Γοργοπόταμος 1942: Η Ενωμένη Εθνική Αντίσταση σε λίγα τετραγωνικά εκατοστά

Της Μαριλίνας Νταουντάκη (Ελληνόησις)

Στην Ιστορία δεν είναι πάντοτε οι μεγάλες πρωτοβουλίες εκείνες που αφήνουν τα βαθύτερα ίχνη· συχνά είναι και οι μικρές, εφήμερες πράξεις, που εκπέμπουν με δύναμη το μήνυμα της μνήμης. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η άγνωστη στο ευρύ κοινό έκδοση μιας σειράς γραμματοσήμων στα Ιωάννινα, στις 25 Νοεμβρίου 1944, με την επιγραφή «ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ 25-11-1942». Μια πρωτοβουλία με ιστορική, ηθική και φιλοτελική αξία, η οποία αποκαλύπτεται και τεκμηριώνεται με εξαιρετικό τρόπο σε πρόσφατο άρθρο του φιλοτελιστή και ερευνητή Ηλία Τεμπέλη.

Η Πράξη της Τοπικής Τιμής

Μόλις λίγες εβδομάδες μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Γερμανούς, η τοπική Γενική Διοίκηση Ηπείρου προχώρησε σε μια συγκινητική και συμβολική πράξη: την έκδοση τεσσάρων γραμματοσήμων για να τιμήσει τη δεύτερη επέτειο από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, την κορυφαία αντιστασιακή ενέργεια της Κατοχής με την κωδική ονομασία «Aποστολή Harling». Η πρωτοβουλία για την έκδοση γραμματοσήμων ήταν τοπική, αυθόρμητη, και κυρίως αμιγώς ελληνική, χωρίς καθοδήγηση από κεντρικούς φορείς, γεγονός που της προσδίδει αυθεντικότητα και τόλμη.

Η Συμβολική και Υλική Σημασία των Γραμματοσήμων

Με τα μέσα της εποχής, τα γραμματόσημα τυπώθηκαν μάλλον σε αθηναϊκό τυπογραφείο, αλλά σίγουρα επισημάνθηκαν στα Ιωάννινα, όπου και κυκλοφόρησαν για μία μόνο ημέρα, γεγονός που τα καθιστά εξαιρετικά σπάνια. Όμως, η αξία τους δεν είναι μόνο συλλεκτική. Είναι πρώτα απ’ όλα ιστορική και τεκμηριωτική: Φέρουν πάνω τους μια πράξη τιμής σε έναν ενωτικό αγώνα – όταν ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, αλλά και με πολύτιμη υποστήριξη σαμποτέρ από τη Βρετανία, τη Νέα Ζηλανδία και την Ινδία, πολέμησαν μαζί ενάντια στον κατακτητή. Καθώς η επίσημη αναγνώριση της Αντίστασης από το ελληνικό κράτος ήρθε μόλις το 1982, τα γραμματόσημα αυτά αναδεικνύονται σε προάγγελους της ιστορικής δικαίωσης

Αποκαλύψεις και Τεκμήρια

Το άρθρο του Ηλία Τεμπέλη [«Η σειρά γραμματοσήμων της Γενικής Διοίκησης Ηπείρου με την επισήμανση “ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ 25-11-1942” - Η περιπέτεια της εκτύπωσης, της κυκλοφορίας και της νομιμοποίησής της (Ιούλιος 1944 – Μάιος 1945)», Φιλοτέλεια, τεύχ. 750, Ιαν. – Φεβρ. 2025, σελ. 6-18] διακρίνεται για την πρωτοτυπία της θεματολογίας και την ακριβή τεκμηρίωση. Με χρήση κυρίως του μοναδικού φιλοτελικού υλικού και των μαρτυριών από το αρχείο του Γιαννιώτη συλλέκτη Νίκου Γκόντοβου, αλλά και τεκμηρίων και εγγράφων από άλλες πηγές, αποκαλύπτεται η διαδρομή της έκδοσης, από τη σχεδίασή της και τη σχετική απόφαση της Γενικής Διοίκησης Ηπείρου έως τη μεταγενέστερη νομιμοποίηση της κυκλοφορίας της από το Υπουργείο. Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν την εν λόγω σειρά γραμματοσήμων, ως την πρώτη εκδήλωση μνήμης της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου από ελληνικό θεσμικό φορέα.

Η Αντίσταση σε Τετραγωνικά Εκατοστά

Σε τέσσερα μικρά γραμματόσημα αποτυπώνεται ένα μεγάλο κομμάτι της νεότερης ελληνικής ταυτότητας: ο πόνος του πολέμου, το πάθος της λευτεριάς, η αλληλεγγύη και η ανάγκη για δημόσια μνήμη. Η συμμετοχή προσώπων, όπως ο Έλληνας υπάλληλος του ταχυδρομείου Σπύρος Γκόβελας (1918-1999) και ο Ιταλός υπαξιωματικός Giacomo Roggero, προσδίδει διεθνή και λαϊκή διάσταση σε ένα εθνικό αφήγημα.

Μια έκδοση-σύμβολο

Η έκδοση «Γοργοπόταμος 25-11-1942» δεν είναι απλώς μια φιλοτελική σπανιότητα. Είναι ένα συμβολικό χειρονομικό τεκμήριο ιστορικής μνήμης, που φωτίζει τον ρόλο της τοπικής κοινωνίας στην οικοδόμηση της συλλογικής συνείδησης. Η ανάδειξη αυτού του γεγονότος μέσα από τη μελέτη του Ηλία Τεμπέλη, καθιστά το άρθρο του περιοδικού της Ελληνικής Φιλοτελικής Εταιρείας ιδιαίτερα σημαντικό για την ιστοριογραφία της Κατοχής και της Αντίστασης. Σε μια εποχή που η Ιστορία συχνά μετατρέπεται σε απλό αφήγημα, τέτοια τεκμήρια έρχονται να μας θυμίσουν ότι η μνήμη χρειάζεται μορφή, ύλη και μερικές φορές, απλώς ένα γραμματόσημο.

Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΛΟΝΔΙΝΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ Εορτολόγιο: Ποιοι γιορτάζουν σήμερα 24 Ιουνίου