Γράφει η Ιωάννα Μπερτσιμά....
Η ηθική, σε θεωρητικό επίπεδο, είναι ο κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με τις αξίες σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά όσον αφορά την ορθότητα ή την ακαταλληλότητα πράξεων, την αγαθότητα ή μη κινήτρων ή σκοπών ή ένα συνεχώς εξελισσόμενο σύνολο κανόνων ανθρώπινης συμπεριφοράς που χαρακτηρίζει μια κοινωνική ομάδα σε μια δεδομένη εποχή ή το σύνολο των αρχών και αξιών που έχει διαμορφώσει και τηρεί ένα άτομο στην καθημερινή του ζωή. Η ψυχή μιας ηθικής πράξης, ο πυρήνας της ηθικής συνείδησης, είναι η προαίρεση, η βούληση, η οποία υπάρχει μόνο στον άνθρωπο (στο ζώο υπάρχει όρεξη και όχι βούληση). Ενεργώ ηθικά σημαίνει πράττω κατά καθήκον, αισθάνομαι δηλαδή την υποχρέωση να πράξω κάτι του οποίου γνωρίζω την αξία, μικρή ή μεγάλη, με ειλικρίνεια και συνέπεια.
Η υποστήριξη του πολίτη κατά τις συναλλαγές του με τη δημόσια διοίκηση και η εξυπηρέτησή του με την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών αποτελεί τον πιο σημαντικό στόχο της σύγχρονης δημόσιας διοίκησης. Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαιτείται η ανάπτυξη μίας δημόσιας διοικητικής κουλτούρας και συμπεριφοράς τήρησης των θεμελιωδών ηθικών αρχών διοικητικής δράσης που απορρέουν από την έννομη τάξη και τις γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου.
Η παγκοσμιοποίηση, τα νέα μοντέλα δημόσιας διαχείρισης και οι ψηφιακές εξελίξεις, είναι μερικοί από τους λόγους που υπογραμμίζουν την ηθική συμπεριφορά στις δημόσιες υπηρεσίες. Η «διοικητική ηθική» βρίσκεται συνεχώς στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια και απασχολεί όλες τις δημόσιες διοικήσεις. Ορίζεται ως ένα σύνολο κανόνων και αξιών, άμεσα ορατών από όλους, που καθοδηγούν έναν οργανισμό να λειτουργεί με δικαιοσύνη και πνεύμα μεσότητας προς αποφυγή φαινομένων κατάχρησης, υπερβολής, διαφθοράς και αναξιοκρατίας.
Η σύγχρονη διοικητική πραγματικότητα συνδιαμορφώνεται τόσο από πολιτικές καθολικού χαρακτήρα και συμμόρφωσης στους κανόνες όσο και από ανάλογες που αφορούν στην υποκίνηση και την ευαισθητοποίηση στις αρχές και αξίες της χρηστής και αποτελεσματικής διοίκησης. Σε κάθε περίπτωση, ένα σύστημα «διοικητικής ηθικής» πρέπει να αποθαρρύνει συμπεριφορές που τα μέρη γνωρίζουν ότι είναι εσφαλμένες ή απαγορευμένες και από την άλλη πλευρά να ενθαρρύνει συμπεριφορές που είναι ορθές.
Τα θέματα της ηθικής στη δημόσια διοίκηση έχουν διττή διάσταση, ατομική και συλλογική. Σε ατομικό επίπεδο η ηθική αφορά στο πνεύμα και τη συμπεριφορά κάθε δημόσιου υπαλλήλου ενώ σε συλλογικό επίπεδο αφορά στις ηθικές αξίες και αρχές δεοντολογίας που διαπνέουν το διοικητικό μηχανισμό. Η ηθική κάθε δημοσίου υπαλλήλου δεν είναι αρκετή από μόνη της εάν το πολιτικό και διοικητικό σύστημα στο οποίο είναι ενταγμένος δε διέπεται από αξίες ηθικής και δεοντολογίας.
Το μοντέλο οργάνωσης της δημόσιας διοίκησης (γραφειοκρατικό ή βάσει των αρχών του νέου δημόσιου μάνατζμεντ), καθώς και το πολιτικό σύστημα, δεδομένου ότι διαφέρει το ηθικό αποτύπωμα, δηλαδή οι αρχές και αξίες στις οποίες δίνεται προτεραιότητα από την πολιτική εξουσία, είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση της «διοικητικής ηθικής». Επίσης, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ηγεσία, η οποία θα πρέπει να εμπνέει, να αποτελεί ηθικό πρότυπο, να παρακινεί στην υιοθέτηση ηθικών προτύπων συμπεριφοράς και να επικοινωνεί τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται σε ηθικό επίπεδο.
Οι δυσμενείς συνέπειες της δημόσιας διοίκησης όταν κινείται εκτός ηθικού πλαισίου, επιδεικνύοντας μη υποδειγματική συμπεριφορά, είναι η αύξηση των ανισοτήτων και η υπονόμευση της εμπιστοσύνης των πολιτών έναντι του κράτους και των θεσμών, γεγονός που δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την ίδια τη δημοκρατία. Τα τελευταία χρόνια έχουν εφαρμοστεί μία σειρά μέτρων, όπως κώδικες δεοντολογίας, μέτρα διαφάνειας, συστήματα δεοντολογίας και ακεραιότητας κατά της διαφθοράς, ωστόσο, απαιτείται η σχεδίαση και υλοποίηση πολιτικών συνεχιζόμενης εκπαίδευσης «επαγγελματικής ηθικής».
- Θανόπουλος, Γ., (2009). Επιχειρηματική Ηθική και Δεοντολογία. Στην εποχή της εταιρική διακυβέρνησης. Αθήνα: Εκδόσεις INTERBOOKS.
- Αργυριάδης, Δ., Ηθική και Διακυβέρνηση στο Σφαιρικό Χώρο: Πώς θα Αντιμετωπίσωμε τις Πολλαπλές Προκλήσεις της Εποχής μας. Ομιλία 3 Μαρτίου 2010. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.
- Παπαδημητρόπουλος, Δ., Αρχές Ηθικής και Δεοντολογίας στη Δημόσια Διοίκηση. Πρακτικά Συνεδρίου "Ηθική και Δεοντολογία στη Σύγχρονη Δημόσια Διοίκηση" ΕΚΔΔΑ/ΕΝΑ, Αθήνα, 9 Δεκεμβρίου 2011. Έκδοση Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.
- Jean-Michel de Lemoyne de Forges., Η οικοδόμηση της ηθικής στη δημόσια διοίκηση: μια αέναη προσπάθεια. Πρακτικά Συνεδρίου "Ηθική και Δεοντολογία στη Σύγχρονη Δημόσια Διοίκηση" ΕΚΔΔΑ/ΕΝΑ. Αθήνα, 9 Δεκεμβρίου 2011. Έκδοση Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.
- Erakovich, R. & Wyman, S.,(2009). Implications of Organizational Influence on Ethical Behavior: An Analysis of the Perceptions of Public Managers. Στο Raymond W. Cox III (Ed.), Ethics and Integrity in Public Administration Concepts and Cases (pp.77-91 ). New York: M.E. Sharpe.
