(Από ομιλία του Συγγραφέα - ερευνητή Ηλία Τριανταφύλλου)
Θα μιλήσουμε απόψε για μια Δόξα και για ένα Μεγαλείο. Θά μιλήσουμε για τη Δόξα και το Μεγαλείο του Μεσολογγιού.
Ώ δόξα!!!διά τον πόθον σου γίνονται- και Πατρίδος και Τιμής και γλυκείας Ελευθερίας και Ύμνων-Άξια τά Έθνη…ψάλλει ο καλός ποιητής μας Ανδρέας Κάλβος.
Η Ελλάδα αν δεν έκλεινε μέσα της την ανώτερη δύναμη της Αιωνιότητας και της Αθανασίας,ύστερα απ’τά τόσα χτυπήματα και τις τόσες ακατάσχετες αιμορραγίες και υλικές καταστροφές,θα έπρεπε να είχε πεθάνη……
Αλλά, πράξεις ηρωικές,τιτάνιοι αγώνες της και θυσίες ασύλληπτες στην ανθρώπινη φαντασία,την έχουν κάνει Αθάνατη.
Δυό ημερομηνίες πένθιμες και Δοξασμένες μέσα στο μήνα Απρίλιο.
Η Έξοδος του Μεσολογγιού(10 με 11 Απριλίου),πού αποτελεί την πιο μεγάλη και ασύλληπτη σε ύψος και μεγαλοπρέπεια ΘΥΣΙΑ και ο θάνατος του Λόρδου Βύρωνα στις 19 του ίδιου μήνα .
Αραπιάς Άτι,Γάλλου Νούς βόλι Τουρκιάς τόπ Άγγλου.
Πέλαγο μέγ’αλίμομο βαρεί το καλυβάκι
κι αλλοιά!!!σέ λίγο ξέσκεπα τά λίγα στήθια μένουν
αθάνατ’είσαι πού ποτέ βροντή δεν ησυχάζεις…
παν’ερημιά της γνώρας μου θέλω μ’εμέ να κλάψης.
Μας λέγει ο Διονύσιος Σολωμός,με το ποίημά του Ελεύθεροι Πολιορκημένοι.
Με το μεγαλόπνευστο αυτό ποιημα,πού ο Εθνικός μας Ποιητής,προσπάθησε να εξυμνήση το ακατάβλητο Ψυχικό Μεγαλείο των Πολιορκημένων Μεσολογγιτών,πού καμμία δύναμη δεν στάθηκε ικανή να τους κάνη να λυγίσουν……………--------
Η εμφάνιση του Μεσολογγιού στην Ιστορική Σκηνή,αρχίζει από τις 25 Οκτωβρίου 1822,όταν ο Κιουταχής και ο Ομέρ Βρυώνης με 30000 στρατό,στρατοπαιδεύουν μπροστά στην πόλη και αρχίζουν την πολιορκία,πού βάσταξε με ωρισμένες διακοπές και αλλαγές των αρχηγών του εχθρού,μέχρι τις 10 Απριλίου1826 π’ούγινε το Μεγάλο Θαύμα.
Τήν νύκτα της 10ης Απριλίου 1826,πού οι κτηνώδεις ορδές του Ιμπραίμ,έσπειραν τη φωτιά και το θάνατο….τότε πού όλες οι ψυχές του ολοκαυτώματος,μαζύ με τους καπνούς των ερειπίων,μεταρσιώθηκαν κι ανέβηκαν στον ουρανό και σχημάτισαν ένα φωτεινό μεταίωρο δόξας,πού φωτίζει,όχι μόνον την Ελλάδα,αλλά και όλους τους ελευθέρους λαούς της γής.
-Πολιτείες πού πολιορκήθηκαν και φρουρές πού αντιστάθηκαν με γενναιότητα και καρτερία,δεν λείπουν από την Πγκόσμιο Ιστορία και κυρίως την Ελληνική. Αλλά το Μεσολόγγι ΔΕΝ είναι Ιστορία…Είναι ποίηση γραμμένη με αίμα και φλόγα,από την πιο καθαρή και υψηλή πνοή,πού ο Θεός έχει φυσήσει σ’ανθρώπινα στήθη.
