Πρωτόκολλο παραγωγής βέλτιστης ποιότητας στέβιας στην περιοχή της Φθιώτιδας με ενσωμάτωση συστημάτων ευφυούς γεωργίας

Η στέβια (Stevia rebaudiana) αποτελεί φυτό στρατηγικής σημασίας για τον αγροδιατροφικό τομέα, χάρη στα φυσικά γλυκαντικά μηδενικής θερμιδικής αξίας που περιέχει. Η αυξανόμενη ζήτηση για φυσικά προϊόντα και οι ανάγκη για βιώσιμη γεωργία καθιστούν την στέβια στην Ελλάδα σημαντική εναλλακτική καλλιέργεια της σύγχρονης γεωργίας. 

Ωστόσο, η καλλιέργεια της στέβιας παρουσιάζει προκλήσεις που απαιτούν επιστημονική τεκμηρίωση, συνεχόμενη παρακολούθηση και προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες, καθώς δεν πρόκειται για ένα ενδημικό φυτό. 

Η περιοχή Λαμίας του Νομού Φθιώτιδας έχει εντοπιστεί ως κατάλληλη για την εγκατάσταση οργανωμένων καλλιεργειών στέβιας λόγω των ιδιαίτερων κλιματολογικών και εδαφικών χαρακτηριστικών της. Στο πλαίσιο αυτό, η σύσταση ενός σαφούς και εφαρμοσμένου πρωτοκόλλου παραγωγής που ενσωματώνει συστήματα ευφυούς γεωργίας είναι απαραίτητη ώστε να διασφαλιστεί η ομοιομορφία στην ποιότητα του τελικού προιόντος, η σταθερότητα της απόδοσης, η ορθολογική διαχείριση των εισροών, η πρόβλεψη φαινομένων και η υποστήριξη των αποφάσεων των παραγωγών σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. 

Πρωτόκολλο παραγωγής στέβιας

Το προτεινόμενο πρωτόκολλο βασίζεται σε παρατηρήσεις και εφαρμογές πεδίου στον Νομό Φθιώτιδας. Περιλαμβάνει τις παρακάτω κύριες φάσεις:

Σπορά και Σπορείο: Η σπορά πραγματοποιείται σε σπορεία τύπου “float system” ή σε θερμοκήπιο με υδρονέφωση. Συνιστάται να πραγματοποιείται την 3η εβδομάδα Μαρτίου, με χρήση υποστρωμάτων ελαφράς σύστασης, εμπλουτισμένων με οργανική ύλη. Οι συνθήκες βλαστικής ανάπτυξης πρέπει να διατηρούν θερμοκρασίες 22–28°C και σχετική υγρασία >80%, με φωτοπερίοδο >14 ωρών για αποφυγή πρόωρης ανθοφορίας.

Προετοιμασία εδάφους: Το έδαφος οργώνεται το φθινόπωρο σε βάθος 30–35 cm και στη συνέχεια καλλιεργείται επιφανειακά προ της μεταφύτευσης. Πριν την εγκατάσταση των φυτών εφαρμόζεται βασική λίπανση με φωσφόρο, ανάλογα με την εδαφική ανάλυση. Χρησιμοποιούνται υλικά βιολογικής προέλευσης (π.χ. κομπόστ) για βελτίωση της μικροβιακής δραστηριότητας και της υδατοϊκανότητας του εδάφους.

Μεταφύτευση και Πυκνότητα: Η μεταφύτευση γίνεται μετά τις 15 Απριλίου, όταν η θερμοκρασία εδάφους υπερβαίνει τους 15°C. Συνιστώμενη πυκνότητα είναι τα 0,75 m μεταξύ των γραμμών και 0,30 m επί της γραμμής, δηλαδή περίπου 4.400 φυτά/στρέμμα. Σε εφαρμογές με γεωυφάσματα και ελεγχόμενη υδρολίπανση μπορεί να φτάσει και τα 10.000 φυτά/στρέμμα, με στόχο τη μεγιστοποίηση φυλλικής μάζας.

Λίπανση/Θρέψη: Η λίπανση της στέβιας ακολουθεί ισοζύγιο N–P–K με αναλογία 3:1:2, με συνολική χορήγηση ~8 kg N/στρ. Η χορήγηση αζώτου πρέπει να γίνεται σταδιακά, ώστε να προάγεται η φυλλική ανάπτυξη χωρίς να επιβαρύνεται το ριζικό σύστημα. Σημαντική είναι και η εφαρμογή ιχνοστοιχείων (Fe, Zn, B) για τη ρύθμιση της μεταβολικής δραστηριότητας και τη βελτίωση του προφίλ των στεβιογλυκοσιδίων.

