Πώς οι φωτιές επηρεάζουν την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε

Αίσθηση προκάλεσε πριν λίγες ημέρες η μεταφορά καπνού από φωτιές που ξέσπασαν στη βορειοδυτική Τουρκία στην Αττική, την ώρα που στην Ελλάδα οι πυρκαγιές από την αρχή του καλκοκαιριού αποτελούν καθημερινό φαινόμενο, εγείροντας σε ερωτήματα για την ποιότητα του αέρα.

Όπως αναφέρει τo Atmohub, ο ελληνικός κόμβος του ευρωπαϊκού προγράμματος Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS), που βρίσκεται υπό την εποπτεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ο καπνός από τις πυρκαγιές στη βορειοδυτική Τουρκία «διένυσε απόσταση πάνω από 600 χιλιόμετρα και ανιχνεύτηκε από τα συστήματα τηλεπισκόπησης του Παρατηρητηρίου Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής Αντικυθήρων (ΠΑΓΓΑΙΑ) του ΕΑΑ».

Μάλιστα, σε γραφική αναπαράσταση καταγράφεται η διαδρομή που ακολούθησε το νέφος, φτάνοντας μέχρι την Αττική και στη συνέχεια πολύ νοτιότερα, στα Αντικύθηρα.

Αντίστοιχη καταγραφή έγινε και για τον καπνό από την πρόσφατη φωτιά στον Φενεό Κορινθίας, με το νέφος εκεί να επηρεάζει κυρίως περιοχές στην Πελοπόννησο.

Πώς επηρεάζει ο καπνός της φωτιάς την ποιότητα του αέρα

«Οι επιπτώσεις του καπνού που εκλύεται στις πυρκαγιές είναι διττές: Πρώτο επηρεάζεται η ποιότητα αέρα, εφόσον ο καπνός μεταφέρεται σε χαμηλά ύψη και επηρεάζει τον περιβάλλον που αναπνέει ο άνθρωπος, κυρίως σε πόλεις που έχουν μεγάλο πληθυσμό και συνεπώς μεγαλύτερη έκθεση», αναφέρει, μιλώντας στο Reader.gr ο Βασίλης Αμοιρίδης, διευθυντής ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ και επικεφαλής της ομάδας NOA - ReACT του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του AtmoHub.

«Ο καπνός από μία πυρκαγιά που πιάνει στα βορειοανατολικά είναι πιθανό να έρθει στην Αθήνα, λόγω του μελτεμιού», εξηγεί, ενώ αναφέρεται στον σταθμό παρατήρησης που έχει εγκατασταθεί στα Αντικύθηρα, από όπου «παρακολουθούμε τις πυρκαγιές που έχουμε στην Ελλάδα, ανιχνεύοντας περίπου τις μισές».

Ο κ. Αμοιρίδης συνηγορεί στο γεγονός ότι «είναι αρκετές φορές που επηρεάζεται η ποιότητα του αέρα, με ό,τι αυτό σημαίνει για την υγεία», ωστόσο επισημαίνει και μία ακόμα επίπτωση: «Εκλύεται περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα».

Για παράδειγμα σε πυρκαγιές όπως στον Καναδά, στη Σιβηρία και στην Αφρική όπου καίγονται συχνά τεράστιες εκτάσεις, λόγω της κλιματικής αλλαγής, «εκλύονται περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου, με αποτέλεσμα να έχουμε μία επιπλέον επιβάρυνση της ατμόσφαιρας».

«Καταλήγουμε έτσι σε έναν φαύλο κύκλο, όπου όλοι οι δείκτες οδεύουν προς το χειρότερο: Περισσότερες πυρκαγιές, υψηλότερες θερμοκρασίες, περισσότερος καπνός, περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα», σημειώνει.

«Ο καπνός "ζει" στη στρατόσφαιρα για έναν χρόνο»

Επιπλέον, «οι πυρκαγιές είναι τόσο έντονες που δημιουργούν μία κατακόρυφη στήλη που τρυπάει την "τροπόπαυση" σε ύψος 12 χιλιομέτρων και εισέρχεται ο καπνός στη στρατόσφαιρα», με αποτέλεσμα «ο καπνός να "ζει" εκεί για περίπου για έναν χρόνο, όπως συμβαίνει με τα ηφαίστεια».