- Η ιερή σύναξη των πιο ευγενικών και αγνών Μαρτύρων της ιστορίας,θα ανεγνώριζε και στον τελευταίο μαχητή της Φρουράς,έναν αδαλφό του ισάξιο. Και η εσχάτη από τις ανώνυμες γυναίκες του Μεσολογγιού,ήταν άξια να φέρη το φωτοστέφανο της Ηρωίδας. Αυτής της Ηρωίδας πού υμνεί ο Σολωμός:
Η ψυχή μου αναγαλλιάζει
πώς ο κόρφος καθεμιάς
γλυκοβύζαστο ετοιμάζει
γάλα Ανδρείας και Λευτεριάς.
-Πουθενά!!!!!δέν άστραψε πιο δυνατά και πιο ξάστερα το Οικουμενικό Νόημα του Εικοσιένα όσο στο Μεσολόγγι. Αν το μεγάλο εκείνο Κίνημα του 21 ξεπέρασε κάθε χρονικό και τοπικό χαρακτήρα και άν υψώθηκε στη σφαίρα των υψηλών αγώνων της ανθρώπινης συνειδήσεως,εναντίον κάθε συμβατικής Επιβολής,το Μεσολόγγι στάθηκε η
Μεγαλοπρεπέστερη Κύρωση της Αξίας του Απολύτου.
Καμμιά σύγκριση και κανένας παραλληλισμός,δεν είναι δυνατόν να γίνη προς οποιαδήποτε άλλα ολοκαυτώματα του εικοσιένα. Π.χ. των Ψαρών,της Κάσσου,της Χίου. Τά Ψαρά και η Κάσσος,αντιμετώπισαν ηρωικά τη βία.Η Χίος αναποφευκτα την υπέστη μετά από Ηρωική αντίσταση.(Ο Κ.Κανάρης έκαψε με μπουρλότο την καπιτάνα του πασσά και τρόμαξε τους Τούρκους)..,
Το Μεσολόγγι….. την ΕΞΕΥΤΕΛΙΣΕ.
-Όπως στις πιο δοξασμένες σελίδες των Αρχαίων Ελλήνων,όπως στα πιο θαυμαστά επεισόδια των Μυδικών Πολέμων,έτσι και στο Μεσολόγγι,η υλική Υπεροχή φάνηκε τόσο γελοία,τόσο εξουθενουμένη.[Είναι ένα δείγμα αυτό της συνέχειας του Δένδρου της Φυλής μας].
Ο Σολωμός, βλέπει την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ να στέκεται ολόρθη στο Χώμα του Μεσολογγιού και με δέος και θαυμασμό αναφωνεί:
Το σπαθί σου αντισηκώνεις
τρία πατήματα πατάς
σαν τον Πύργο μεγαλώνεις
και εις το τέταρτο….. χτυπάς
-Όπως στον Όμηρο,οι Θεοί πολεμούν πλάϊ στους Ήρωες,έτσι και εδώ,,,η Θεά-Ιδέα-Μορφή,πολεμάει πλάϊ στους πολιοκημένους.
-Αφρισμένη από λύσσα η ξευτελισμένη βία,πού δεν πιστεύει παρά στον όγκο της ύλης πού κινεί, αφαιρεί απ’τους αμεινομένους κάθε μέσον,πού θα μπορούσε νά κρατήση τά εξασθενισμένα κορμιά στη ζωή.
Καμμιά αναλογία δεν υπάρχει ανάμεσα στους Πολιορκημένους και στους πολιορκητές.
Έξω απ’το ΚΑΛΥΒΑΚΙ,όπως ωνόμασε ο Σολωμός το Μεσολόγγι,για να δείξη την υλική του φτώχια,μανιάζει κι’αφρίζει σ’άγρια κύματα η μαύρη θάλασσα της Αραπιάς.Τά κανόνια πού τραντάζουν αδιάκοπα τη Γή,ο άρτιος οπλισμός,ο άφθονος εφοδιασμός,το τεχνικό προβάδισμα.
Πίσω απ’τους προμαχώνες των Υπερασπιστών, εκεί στα κανονιοστάσια,στις τάπιες, στις πλατείες της ΝΙΚΗΣ,όπως τις ωνόμασε ο οχειροματοποιός Κοκκίνης,στέκουν φαντάσματα,κορμιά πού τα’άσκαψε και τά εξαφάνισε η αγωνία και η στέρηση.-Στέκει η Φρουρά του Μεσολογγιού.
