Πολύς λόγος γίνεται το τελευταίο διάστημα για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια και το συνάλλαγμα που διαφεύγει, για το παράδειγμα της Κύπρου και τα κορυφαία εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως το Harvard, που θέλουν να ανοίξει παραρτήματα και δεν τα αφήνουν οι αγκυλώσεις... Είναι όμως έτσι;
Άρθρο του Αθανάσιου Λουκόπουλου,
μέλους ΔΕΠ του Παν. Θεσσαλίας,
πρώην υποψήφιου βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Την επόμενη εβδομάδα ψηφίζεται στη Βουλή το νομοσχέδιο που θα επιτρέψει την ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στη χώρα μας, κατ’ ουσίαν ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου. Πολλά επιχειρήματα έχουν ακουστεί στη δημόσια σφαίρα για την στήριξη της προσπάθειας της κυβέρνησης. Σταχυολογώ.
· Επιτέλους σπάει το κρατικό μονοπώλιο επιτρέποντας την ίδρυση μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Θα πάψουμε να είμαστε η μόνη χώρα στον κόσμο με κρατικό μονοπώλιο.
Αντί για απάντηση παραθέτω τα παρακάτω στοιχεία από την Eurostat.
Το πρώτο που παρατηρεί κανείς είναι ότι, για την Eurostat, η κατηγοριοποίηση των πανεπιστημίων γίνεται σε δημόσια και ιδιωτικά, τα οποία με την σειρά τους αφορούν σε εξαρτώμενα ιδιωτικά που χρηματοδοτούνται από το δημόσιο (private dependent) και σε αμιγώς ιδιωτικά (private independent). Τα μη κρατικά πανεπιστήμια μη κερδοσκοπικά είναι ελληνικό εφεύρημα για όσους φοβούνται να πουν εξαρτώμενα από κρατική χρηματοδότηση ιδιωτικά.
Το δεύτερο στοιχείο που έχει ενδιαφέρον είναι ότι για το Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι το δημόσιο πανεπιστήμιο (μπλε μπάρες) είναι στις περισσότερες περιπτώσεις η ατμομηχανή ενώ τα ιδιωτικά παίζουν δευτερεύοντα ρόλο. Χώρες, όπως η Δανία και η Ιρλανδία, έχουν μηδαμινή συμμετοχή των ιδιωτικών πανεπιστημίων στον ακαδημαϊκό τους χάρτη. Σε χώρες όπως η Γερμανία περί το 85% των φοιτητών βρίσκεται σε δημόσια πανεπιστήμια, ενώ το υπόλοιπο σε εξαρτώμενα ιδιωτικά πανεπιστήμια.
Με άλλα λόγια η Ελλάδα βρίσκεται εντός Ευρωπαϊκού γίγνεσθαι και μάλιστα μαζί με Ιρλανδία και Δανία πρωτοπορεί, επιτέλους και σε κάτι θετικό.
· Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα βελτιώσουν μέσω του ανταγωνισμού τα δημόσια. Θέλει να έρθει το Χάρβαρντ και εμείς το αποκλείουμε;
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ήδη σοβαρά υποχρηματοδοτούμενη. Σύμφωνα με την Eurostat το 2019 η δαπάνη ανά φοιτητή στη χώρα μας ήταν 1.780€ όταν ο κοινοτικός μέσος όρος ήταν 10.132€, στοιχείο που μας έφερνε στην τελευταία θέση. Στην ίδια έκθεση μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι για το 2020 λείπουν μόνο τα στοιχεία της Ελλάδας. Σημάδι των καιρών κι αυτό!
Η έλευση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα μειώσει άμεσα έτι περαιτέρω την χρηματοδότηση του δημόσιου πανεπιστημίου, καθώς θα είναι αναγκασμένο να διαμοιράζεται του λιγοστούς πόρους κατά το παράδειγμα των εξαρτώμενων ιδιωτικών στην Ευρώπη. Όσον αφορά στο Χάρβαρντ, σημειώνω ότι πουθενά στην Ευρώπη δεν έχει ανοίξει παράρτημα. Ίσως τώρα που απέκτησε και διακεκριμένους «καθηγητές-πολιτικούς» το σκεφτεί, ποιος ξέρει; Να δούμε όμως τι ισχύει στην πράξη και όχι στα κυβερνητικά «οράματα».