«Στη στρατόσφαιρα όμως η ακτινοβολία του ηλίου αντανακλάται περισσότερο πίσω στο διάστημα. Αυτό είναι καλό, γιατί μειώνεται η θερμοκρασία -αυτό συστήνουν και κάποιες νέες μελέτες, να κάνουμε engineering δηλαδή», αναφέρει ο κ. Αμοιρίδης, στιάζοντας ωστόσο στην άλλη πλευρά:

«Επειδή ο καπνός είναι απορροφητικός και επειδή έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να καταστρέφει και το όζον στη στρατόσφαιρα, δεν ξέρουμε ακόμη κατά πόσο είναι καλό αυτό, αλλά πλέον είναι συστηματικό, κάθε χρόνο έχουμε καπνό στη στρατόσφαιρα».

Οι ανθρωπογενείς και οι φυσικές πηγές ρύπανσης

Οι ατμοσφαιρικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα αέρα χωρίζονται σε ανθρωπογενείς και προερχόμενους από φυσικές πηγές. Ανθρωπογενείς, σύμφωνα με τον κ. Αμοιρίδη είναι η κίνηση, η βιομηχανία, όλες οι πηγές που σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα κλπ.

«Συνεπώς για την ποιότητα του αέρα παρακολουθούμε το διοξείδιο του θείου, το διοξείδιο του αζώτου, το όζον και τα μικροσωματίδια, τα οποία, όσο πιο μικρά είναι, τόσο περισσότερο μπαίνουν στους πνεύμονες», σημειώνει ο διευθυντής ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ.

«Αυτό παρατηρούμε στις πόλεις, καθώς εκεί υπάρχει η μεγαλύτερη έκθεση», επισημαίνει και τονίζει ότι «όλα αυτά προέρχονται από ανθρωπογενείς πηγές, με τις επιπτώσεις να είναι πάρα πολλές».

Οι φυσικές πηγές εξαρτώνται περισσότερο από τις καιρικές συνθήκες και μεταβάλλονται. «Αν για παράδειγμα η σκόνη από τη Σαχάρα επηρεάζει μία περιοχή, αυτό μπορεί να μεταβληθεί, είναι φυσική πηγή», σημειώνει.

Μία πυρκαγιά όμως «είναι ένα ιδιαίτερο φαινόμενο, γιατί είναι επεισοδιακής φύσης», επισημαίνει ο κ. Αμοιρίδης.

Επιπτώσεις ακόμα και στο κρασί

Μπορεί οι περισσότερες πυρκαγιές να επηρεάζουν περισσότερο την ποιότητα αέρα, εγείρεται όμως ένα επιπλέον ερώτημα: Τι γίνεται με τα προϊόντα που παράγονται από την καύση;

Ο κ. Αμοιρίδης αναφέρεται στους βιογεωχημικούς κύκλους και στην εναπόθεση των σωματιδίων και των άλλων προϊόντων στο έδαφος και στη θάλασσα που λειτουργούν ως λίπασμα για τα διάφορα οικοσυστήματα.

«Όταν πέσουν για παράδειγμα στη θάλασσα μπορεί να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του φυτοπλαγκτού. Μπορεί όμως να έχουμε άνθιση φυτοπλαγκτού την οποία δεν θα θέλαμε. Είναι όμως σημαντικό τι καίγεται και όλα εξαρτώνται από τις ποσότητες και τα όρια», σημειώνει ο διευθυντής ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ.

Στο ίδιο πλαίσιο, «ένα πρόσφατο πρόβλημα που βλέπουμε σε Καλιφόρνια, Ιταλία και Ελλάδα είναι ότι το προϊόν της πυρκαγιάς μπορεί να εναποτεθεί σε αμπέλια και να οδηγήσει σε καταστροφή της σοδειάς και του κρασιού, καθώς αυτό θα μυρίζει καπνό».

Νέες συνθήκες και νέα μονοπάτια για την επιστήμη

«Η αέρια ρύπανση είναι σίγουρα ένας παράγοντας που επηρεάζει πολλά πράγματα. Φανταστείτε ότι δεχόμαστε καπνό από τον Καναδά», τονίζει ο Βασίλης Αμοιρίδης και επισημαίνει ότι τα στατιστικά δεδομένα δεν είναι καλά.