Αυτά τά φαντάσματα όμως,πού μόλις μπορούν να κρατούν το τουφέκι στο χέρι,(τρώγαμε τα γατία όσο υπήρχαν και αυτά, γράφει ο Κασσομούλης), έχουν καταβάλλει τον αριθμό,τη δύναμη,τά κανόνια,τά μέσα,την συνθλιπτική υπεροχή της ύλης. Και μένουν ορθά και ασάλευτα,στη Θεία Εντολή με υψηλό το ηθικό τους. Στέκουν αλύγιστα,πιστά στο Θείο Θέλημα πού έπλασε τον Άνθρωπο,Ελεύθερο και Δημιουργικό.
Ώ ηρωισμέ στη πιο σεμνή σου εκδήλωση
και ώ λευτεριάς η πιο τρανή λαχτάρα,
μές των αιώνων τά κλωθογυρίσματα
το μέγα μάθημα μεσαπριλιάτικα χαρίσατε
σε κάθε σκλάβο κόσμο
και τι γερό αντιστύλι στείλατε
στην κλονιζόμενη ψυχή της Οικουμένης!!!!
. Ψάλλει ο ο θαυμάσιος ποιητής Μιχ Πετρίδης
με το ποίημά του Μεσολόγγι.
-Τρείς μεγάλες μορφές του 21,τρείς μεγάλοι Οπλαρχηγοί, διοικούν τη φρουρά του Μεσολογγίου.
Είναι ο Νότης Μπότσαρης,ο εν πολέμοις γεράσας.Εξήντα χρόνια πολεμούσε τον Τούρκο.
Είναι ο Δημήτρης Μακρής,ο αποκαλούμενος Τουρκοφάγος,πού έσπασε 4 σπαθιά κατά την Έξοδο.
Είναι ο Κίτσος Τζαβέλλας,μια θρυλική Μορφή,πού ολόκληρη ζωή πολεμούσε και πού τον Αύγουστο του 1825 μπήκε μέσα στο Μεσολόγγι,να λάβη μέρος στην άμεινα της Ιερής Πολιτείας.
-Και οι τρείς αυτοί οπλαρχηγοί έχουν επικεντρώσει την προσοχή τους,στο να διατηρήται υψηλά το ΗΘΙΚΟ των αμεινομένων,τόσον ώστε αυτοί οι άνδρες της Φρουράς,πού δεν περίμεναν από πουθενά βοήθεια,γιατί (κρίμα,το Μεσολόγγι είχε προδοθή απ’τη Διοίκηση του Ναυπλίου),αυτοί οι άνδρες να έχουν ένα τόσον υψηλό ΗΘΙΚΟ,πού τους έκανε να αισθάνωνται τον εαυτόν τους ΝΙΚΗΤΗ,μέχρι το τέλος. Και είναι τέτοια η πίστη τους στη ΝΙΚΗ,ώστε όταν ο Πασσάς τους ζήτησε με αντάλλαγμα την ελευθερία τους ,να του παραδώσουν τά άρματα και τά κλειδιλα της πόλεως,τού απαντούν με επιστολή(πού διέσωσεν ο Κασομούλης),πώς αυτό ήταν αδύνατο,γιατί τά κλειδιά τά είχαν περασμένα στις μπούκες των κανονιών τους,και τά άρματα,ο στρατιώτης της Φρουράς δεν τά αποχωρίζεται ποτέ.
Αυτά αναφέρει ο Κασσομούλης στα Στρατιωτικά του Ενθυμήματα ,όπως επίσης περιγράφει τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες της Φρουράς με τά αιματωμένα φορέματα,πνιγμένοι εις τον κονιορτόν και τον καπνόν και εις τον ιδρώτα,και με τά πρόσωπά των βαμμάνα από τά μπαρούτια αιματοβαμμένα,κονιορτισμένα και τά μαλλιά,σαν να έβγαιναν από κανένα φούρνο.Ο Κασσομούλης, έζησε από μέσα την πολιορκία,πολέμησε και ήταν από αυτούς πού επέζησαν της εξόδου.
Πολλοί ιστορικοί συγγραφείς αναφέρουν, ότι η Φρουρά του Μεσολογγιού,αποτελεί υπόδειγμα και πρότυπο Στρατιωτικής Μονάδος.Καί το σχέδιο της Εξόδου πού κατέστρωσαν οι Διοικητές,είναι καθ’όλα Σύντομο-Πλήρες-Σαφές. Καθορίζει το σκοπό κάθε Μονάδος και στον καθ’ένα μια συγκεκριμένη και σαφεστάτη αποστολή.
