Τι σημαίνει σήμερα «Είμαι Έλληνας»; (του Γιώργου Καρανάσιου)

Με αφορμή την πρόσφατη δήλωση του δημοσιογράφου Α. Δρυμιώτη ότι «το να είσαι Αριστερός έχει καταντήσει να σημαίνει ότι δεν είσαι Έλληνας», γεννιέται το βαθύτερο ερώτημα: τι σημαίνει, άραγε, «είμαι Έλληνας»;

Σε μια χώρα που πτώχευσε, όχι μόνο οικονομικά, αλλά αξιακά, θεσμικά, οι ταμπέλες έχουν χάσει το νόημά τους και η έννοια της ελληνικότητας έχει θολώσει.

Όσο για αυτό που λέγεται ελληνική δημοσιογραφία πλην εξαιρέσεων, σύμφωνα με κάθε έρευνα, οι δημοσιογράφοι συγκαταλέγονται σήμερα στα λιγότερο αξιόπιστα πρόσωπα της χώρας.

Κάποτε το «είμαι Έλληνας» ήταν αυτονόητο, ριζωμένο στη γλώσσα, την ιστορία και τη μνήμη. Σήμερα η ίδια η φράση δείχνει να αναζητεί το περιεχόμενό της, να ψάχνει τι απομένει να σημαίνει μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει και σε μια κοινωνία που αμφιβάλλει για τον εαυτό της.

Περίεργο δεν είναι; Γιατί, αν το σκεφτεί κανείς, εκείνοι που σήμερα λένε «Εσύ δεν είσαι Έλληνας» ή «Εσείς δεν είστε Έλληνες» είναι συχνά οι ίδιοι που έχουν διαφθείρει τη χώρα, που την έχουν πτωχεύσει για να πλουτίσουν οι ίδιοι.

Οι απατεώνες, οι κλέφτες, οι βολεμένοι ενός συστήματος αδικίας και εκμετάλλευσης.

Όταν λοιπόν ένας τέτοιος άνθρωπος σε αποκλείει από την «ελληνικότητα», στην πραγματικότητα σε τιμά.

Γιατί σημαίνει πως δεν ανήκεις στο σινάφι της απάτης και της υποκρισίας, παραμένεις καθαρός, έντιμος.

Τι σημαίνει όμως, στ’ αλήθεια, «είμαι Έλληνας»;

Κάποτε ήταν αυτονόητο. Δεν χρειαζόταν εξήγηση ούτε τόνο. Ήταν φράση που έβγαινε από τη γη, τη γλώσσα και τη μνήμη. Σήμερα όμως, η φράση αυτή μοιάζει να ψάχνει και η ίδια τι σημαίνει. Όταν κάποιος είναι βέβαιος για το ποιος είναι, δεν χρειάζεται να το φωνάζει, το ζει. Πολλοί φωνάζουν «είμαι Έλληνας» όχι από σιγουριά, αλλά από φόβο.

Φόβο μήπως χαθεί η ταυτότητα, μήπως «οι άλλοι» την αλλοιώσουν, μήπως χαθεί το προνόμιο.

Μα η ελληνικότητα δεν είναι σημαία που τη δείχνεις για να ξεχωρίσεις, είναι ρίζα που σε κρατά όρθιο όταν φυσάει. Δεν κατοικεί στο διαβατήριο, αλλά στον τρόπο που κοιτάς τον άνθρωπο, που σκέφτεσαι, που σέβεσαι.

Ο Γιάννης Αντετοκούνμπο, παιδί Νιγηριανών, γεννημένος στα Σεπόλια, δεν χρειάστηκε ποτέ να φωνάξει πως είναι Έλληνας, το απέδειξε με τον τρόπο του. Με τη σεμνότητα, την προσπάθεια, το χαμόγελο που δεν έχει σύνορα. Εκείνος απάντησε σε όσους ψάχνουν ακόμα να ορίσουν την ελληνικότητα με αίμα και γλώσσα.

Γιατί Έλληνας δεν είναι αυτός που διώχνει, αλλά αυτός που αγκαλιάζει. Όχι αυτός που φυλάει τα όρια, αλλά αυτός που τα ξεπερνά χωρίς να χάνει την ψυχή του.

Ο αληθινός Έλληνας δεν μετριέται με καταγωγή αλλά με ήθος.