Άρδευση: Η στέβια απαιτεί συχνές και ομοιόμορφες αρδεύσεις, ιδιαίτερα από την 3η εβδομάδα μετά τη μεταφύτευση έως και την έναρξη της ανθοφορίας. Το στάγδην σύστημα είναι το ενδεδειγμένο, με κατανάλωση νερού ~450 mm ανά καλλιεργητική περίοδο. Το πρωτόκολλο επιβάλλει συνεχή παρακολούθηση υγρασίας μέσω αισθητήρων και ρύθμιση συχνότητας/ποσότητας άρδευσης ανάλογα με το φαινολογικό στάδιο.

Συγκομιδή και Ξήρανση: Η συγκομιδή γίνεται, μηχανικά ή χειρωνακτικά, λίγο πριν την πλήρη άνθιση, όταν η συγκέντρωση στεβιογλυκοσιδίων στα φύλλα είναι μέγιστη. Τα φύλλα μεταφέρονται άμεσα για αποξήρανση σε θερμοκρασία 45–50°C, ώστε να διατηρηθούν τα αρωματικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά του φυτού. Στη συνέχεια, ακολουθεί διαχωρισμός φύλλων–βλαστών, συσκευασία και αποθήκευση σε συνθήκες χαμηλής υγρασίας.

Ενσωμάτωση συστημάτων ευφυούς γεωργίας σε καλλιέργεια στέβιας 

Η διαχείριση των περιβαλλοντικών παραμέτρων, ιδιαίτερα υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής, αποκτά στρατηγική σημασία για τη διατήρηση της ποιότητας του τελικού προϊόντος, καθιστώντας αναγκαία την εφαρμογή τεχνολογιών παρακολούθησης και ευφυών γεωργικών πρακτικών.

Στην παρούσα μελέτη, πραγματοποιήθηκε ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση ενός δικτύου 20 αισθητήρων αγρού και ενός μετεωρολογικού σταθμού, βασισμένου στην τεχνολογία LoRa (Long Range), που καλύπτει την ευρύτερη περιοχή της Λαμίας. 

Το σύστημα αυτό επιτρέπει τη συνεχή συλλογή δεδομένων (θερμοκρασία, υγρασία, κ.ά.) και την αποστολή τους σε βάση δεδομένων μέσω της κεραίας LoRa. Μέσω εφαρμογών Web και κινητών συσκευών, οι παραγωγοί έχουν πρόσβαση σε πραγματικό χρόνο σε πληροφορίες για τις συνθήκες των καλλιεργειών τους, γεγονός που διευκολύνει τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων στην διαχείριση της άρδευσης και της λίπανσης, συμβάλλοντας στη μείωση των εισροών, στην αύξηση αποδοτικότητας της παραγωγής και στην παραγωγή βέλτιστης και σταθερής ποιότητας στέβιας.

Συμπεράσματα

Η ολοκληρωμένη προσέγγιση του προτεινόμενου πρωτοκόλλου, που βασίζεται σε κατάλληλες καλλιεργητικές πρακτικές και ενσωματώνει ευφυή συστήματα, επιτυγχάνει την παραγωγή στέβιας βέλτιστης ποιότητας στον Νομό Φθιώτιδας. Η τήρηση του χρονοδιαγράμματος σποράς, μεταφύτευσης, λίπανσης και άρδευσης, σε συνδυασμό με μέτρα προστασίας από ασθένειες, διασφαλίζει μεγιστοποίηση της απόδοσης και των γλυκαντικών συστατικών. Παράλληλα, η χρήση δικτύου αισθητήρων IoT επιτρέπει την έγκαιρη παρακολούθηση των κρίσιμων παραμέτρων του εδάφους και του αέρα. Τα δεδομένα αυτά συμβάλλουν στη βέλτιστη διαχείριση των εισροών, μειώνουν το κόστος παραγωγής και ενισχύουν την αειφορία.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ Το 1ο Δημοτικό Σχολείο Εχιναίων έκανε τη δική του ευχή στο πλαίσιο της δράσης Make-A-Wish