-Οι τρείς Οπλαρχηγοί πού διοικούν ,έχουν σαν συνεκτικό δεσμό μεταξύ τους ,μια μεγάλη φυσιογνωμία της Εκκλησίας.Τόν Επίσκοπο Ρωγών ΙΩΣΗΦ. Πολεμούσε και ο ίδιος,όπως άλλωστε πολεμούσε όλος ο κλήρος το 21.Γιατί τά όπλα για την Επανάσταση,τά είχαν πάρει οι Έλληνες Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος.
Ο Ιωσήφ κλείσθηκε στο λεγόμενο Ανεμόμυλο,ένα παλιό Πύργο,πού φύλαγαν εκεί τη μπαρούτη και τά μπαρουτόβολα,,και όταν πλησίασαν οι Τούρκοι και μπήκαν στο προαύλειο,έρριξε ένα δαυλό επάνω στα βαρέλια με την πυρίτιδα και ανατινάχθηκε μαζί με τους εχθρούς.
-Μια μεγάλη επίσης Μορφή ήταν και ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΨΑΛΗΣ. Ο Καψάλης ήταν γέρος.Δέν μπορούσε να φύγη.Εμεινε,αλλά πολεμούσε. Και όταν το βράδυ τής 10ης Απριλίου οι άλλοι έφευγαν και τον αποχαιρετούσαν με δάκρυα στα μάτια,αυτός τούς είπε:Δεν χρειάζονται οδύνες. Απ’το βουνό θα δήτε και θα ακούσετε τον Καψάλη. Όταν οι Τουρκαλβανοί πλησίασαν στο Υπόγειο του ερειπωμένου σπιτιού του πού ήταν και η αποθήκη με την πυρίτιδα και όπου ο Καψάλης τους περίμενε ταμπουρωμένος,λέγοντας,Μνήσθιτί μου Κύριε, και κάνοντας το σταυρό του,
έβαλε φωτιά στην πυρίτιδα και οι εχθροί και ο ίδιος μαζύ τινάχθηκαν στον αέρα.Τη λάμψη της φωτιάς και της έκρηξης τον κρότο,είδαν και άκουσαν οι άνδρες και οι γυναίκες της εξόδου απ’τη κορφή της Βαράσοβας.
-Δεν πρέπει όμως να παραλείψουμε να πούμε,πώς στον τραγικό αυτόν χορό της θυσίας,βλέπουμε να πιάνωνται χέρι με χέρι,τόσοι ευγενείς ξένοι,με την αθάνατη φρουρά και τον εκστατικό πληθισμό. Και πρώτος και ξεχωριστός ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ.
Ο μεγάλος Νούς του Μεγαλόφρωνος Μπάϊρον,θέλησε να ενώση την αθάνατή του Δόξα με τη Δόξα μας και να βάλη τα’όνομά του στην ιστορία των λαμπρών μας κατορθωμάτων.
Ο Μπάϊρον ζήλεψε τη δόξα μας και ήλθε την παραμονή των Χριστουγέννων του 1823 επί κεφαλής 500 στρατιωτών, που ο ίδιος συντηρούσε,μέσα στο Μεσολόγγι,για να ξεπλύνη με το αίμα του τα μολυσμένα απ’την τυραννία χώματα της Ιερής Πολιτείας.Ωρκίσθηκε να βοηθήση τους Έλληνες,αυτόν τον κατατρεγμένον λαό,να γίνη ελεύθερος. Φιλοδοξούσε ,αυτός ο «αιώνιος μαθητής»,που είχε χαράξει το όνομά του ΒΥΡΩΝ στους πάλλευκους στύλους του αρχαίου ναού του Σουνίου,να συνδέση το όναμά του με την απελευθέρωσι αυτού του λαού. Έγραφε με θαυμασμό ο ποιητής:
Εκεί στους βράχους του Σουλιού στην Ακτή της Πάργας,ζουν ακόμη κάποια αχνάρια του Γενναίου Γένους που έφεραν στη ζωή Δωρικές μητέρες.
Απ’τη Φυλή εκείνη την αντάξια των Ηρακλειδών,θα βγούν κάποτε οι Πρόμαχοι της Ελρυθερίας.
Την Λαμπρή του 1824,αρρώστησε και πέθανε στο Μεσολόγγι.Έκλεισε τα μάτια στην ένδοξη Μεσολογγίτικη γή,αφού πρηγουμένως είχε κληροδοτήσει όλη του την περιουσία στην αγωνιζωμένη Ελλάδα. Τόσοι και τόσοι ποιηταί,ύμνησαν και τραγούδισαν το όνομα και τη ζωη του.Γράφει ο Σολωμός στο λυρικό του ποίημα Εις τον θάνατον του Λόρδου Μπάϊρον,απ’το οποίον αναφέρω λίγους στίχους.