Στην Ελλάδα λειτουργούν 32 πολυδιαφημισμένα κολλέγια. Στις διεθνείς κατατάξεις το χαμηλότερο δημόσιο πανεπιστήμιο (εκτός όσων είναι ειδικού αντικειμένου πχ., στρατιωτικές σχολές) εμφανίζεται υψηλότερα του καλύτερου κολλεγίου. Άρα τι ποιοτική συνεισφορά περιμένουμε; Μια ένδειξη παίρνουμε από το γεγονός ότι στο νομοσχέδιο αρκούν τρία τμήματα, 30 καθηγητές συνολικά, ένα κτίριο και η πληρωμή παράβολων για να ιδρύσει κανείς ιδιωτικό παράρτημα πανεπιστημίου. Τα κριτήρια επιλογής προσωπικού μόνο με Χάρβαρντ δε μοιάζουν καθώς προβλέπεται να υπάρχουν και μέλη ΔΕΠ (καθηγητές πανεπιστημίου) χωρίς διδακτορικό!!!
· Θα επιστρέψουν οι 40.000 φοιτητές μας που σπουδάζουν στο εξωτερικό. Δείτε το παράδειγμα της Κύπρου. Επιπλέον θα προσελκύσουμε φοιτητές από το εξωτερικό.
Το ίδιο ακριβώς επιχείρημα είχε χρησιμοποιηθεί από την κυβέρνηση Καραμανλή για να τεκμηριώσει τόσο την ανάγκη αναθεώρησης του Άρθρου 16, όσο και την ίδρυση κολλεγίων. Το 2007, σύμφωνα με στοιχεία της UNESCO, 31.710 Έλληνες σπούδαζαν στο εξωτερικό. Σήμερα, κάτι παραπάνω από 40.000. Δεν τα κατάφερε και πολύ καλά η αγορά να αυτορυθμιστεί. Και πάλι δε θα τα καταφέρει. Αναλύοντας τα στοιχεία των 40.000 Ελλήνων που σπουδάζουν στο εξωτερικό, μικρό μόνο ποσοστό αυτών αφορά σε προπτυχιακό επίπεδο. Επιπλέον, φιγουράρουν χώρες υποδοχής όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο 9509 φοιτητές, στη Γερμανία 4341, στη Γαλλία 2.288, στις ΗΠΑ 2.031 κλπ. Θα πρέπει κανείς να είναι απαγκιστρωμένος από την πραγματικότητα πλήρως, για να νομίζει ότι όσοι πηγαίνουν για μεταπτυχιακό ή διδακτορικό στο εξωτερικό ή επιλέγουν χώρες όπως ΗΒ, Γερμανία, Γαλλία, ΗΠΑ, θα έμεναν στη χώρα με την έλευση των ιδιωτικών. Οι λόγοι είναι άλλοι και έχουν να κάνουν με την αγορά εργασίας. Όσον αφορά στο πετυχημένο Κυπριακό μοντέλο, όπου 7 στα 10 πανεπιστήμια είναι ιδιωτικά περί το 38% των Κύπριων φοιτητών σπουδάζει στο εξωτερικό - γιατί άραγε; Στη χώρα μας το ποσοστό αυτό δεν ξεπερνά το 7%. Τέλος όσον αφορά στην προσέλκυση ξένων φοιτητών, το ήδη υπάρχον πλαίσιο επιτρέπει συμπράξεις του δημόσιου πανεπιστημίου με ξένα και ήδη έχουμε συνεργασίες ΕΚΠΑ-Χάρβαρντ και ΕΜΠ-Κολούμπια. Δεν καταλαβαίνω γιατί κάποιος φοιτητής από το εξωτερικό θα διάλεγε πανεπιστήμιο χαμηλής κατάταξης έναντι κάποιου υψηλής.
Όσα λέγονται λοιπόν ως τεκμηρίωση για τη σκοπιμότητα του νομοσχεδίου είναι λογικά άλματα και ευχές. Ποια όμως τα πραγματικά κίνητρα και ποιες οι επιπτώσεις;
· Ο πραγματικός στόχος είναι η αναβάθμιση των κολλεγίων. Φημολογείται και η ίδρυση Ιατρικής από κερδοσκοπικό fund στην περιοχή του Ελληνικού.
· Το δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο μοιραία θα φθίνει καθώς θα μοιράζεται πόρους με τα ιδιωτικά και θα χάσει τον χαρακτήρα του λειτουργώντας το ίδιο με ιδιωτικά κριτήρια, που θα καταλήξουν στην επιβολή διδάκτρων. Ίδια πορεία με τα νοσοκομεία.
· Τα δίδακτρα θα αποτελούν ένα δυσβάστακτο κόστος για την ελληνική οικογένεια.
· Η χώρα, επί της ουσίας, θα ανοίξει μια νέα «αγορά υπηρεσιών». Η άρνηση ισότιμης πρόσβασης σε αυτήν από άλλες χώρες θα είναι αδύνατη. Το πλαίσιο λειτουργίας που πρέπει να πληρείται, σύμφωνα με το νομοσχέδιο, εύκολα μπορεί να καλυφθεί από γεωπολιτικούς παίκτες με αντίθετα συμφέροντα, δημιουργώντας θερμοκοιτίδες δυνητικών μελλοντικών προβλημάτων.
