόμησαν» προσωπικό, υποδομές και  περιουσιακά στοιχεία του πρώην ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας και λειτουργούν τις υποδομές και τα Τμήματα  από το 2019. Είναι αναμενόμενο να μην επιθυμούν να «δωρίσουν» τα Τμήματα αυτά σε ένα νέο  Πανεπιστήμιο.

Συμπεράσματα και προτάσεις 

Παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες είναι δυσμενέστερες από ότι το 2018, η δημιουργία Πανεπιστημίου  με έδρα τη Στερεά Ελλάδα, θα μπορούσε να υλοποιηθεί, κατά τη γνώμη μας, υπό τις ακόλουθες  τέσσερις προϋποθέσεις:

1. Να συσταθεί επιτροπή, ενδεχομένως με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, που θα  συντάξει μια βιώσιμη πρόταση για ίδρυση Πανεπιστημίου με έδρα στη Στερεά Ελλάδα και  Τμήματα άμεσα συνδεδεμένα κυρίως με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες ανάπτυξης της Περιφέρειας. Στην Επιτροπή αυτή θα πρέπει να συμμετέχουν εκπρόσωποι της  βιομηχανικής περιοχής της Λαμίας και του Σχηματαρίου. Τα Τμήματα που θα επιλεγούν θα πρέπει  να λαμβάνουν υπόψη την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων, ενώ θα μπορούσαν,  ενδεικτικά, να δραστηριοποιούνται στις τεχνολογίες αιχμής, το περιβάλλον, τον κύκλο της  εξόρυξης και επεξεργασίας μετάλλων και την αγροδιατροφή.
2. Τα Τμήματα του νέου Πανεπιστημίου στη Στερεά Ελλάδα θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι θα είναι  εξοπλισμένα με τον απαραίτητο εργαστηριακό εξοπλισμό και επαρκώς στελεχωμένα με διδακτικό  και διοικητικό προσωπικό.
3. Ίσως η σημαντικότερη και δυσκολότερη να ικανοποιηθεί προϋπόθεση: αφού καταρτιστεί η  πρόταση και έως ότου αυτή υλοποιηθεί, όλοι όσοι εμπλέκονται ή πρόκειται να εμπλακούν με τη  διοίκηση των μεγάλων Δήμων και της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, θα πρέπει να δεσμεύονται  προεκλογικά ότι θα διεκδικούν σταθερά και με επιμονή προς όλους τους αρμόδιους  κυβερνητικούς φορείς την υλοποίηση της πρότασης για ίδρυση Πανεπιστημίου με έδρα στη  Στερεά Ελλάδα.
4. Εκ μέρους της τοπικής αυτοδιοίκησης και επιπλέον των όσων προβλέπονται από την Πολιτεία, θα  πρέπει να παρέχονται κίνητρα και δράσεις υποστήριξης της διαμονής και διαβίωσης φοιτητριών  και φοιτητών στις πόλεις που θα λειτουργούν Τμήματα του νέου Πανεπιστημίου.

Με βάση τα παραπάνω, είναι σε εμάς σαφές ότι η μελετημένη και με προϋποθέσεις ίδρυση ενός  Πανεπιστημίου με έδρα στη Στερεά Ελλάδα μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες,  να συγκρατήσει τη διαρροή των νέων προς το κέντρο και το εξωτερικό, αλλά και να ωφελήσει την  τοπική και εθνική οικονομία.»

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ Πως θα λειτουργήσουν οι δημόσιες υπηρεσίες σήμερα Παρασκευή - Τι ισχύει για ντελιβεράδες και ιδιωτικούς υπαλλήλους