Λευτεριά για λίγο πάψε
να χτυπάς με το σπαθί
τώρα σίμωσε και κλάψε
εις του Μπάϊρον το κορμί.
Όπως το ίδιο τον ύμνησε και ο διαπρεπής Σμηρναίος λυρικός ποιητής Ι.Καρασούτσας ,με το ποίημά του:
Ηρώων Πόλις Μεσολόγγι
εις σέ οι έσχατοί του φθόγγοι
εξέπνευσαν οι τεθλιμένοι
Το σώμα έχει η Αγγλία
αλλ’η μεγάθυμος καρδία
εις σε και την Ελλάδα μένει.
Κλείνουμε τη μικρή αναφορά μας στο Βύρωνα και γυρνάμε στο ….Καλυβάκι. Ο Πασσάς που γνωρίζει την κατάσταση των πολιορκημένων,μετά τον ασφυκτικό αποκλεισμό που έχει επιβάλλει,περιμένει από στιγμή σε στιγμή την παράδωση της φρουράς.
Περνούν όμως οι μέρες και τα …φαντάσματα μένουν ορθά και ασάλευτα,πιστά στη Θεία Εντολή. Οι υπερασπισταί της Ιεράς πολιτείας,δεν θα δεχθούν το θάνατο,με τον ανατολίτικο μοιρολατρικό μυστικισμό.Θα τον αντιμετωπίσουν σαν γνήσιοι Έλληνες,με το σπαθί στο χέρι,στο έξαλλο,στο αφάνταστα ηρωϊκό εγχείρημα της ΕΞΟΔΟΥ. Και ο Εθνικός μας ποιητής ψάλλει….
Άκρα του τάφου σιωπή στο κάμπο βασιλεύει
λαλεί πουλί παίρνει σπυρί κι η μάννα το ζηλεύει
Τα μάτια η πείνα εμαύρισε στα μάτια η μάννα μνέει ,στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και ……κλαίει. Και συμπληρώνει……
Είν’έτοιμοι στην άσπονδη πλημμύρα των αρμάτων
δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά κι’ελεύθεροι να μείνουν εκείθε με τους αδελφούς εδώθε με το χάρο .
Ενίκησαν και την πείνα που ωστόσο θερίζει γύρω τους κι’ανάμεσά τους.Πέθαιναν πιά όχι από ώρα σε ώρα ,αλλά από στιγμή σε στιγμή.Δυό χιλιάδες και πάνω έχει πάρει ο χάρος απ’τους υπερασπιστές της Ιερής Πολιτείας. Εκατό χιλιάδες μπόμπες,όπως γράφη ο Ελβετός χρονικογράφος Μάγερ,είχαν καταστρέψει τους προμαχώνες και τα σπίτια τους. Και προσθέτει:Ζούμε τις τελευταίες μας στιγμές.Όλοι αυτοί θα είναι σε λίγες μέρες σκιές αγγέλων μπροστά στο θρόνο του Θεού,μάρτυρες της αδιαφορίας του Δυτικού κόσμου ,για μια υπόθεση που ήταν και δική του.( Ο Μάγερ με τη γυναίκα του και τα παιδιά του σκοτώθηκαν κατά την έξοδο και υπάρχει ο τάφος τους στο Μεσολόγγι.
Μυστηριώδεις σείονται των Πλαταιών οι τάφοι
κι ενώ η πεππρωμένη νύξ ταράσσεται αγρία
η πίστις πλέκει στέφανον και η ελευθερία
το Μεσολόγγι γράφει.
Όλου του κόσμου τα δυνά εν μέσω των αγώνων
την πόλιν νέμονται
θυμός, γυμνότης, νόσημα, λιμός,
ο φόβος λείπει μόνον
Αλλ’όπου τύχη άδικος τα δώρα της σκορπίζει
πέραν της πόλεως εκεί
ο κρύος φόβος κατοικεί
τους τούρκους βασανίζει
…………………………..
Ώ κολυμβύθρα ιερά του Γένους….Μεσολόγγι
τις εκ της τέφρας σε γεννά
όλα σου λάμπουν
τα βουνά οι ρεματιές οι λόγγοι…..