Στο Atmohub ξεκίνησε η χρήση γεωστατικών δορυφόρων που παρακολουθούν συνεχώς την Ελλάδα και σε συνδυασμό με τον Sentinel 4 «μία επανάσταση για τη χώρα μας, θα δώσουν δεδομένα για το τι αέρα αναπνέουμε».

«Πιστεύω ότι ο καπνός από τις φωτιές επηρεάζει αρκετά την ποιότητα του αέρα», σημειώνει επίσης στο Reader.gr ο διευθυντής ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ, εξηγώντας ότι «όλα σχετίζονται με τη μετεωρολογία, προς τα πού κινείται ο καπνός και τι επίπτωση υπάρχει στον ανθρώπινο πληθυσμό».

Έτσι, οι νέες συνθήκες οδηγούν σε νέα μονοπάτια την επιστημονική κοινότητα στην παρακολούθηση των πυρκαγιών. «Προσπαθούμε να εκτιμήσουμε πόσος καπνός εκπέμπεται σε κάθε περίπτωση και να δώσουμε και συστήματα πρόγνωσης», επισημαίνει ο κ. Αμοιρίδης αναφερόμενος στη φωτιά σε εργοστάσιο με πλαστικά στη Ριτσώνα, στις αρχές Ιουλίου.

«Έπρεπε να γνωρίζουμε το αν ο καπνός θα έρθει στην Αθήνα, για να προειδοποιήσουμε τους κατοίκους, μία πολύ σημαντική πληροφορία, ιδιαίτερα για τις ευπαθείς ομάδες με αναπνευστικά και καρδιαγγειακά προβλήματα», υπογραμμίζει.

Αντικύθηρα: Ένα φυσικό «εργαστήρι» για την παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα

Ο κ. Αμοιρίδης αναφέρεται στο κλιματικό παρατηρήριο στα Αντικύθηρα, με το μικροσκοπικό νησί να αποτελεί ουσιαστικά ένα φυσικό «εργαστήρι» για την παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα στην Ελλάδα. Το project ξεκίνησε πριν οκτώ χρόνια, πριν έξι χρόνια εγκαταστάθηκαν τα πρώτα όργανα μέτρησης.

«Προσπαθούμε να βελτιώσουμε τα συστήματα, να γίνουν πιο αναλυτικά, ιδιαίτερα στην εποχή των δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης. Έτσι χρησιμοποιούμε τέτοια στοιχεία που προέρχονται από το παρατηρητήριο στα Αντικύθηρα, από δίκτυα στην Αθήνα και σε μεγάλες πόλεις και κυρίως από δορυφορικά συστήματα, τον Sentinel 4», λέει ο κ. Αμοιρίδης

Παράλληλα, «συζητάμε την περίπτωση του ελληνικού προγράμματος μικροδορυφόρων που δεν έχουν αξιοποιηθεί ακόμη για ατμοσφαιρικές μετρήσεις, αλλά σταδιακά στοχεύουμε σε αυτό».

Το νησί επιλέχθηκε, διότι «ο καιρός "έρχεται" από τη δύση, ενώ μελέτες δείχνουν ότι εκεί καταγράφονται πιο συχνά περάσματα σαχαριανής σκόνης. Ακόμα, δεν υπάρχει βουνό, όπως στην Κρήτη, που να διακόπτει τις αέριες μάζες.

Επίσης, στα Αντικύθηρα «έχουμε τις περισσότερες ανιχνεύσεις για το ηφαίστειο της Αίτνα που εκρήγνυται συχνά και επηρεάζει τη χώρα μας με την ηφαιστειακή τέφρα που εκπέμπει».

Το νησί διαθέτει άλλωστε ένα background θαλάσσιων σωματιδίων, «επειδή βρίσκεται στο "πουθενά" με λίγους κατοίκους, χωρίς ανθρωπογενείς δραστηριότητες που επηρεάζουν την ατμόσφαιρα και είναι αντιπροσωπευτικό για μία ακτίνα 100 χιλιομέτρων για τις συνθήκες που επικρατούν στη Μεσόγειο».

Έτσι, το κλιματικό παρατηρήριο θα μπει στα ευρωπαϊκά δίκτυα, προσφέροντας πρόσβαση στα όργανα και στον επιστημονικό εξοπλισμό», αυξάνοντας την επισκεψιμότητα στο νησί.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ Το δημοφιλές δημητριακό που αγαπά το έντερο και ρίχνει την χοληστερόλη