· Στα πλαίσια της νέας «αγοράς υπηρεσιών» θα αναπτυχθούν πελατειακές σχέσεις, όπως σε όλες τις αγορές, που θα ρίξουν το επίπεδο σπουδών. Ήδη δεν διαψεύδεται ότι ο νόμος θα επιτρέπει την είσοδο σε Ιατρική με την ελάχιστη βάση εισαγωγής ή με βαθμό απολυτηρίου για όσους αποφοιτούν από ξένο σχολείο.
· Θα γίνει υπερανάπτυξη των τμημάτων υψηλής ζήτησης με αποτέλεσμα την υπερπληθώρα αποφοίτων σε αυτούς τους τομείς.
· Καθώς η χώρα στερείται πλαισίου διαβάθμισης ομοειδών πτυχίων στις προσλήψεις στο δημόσιο και η κατάσταση στην αγορά εργασίας κάθε άλλο παρά ανθηρή είναι, οι επιλογές στα μηχανογραφικά θα γίνονται με οικονομικούς και γεωγραφικούς όρους και όχι ποιοτικούς. Ο ακαδημαϊκός χάρτης που θα προκύψει την επόμενη ημέρα θα ενέχει την αποψίλωση σε βαθμό εξαφάνισης των περιφερειακών πανεπιστημιακών τμημάτων και η Λαμία δε θα αποτελέσει εξαίρεση!!
Η κυβερνητική υποκρισία περισσεύει.
Οι άνθρωποι που αναδείκνυαν την ανάγκη για λιγότερους φοιτητές, που έφεραν την ΕΒΕ για να στείλουν πελατεία στα κολλέγια, οι ίδιοι άνθρωποι δεν έχουν θέμα με το πλήθος των φοιτητών αν πρόκειται για εισακτέους σε ιδιωτικά πανεπιστήμια, αρκεί να έχουν περάσει από ιδιωτικό ή/και ξένο σχολείο.
Οι ίδιοι που ακύρωναν την 4η Νομική στο Πανεπιστήμιο Πατρών δεν έχουν πρόβλημα αν ανοίξουν Νομικές σε ιδιωτικά.
Οι ίδιοι που μίλαγαν περί αριστείας και αξιολόγησης, αρνούνται πεισματικά να δουν τις διεθνείς κατατάξεις και να ασπαστούν στην πράξη τη συνεισφορά του δημόσιου πανεπιστημίου. Ούτε μία καινούρια θέση ΔΕΠ στα 5 χρόνια διακυβέρνησης. Ούτε ένα επίσημο μπράβο σε Τμήματα που αρίστευσαν πχ., Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ που κατετάγη 4ο στην παγκόσμια κατάταξη ομοειδών τμημάτων το 2021. Αντίθετα οι φωτογραφήσεις και οι συναντήσεις με τους «κολλητούς» και πιθανώς συνέταιρους στο μέλλον κολλεγιάρχες περισσεύουν.
Όσον αφορά στο ζήτημα της συνταγματικότητας του νομοσχέδιου, συντάσσομαι απόλυτα με την άποψη της κοινής λογικής και των 8 συνταγματολόγων που επιχειρηματολόγησαν κατά. Καμία προηγούμενη κυβέρνηση δεν τόλμησε ποτέ να αγνοήσει το Άρθρο 16 και τις ρητές προβλέψεις του. Εξάλλου, ο ίδιος ο Υπουργός Παιδείας κατά τη συζήτηση στην αρμόδια επιτροπή δήλωσε ότι χρειάζεται αναθεώρηση του Άρθρου 16 - προαναγγέλλοντάς την – και πρόσθεσε ότι «η χώρα δεν μπορεί να περιμένει». Δεν υπάρχει Άρθρο 41% να προσθέσω εγώ.
Κλείνοντας, απευθύνομαι στα ώτα των τοπικών βουλευτών, της αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού και της τοπικής κοινωνίας και τονίζω εκ νέου και με όλη τη δύναμη της φωνής μου τις συνέπειες που θα υπάρξουν στα Περιφερειακά Τμήματα από το αντισυνταγματικό νομοσχέδιο που θα συζητηθεί την επόμενη εβδομάδα, το οποίο θέτει το Δημόσιο και Δωρεάν Πανεπιστήμιο σε μονόδρομο μαρασμού.
Αθανάσιος Λουκόπουλος,
μέλος ΔΕΠ του Παν. Θεσσαλίας,
πρώην υποψήφιου βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