Μας λέγει ο Γ.Ζαλοκώστας με το ποίημά του «Η τελευταία νύξ του Μεσολογγιού».
Και τώρα έφθασε η ώρα του φοβερού αντιμετρήματος με τον θάνατο.
Όπως θαυμάσια ζωγραφίζει ο Σολωμός,η φύση έχει συμμαχίσει με τον εχθρό.Τα πάντα γύρω τούς φωνάζουν να προτιμήσουν τη ζωή και τις χαρές της. Μα δεν ακούνε πιά παρά τις αιώνιες σάλπιγγες που τους καλούν στην εκπλήρωση της Θείας Βουλής. Γι’αυτούς το φθαρτό υποχωρεί και λάμπει η αφθαρσία.
Ο βαθύς αυτός μυστικισμός,η κοινωνία με τις ουράνιες δυνάμεις,είναι πάγκοινο χαρακτηριστικό και της φρουράς και του άμαχου πληθυσμού της Ιεράς Πολιτείας.Έχει διαπεράσει όλους ακόμη και τα παιδιά. Το Μεσολόγγι έχει γίνει χορός μαρτύρων,με πληρέστατη συνείδηση της πανανθρώπινης και θείας σημασίας του μαρτυρίου τους.
Όταν απ’το μισογκρεμισμένο φράχτη,τη νύκτα της Εξόδου,με τα γυμνά τους τα σπαθιά και τις λερές φουστανέλλες ξεχύθηκαν τα παλληκάρια του Μεσολογγιού….στους κοκκαλιασμένους ώμους τους σήκωναν αιώνων αγωνιστική παράδωση και την καταθληπτική ευθύνη μιάς Δόξας Αβασίλευτης.΄Ολοι οι αρσενικοί από δώδεκα χρονών και πάνω,στρώθηκαν σκοτωμένοι.Ο κάμπος,οι λόφοι κι οι ρεματιές γέμισαν κουφάρια.Έξι χιλιάδες γυναικόπαιδα σκλαβώθηκαν απ’τους αραπάδες και θα είχαν πωληθή σαν δούλοι αν ο φιλέλληνας βασιλιάς της Βαβαρίας Λουδοβίκος ο Α΄,ο πατέρας του μετέπειτα Βασιλιά της Ελλάδος Όθωνος,δεν τους απελευθέρωνε δίνοντας αρκετά χρήματα στον Ιμπραήμ.
Το Μεσολόγγι όμως δεν έπεσε ποτέ.
Η φωτιά του θανάτου και του ολέθρου για το αθάνατο Μεσολόγγι έγινε φωτιά αποθεώσεως.Το Μεσολόγγι έγινε Ιδέα της Ελευθερίας και Σύμβολο της Καρτεροψυχίας. Όλη η Εποποιία των Ελευθέρων Πολιορκημένων του έφθασε στην αποθέωση των Ηρώων της,με την τελευταία πράξη του Ιερού Δράματος. Το Μεσσολόγγι τινάχθηκε στα μεσούρανα μέσα στην πιο λαμπρή έκρηξη του κοσμσγονικού ηφαιστρίου του ΕΙΚΟΣΙΕΝΑ και δόξασε δυό φορές την Ελλάδα,μια όταν ζούσε και μια όταν έπεσε. Ο Μεσολογγίτης Κωστής Παλαμάς θα γράψη στις επιστολές του «Ύστερα απ’την Αθήνα,μαζύ με την Αθήνα κι απάνω απ’την Αθήνα,του Νέου Γένους έγινεν η Κιβωτός.Και η δόξα του δεν είναι ούτε του χθές ούτε του σήμερα.Είναι εκείνη των αιώνων που ζεί παντοτεινά στην Ιστορία.
Και ο Μεσολογγίτης επίσης ποιητής, Μ.Μαλακάσης θα υμνήση τη Δόξα του Μεσολογγιού με το ποίημα:
Ώ Μεσολόγγι ιερέ βωμέ αιματοβαμμένε
μεγάλου βάρδου η δόξα και η θανή
Του Χρήστου του Καψάλη εσύ Πυρσέ αναμμένε
και της εξόδου η νύχτα….ώ ουρανοί
Και ήρθε η στιγμή του βέβαιου του θανάτου
Αθάνατοι οι νεκροί τρανοί απομείναν
κι υψώθηκαν σε Δόξες Γαλαξία.
Το θείο σαν η ζωή μας δεν αγγίζει
ποτέ δεν θ’άχη νόημα κι αξία.