Και όμως, πάντοτε θα υπάρχουν εκείνοι που αποφασίζουν ποιος «ανήκει» και ποιος όχι, που θέλουν την πατρίδα ιδιοκτησία τους. Μα πίσω από τέτοιες κραυγές δεν κρύβεται αγάπη για την Ελλάδα  κρύβεται φόβος για τον εαυτό. Ο τόπος μας δεν σώθηκε ποτέ από όσους κραύγαζαν για την ελληνικότητά τους, αλλά από εκείνους που την υπηρέτησαν σιωπηλά, που έβαλαν το κοινό καλό πάνω από το προσωπικό, που δούλεψαν, έφτιαξαν, έδωσαν. Αυτοί είναι οι αληθινοί Έλληνες, και ας μη γράφτηκαν ποτέ τα ονόματά τους.

Αν η Ελλάδα κινδυνεύει σήμερα, δεν κινδυνεύει από τους ξένους ή τους διαφορετικούς. Κινδυνεύει από εκείνους που πιστεύουν ότι είναι οι μόνοι αυθεντικοί Έλληνες από όσους χρησιμοποιούν τη λέξη «Έλληνας» ως όπλο για να αποκλείσουν, όχι για να ενώσουν.

Και πίσω από όλα αυτά κρύβεται και το πιο γήινο κίνητρο: το συμφέρον. Αυτοί που λένε στους άλλους «εσείς δεν είστε Έλληνες» το κάνουν για να τους αποκλείσουν από το τραπέζι της εξουσίας και του πλούτου. Έτσι επιβίωσαν και πλούτισαν για δεκαετίες οι γνωστές οικογένειες πολιτικών και ολιγαρχών  αποκλείοντας τους «άλλους» από τη «μάσα».

Δεν ήταν Έλληνες οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, δεν ήταν Έλληνες οι κομμουνιστές, οι δημοκράτες, οι αντιφρονούντες. Όποιος δεν ταίριαζε στο σύστημά τους, απλώς «δεν ήταν Έλληνας».

Το να είσαι Έλληνας σήμερα δεν είναι τίτλος τιμής, είναι στάση ζωής. Είναι να κουβαλάς μέσα σου την αμφιβολία και τον στοχασμό του Σωκράτη, να αγαπάς το μέτρο και το φως, να σέβεσαι τον άνθρωπο, όποιος κι αν είναι.

Ο Μάνος Χατζιδάκις το είπε απλά:

«Δεν θέλω να είμαι πολύ Έλληνας. Θέλω να είμαι όσο είμαι. Καιρός είναι η έννοια Έλληνας να δώσει τη θέση της στην έννοια άνθρωπος».

Ίσως εκεί βρίσκεται και η ουσία. Όσο πλησιάζουμε τον άνθρωπο, τόσο πλησιάζουμε και την πραγματική ελληνικότητα. Γιατί το ελληνικό δεν είναι το εθνικιστικό, είναι το ανθρώπινο, το ανοιχτό, το φωτεινό.

Και αν κάποτε ξαναπεί κανείς «είμαι Έλληνας», ας το πει όχι για να ξεχωρίσει, αλλά για να θυμηθεί πως αυτό σημαίνει πάνω απ’ όλα είμαι άνθρωπος.

Υ.Γ1. Σε ξένα λεξικά, η λέξη «Έλληνας» είχε και αρνητική έννοια. Στο γαλλικό Larousse, δίπλα στο λήμμα Grec, υπήρχε και η ερμηνεία «απατεώνας». Υπήρξαν εποχές που, αν σε αποκαλούσαν «Έλληνα», μπορεί να εννοούσαν ότι είσαι απατεώνας.

Υ.Γ2. «Τόσο πολύ ξεπέρασε η πόλη μας (η Αθήνα) τους υπόλοιπους ανθρώπους στη σκέψη και στο λόγο, ώστε οι μαθητές της έγιναν δάσκαλοι των άλλων, και το όνομα των Ελλήνων το έχει κάνει να θεωρείται δηλωτικό όχι πλέον τη φυλής αλλά της διανοίας, με αποτέλεσμα να αποκαλούνται Έλληνες περισσότερο αυτοί που μετέχουν στη δική μας παιδεία παρά αυτοί που μετέχουν στην κοινή καταγωγή». Ισοκράτης.