Ο κόσμος συγκλονίσθηκε,οι λαοί κράτησαν τον ανασαμό τους με δέος και συγκίνηση που φέρνει η ανδρεία.Η ανδρεία που αντέχει στη ψύχραιμη αναμέτρηση της πραγματικότητας και στη συνείδηση του θανάτου.
Ο Σατωμπριάν ξεσηκώνει τους Γάλλους με πύρινους λόγους του στη Γαλλική Βουλή για το μέγα γεγονός της Εξόδου.Ο Γκαίτε και ο Ουγκώ υμνούν τους Ελεύθερους Πολιορκημένους και ο Ντελακρουά αφήνει στην αιωνιώτητα τον θαυμάσιο πίνακά του,που δείχνει την Ελλάδα να περπατά πάνω στα ερείπια του Μεσολογγιού.
Η κραταιά Ιερά Συμμαχία θαμπώθηκε απ’το μεγάλο γεγονός και οι ηγεμόνες της υπόλοιπης Ευρώπης,αναγκάσθηκαν να αναγνωρίσουν την Ελλάδα σαν Εμπόλεμη Δύναμη και έτσι να την υπολογίζουν από τότε.- Όπως ο ίδιος ομολογεί,με δάκρυα στα μάτια,αλλά και με υπεριφάνεια υψηλή
γράφει για το Μεσολόγγι ο θαυμάσιος λογοτέχνης Γιάννης Βλαχογιάννης.-
Και τώρα!! πού είναι του Μεσολογγιού η φωτιά η μεγαλωμένη και πού η Βροντή; Αφού έτρεξε γοργά το δρόμο της και σκόρπισε το χαλασμό χαλάστηκε κι αυτή.Κι απόμεινε μιάς σπιθαμής μαύρη καπνιά στρωμένη εκεί που πρώτα πυκνό ρουμάνι από δενδρόκορμη πλληκαριά ,δρυμός παρθένος,από τη μοίρα της Ελλάδος φυτρωμένος έδειχνε …………..
την ΙΔΕΑ,την ΠΙΣΤΗ,την ΑΓΑΠΗ.
Και της μεγάλης της φωτιάς τα’αποκαϊδια,άνδρες και γυναίκες λιγοστές,σκυφτά κορμιά μισόγυμνα,κούφια κουφάρια απ’την πείνα χορτασμένα,γονατισμένα απ’τη συμφορά,πάνε στο δρόμο τους συρτά μα και περίφανα,κι ακολουθάνε τώρα την ανηφοριά…….
Οι λίγοι ήρωες πού’φθασαν στην κορφή της Βαράσοβας,όταν έσκαζε ο Ήλιος στις 11του Απρίλη με σημαιοφόρο την Ελένη τη Μπαϊρακτάραινα,που κράταγε τη διάτρητη απ’τις σφαίρες σημαία(η σημαία αυτή σήμερα βρίσκεται στο Εθνολογικό Μουσείο),μπορούσαν να πούνε με το κεφάλι ψηλά.
Σώσαμε την Ιδέα του Ανθρώπου.Δείξαμε πως δεν του ταιριάζουν οι αλισίδες. Ότι ο Θεός τον έχει πλάσει αληθινά Ελεύθρο.
Είναι αυτοί οι Ήρωες που στην κρίσιμη ώρα απεφάσισαν μια για πάντα για την τροπή και την φύσιν του Εθνισμού μας.Γιά την μορφή των Εθνικών μας Ιδανικών,για τους σκοπούς του Ιστορικού μας Μέλλοντος.Αυτοί μας έπλασαν όπως είμαστε.Και γι’αυτό,πάνω απ’όλα ,τώρα και πάντα ευλαβικά τους προσκυνούμε.
Η Ιερή Πολιτεία γιορτάζει κάθε χρόνο το απίστευτο αυτό αποκορύφωμα της ομαδικής θυσίας.Και το μεγάλο πνευματικό χρέος της Ελληνικής Πολιτείας ήταν,είναι και θα είναι ,το ηθικό αυτό ύψος της Πράξεως των Αθανάτων Ηρώων,να το κάμη τροφή της ψυχής και του πνεύματος όχι μόνον των Ελλήνων αλλά όλων των ανθρώπων στο αέναο μέλλον. Να δείξη πως το θαύμα γίνεται στο πείσμα του κακού και το μέγα γεγονός απλώνει και ψηλώνει ως εκεί πάνω……στο Θεό στο Μεγαλοδύναμο Θεό που προστατεύει και ευλογεί. Να δείξη πως τα δόντια εκείνα που έτριζαν από λαχτάρα,τα δόντια του ραγιά,έγιναν σπαθιά και γιαταγάνια,Ρομφαίες Χαλασμού,που πάνω στο Φράχτη τον Ψυχοπύργοτο(όπως τον όνομάζει ο Παλαμάς) του Μεσολογγιού,έστησαν τη Λευτεριά Ολόρθη. Είπαν……….πως για κάθα νικητή δεν αρκεί η νίκη,χρειάζεται η Δόξα.Λείπει η Δόξα;Αυτό είναι σημάδι πως οι άλλοι αδιαφόρησαν.Και η αδιαφορία μικραίνει τη χαρά του νικητή. Είπαν ακόμη……πως συμπλήρωμα της νίκης απαραίτητο είναι ο Ύμνος.
Δεν ξέρω αν ένας Διάκος ή ένας Παπαφλέσσας,ή ένας Καψάλης και ένας Επίσκοπος Ιωσήφ,που ενίκησαν τον θάνατο,είχαν ανάγκη απ’το τραγούδι των άλλων. Όμως γνωρίζω καλά πως εμείς οι Έλληνες χανόμαστε και δεν μπορούμε να υπάρξωμε,είτε σαν Έθνος είτε σαν άτομα,χωρίς υπέρανεπτυγμένη την Εθνική μας μνήμη.Αυτό μας δίδαξαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας,και πρώτος απ’όλλους ο Αριστοτέλης, αυτό μας ετραγούδησαν οι ποίητές μας.
Ού καταισχυνώ όπλα τα ιερά ούδ’εγκαταλείπω τον παραστάτην………………
Την Πατρίδα ουκ ελλάττω παραδώσω, πλείω δε
και αρίω όσης αν παραδέξωμε. … Αμυνώ και
μόνος και μετά πάντων και ιερά τα Πάτρια τιμήσω..
Ωρκίζονταν οι έφηβοι στην αρχαία Αθήνα όταν έφευγαν για την μάχη.
Και ο Παλαμάς…ακούει την Ελλάδα να συμβουλεύη το παιδί της.
Παιδί μου το περιβόλι μου που θα κληρονομήσης
όπως το δής κι όπως το βρής να μην το παρατησης
σκάψετο ακόμη πιο βαθιά και φράξετο πιο στερεά
και πλούτισε τη χλώρη του και πλάτυνε τη γή του..
κιάν είναι κι έρθουν χρόνια δύσεχτα,πέσουν καιροι
ωργισμένοι…μη φοβηθής το χαλασμό,φωτιά τσεκούρι…τράβα και χτίσε κάστρο επάνω του και
ταμπουρώσου μέσα,για πάλαιμα,για μάτωμα…..για την καινούργια γέννα………………………………
Ψυχές λοιπόν γεμάτες Φώς και Μνήμη.Και δεν μπορεί να γίνη αλλοιώς.Πάντα θυμόμαστε και γι’αυτό η ζωή μας έχει πολλήν πόνο και πολλύ βάθος.Και τότε είναι που θέλοντας και μη,τραγουδάμε την προγονική μας Εύκλεια και με το τραγούδι μας ή….χορεύουμε ή κλαίμε.
Και μπροστά στο Μεγαλείο της Φωτιάς του Μεσοκογγιού,μπροστά στην ΕΞΟΔΟ,πολλοί τεχνίτες του λόγου στάθηκαν και τραγούδησαν χωρίς να δηλιάσουν.Και ο καθ’ένας με τον τρόπο του άφησε την ψυχή του να μιλήση για την Πόλη με την Ασήκωτη Δόξα,για την Πόλη των Ανθρώπων. Και όλοι τους έψαλλαν το Μεσολόγγι με πίστη και αγάπη.Αλλοι από αγάπη ψυχής και άλλοι για να κλάψουν για μια συμφορά πού’γινε….
ένα Σαββάτο αποβραδίς ανήμερα Λαζάρου.
Εκεί σ’ένα τόπο Τρισάγιο,όπου η θάλασσα είχε πλημμυρίσει από αίμα και το χώμα του είχε μαυρίσει από φωτιά…….Και εκεί όπου……….
η Ανδρεία,η Παλληκαριά,η Αρετή,η Δόξα,το
το Μεγαλείο…ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΙΧΝΟΥΝ.
