Δύο από τα μέλη του πληρώματος δε βρέθηκαν ποτέ…

Του Γρηγόρη Καρταπάνη, Μέλους της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών

Πάνε περισσότερο από είκοσι χρόνια, αφότου ξεκινήσαμε την αναζήτηση των ναυαγίων στις θάλασσες της Μαγνησίας (Παγασητικός, Αιγαιοπελαγίτικες ακτές Πηλίου, Βόρειες Σποράδες) με συχνές επεκτάσεις σε όμορες περιοχές (Θερμαϊκός, Β. Εύβοια, Δίαυλος Ωρεών κ.α.). Εντοπίσαμε όμως και άλλα οδυνηρά περιστατικά που συνέβησαν εκτός των παραπάνω συμβατικών ορίων, που εμπεριέχουν το στοιχείο της εντοπιότητας για συγκεκριμένους λόγους: νηολόγιο, πλοιοκτησία, επιβαίνοντες- θύματα, λιμάνι κατάπλου ή απόπλου. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί και το αύτανδρο ναυάγιο του εμπορικού, πετρελαιοκίνητου (Π/Κ) Μαρία Νηολογίου Πειραιά 1359, στον Β. Ευβοϊκό, στην περιοχή του όρους Καντήλι, όπου προκαλούνται ιδιαίτερα σφοδρές ριπές ανέμων κάτι γνωστό στους ναυτιλλόμενους.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε στην διάθεσή μας(1), το Π/Κ Μαρία ήταν ένα ξύλινο σκαρί μήκους 108 ποδών (περ. 33 μέτρων), ολικής χωρητικότητας 311 κόρων και καθαρής 140, ναυπηγημένο στην Ιταλία το 1945 και είχε κινητήρα 200 ίππων. Προηγούμενα έφερε τα ονόματα Bello Palmyra και Colombo για να περάσει ακολούθως σε ελληνικά χέρια και να μετονομαστεί σε Μαρία με λιμάνι νηολογήσεως τον Πειραιά. Αρχικά ανήκε στους Αντ. Τρέχα και Κων. Τσούμπα για να περιέλθει στους αδερφούς Φ. και Δ. Κόκκο, ενώ, όπως φαίνεται από το τραγικό γεγονός, κυβερνήτης παρέμενε ο εκ των πρώην ιδιοκτητών, Αντ. Τρέχας.

Το σκάφος απέπλευσε από τον Βόλο «κενό φορτίου» με προορισμό την Πάτρα προκειμένου να φορτώσει σταφίδα και να επιστρέψει πάλι στον Βόλο, όπως, άλλωστε, έγινε και στο προηγούμενο ταξίδι. Ο καπετάνιος περίμενε μήπως βρει φορτίο από το Βόλο, ώστε να μην σαλπάρει άδειος, αλλά επειδή κάτι τέτοιο δεν ευοδώθηκε κίνησε για την Πάτρα όπου θα εύρισκε σίγουρο ναύλο. Στο Μαρία επέβαιναν, εκτός του κυβερνήτη Αντ. Τρέχα, ετών 58 από τον Πειραιά και οι: Δημ. Σπαχής, μηχανικός από την Ύδρα, Νικ. Μαυράκης ετών 66 από το Βόλο ως ναύτης, Αντ. Τσιρέμπολος, ετών 17, ναύτης από το Νεοχώρι Πηλίου, Κων. Καμαριέρης ναύτης επίσης 17 ετών από την Νέα Ιωνία Βόλου, ο ναύτης Μερκούρης Γιαλούσης από τη Ρόδο και ο ναυτόπαις Ζήσης Μανούζας από τη Θεσσαλονίκη. Από αυτούς οι Μαυράκης και Καμαριέρης αναφέρονται στη σύνθεση του πληρώματος ως «συνοδοί φορτίου» και ο μεν πρώτος ταξίδευε για τελευταία φορά ενώ ο νεαρός ήταν πρωτόμπαρκος κι εκπαιδευόμενος, προκειμένου ν’ αντικαταστήσει τον έτερο δεκαεπτάχρονο, Τσιρέμπολο που επίσης έκανε το τελευταίο του ταξίδι και θ’ αποσυρόταν. Το σκαρί σαλπάρισε με μάλλον δυσμενείς, χειμωνιάτικες καιρικές συνθήκες το βραδάκι της 16ης Ιανουαρίου 1964.

Βάσιμες υποψίες πως κάτι κακό είχε συμβεί άρχισαν κιόλας από την επόμενη μέρα (17/1) καθώς το πλεούμενο δεν είχε διέλθει από τη γέφυρα της Χαλκίδας, όπως θα έπρεπε. Τούτο, σε συνδυασμό με την κακοκαιρία που επικρατούσε, προκαλούσε εύλογα ερωτήματα, μήπως είχε συμβεί κάτι κακό, αν και υπήρχαν ελπίδες να είχε προσεγγίσει σε κάποιο υπήνεμο ορμίσκο προκειμένου να αποφύγουν την φουρτούνα και να συνεχίσουν τον πλου, όταν το επέτρεπε ο καιρός. Ίσως ακόμη κάποια βλάβη να είχε αναγκάσει το ευμέγεθες καΐκι να ποδίσει για την αποκατάστασή της. Δύο μέρες όμως μετά (19/1) άρχισε να αποδεικνύεται το τραγικό συμβάν, όταν βρέθηκε αρχικά η μία από τις δύο βοηθητικές λέμβους του Π/Κ Μαρία και ακολούθως δύο σοροί για τους οποίους διαπιστώθηκε πως ανήκαν σε μέλη του πληρώματος. Το σχετικό δημοσίευμα της εφ. Ταχυδρόμος είναι οδυνηρά κατατοπιστικό: «Εις τον Βόρειον Ευβοϊκόν, εξεβράσθησαν τα πτώματα δύο Αλιέων του ναυαγήσαντος προχθές Π/Κ Μαρία. Το ένα ανήκει εις τον Ν. Μαυράκην εκ Βόλου. Του σκάφους επέβαινεν και 17ετης εκ Νεοχωρίου». (21/1/1964). Δίνονται μέσα από το εκτενές κείμενο όλα τα σχετικά στοιχεία για το σκάφος, το ταξίδι του και το ναυάγιο. Η λέμβος του Π/Κ Μαρία εντοπίστηκε από ανεμότρατα που συνέδραμε στις αναζητήσεις κοντά στο ακρ. Κανδήλι, δέκα μίλια βόρεια της Χαλκίδας. Η σωρός που ανήκε στον ναύτη Μερκούρη Γιαλούση εντοπίστηκε και περισυνελέγη κοντά στη νησίδα Εγγλεζονήσι προς την πλευρά της Βοιωτίας, όπως και του ηλικιωμένου βολιώτη ναυτικού Ν. Μαυράκη στην ίδια περιοχή αν και στα «Ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες» σημειώνεται ότι βρέθηκε στο ακρ. Μνήμα στη Εύβοια. Και οι δύο νεκροί αναγνωρίστηκαν από τα σωσίβια που έφεραν το όνομα του σκάφους και προφανώς αποβίωσαν όχι από πνιγμό αλλά από το ψύχος. Ακολούθως στο ίδιο δημοσίευμα γίνεται λόγος και για τα υπόλοιπα, αγνοούμενα μέλη του πληρώματος και ειδικότερα για τους δύο νεαρούς βολιώτες. Ο Ν. Μαυράκης που είχε βρεθεί, όπως σημειώνεται, ήταν από την Νέα Ιωνία και είχε τρία παιδία 16 έως 19 ετών, επέμεινε δε να συμπεριληφθεί στο πλήρωμα του Μαρία, και θα ταξίδευε για τελευταία φορά. Ναυτολογημένος ήταν και ο γιός του καπετάνιου που για κάποιο λόγο δεν επιβιβάστηκε και έτσι… σώθηκε.

Η τοπική ειδησεογραφία για το τραγικό ναυάγιο παραμένει πλούσια και την επομένη με εκτενές πεντάστηλο πρωτοσέλιδο: «Όπως εξηκριβώθη χθες. Τρία τα θύματα εκ Βόλου και Πηλίου του Π/Κ Μαρία. Εναυτολογήθη την τελευταίαν στιγμήν 17ετής εκ Ν. Ιωνίας. Αι αντιρρήσεις του πατρός και η επιμονή του κυβερνήτου. Αι έρευναι συνεχίσθησαν άκαρποι». (Ταχυδρόμος 22/1/1964).

Τραγική περίπτωση εκείνη του πρωτόμπαρκου νεαρού Κων. Καμαριέρη από τη Νέα Ιωνία που επέμενε να ναυτολογηθεί παρά την αντίθετη γνώμη των γονιών του. Εκτός από τον ίδιο τον νέο που έδειχνε πάθος για το επάγγελμα του ναυτικού, υπήρξε και η επιμονή του καπετάνιου Αντ. Τρέχα να τον συμπεριλάβει στο πλήρωμα. Θα έκανε ουσιαστικά έναν εκπαιδευτικό πλου προκειμένου να αντικαταστήσει τον έτερο νέο από το Νεοχώρι, ο οποίος μετά το συγκεκριμένο ταξίδι, θ’ αποχωρούσε. Πώς είναι όμως γραμμένο το ριζικό του καθενός!

Η συνέχεια των ερευνών αποκάλυψε κι άλλα τραγικά ευρήματα, βεβαιώνοντας την βύθιση του πετρελαιοκίνητου. Ανεμότρατες που αλίευαν στην περιοχή έπιασαν στα συρόμενα δίχτυα τους, αντικείμενα του σκάφους, ενώ σε «καθαρό» σημείο για «καλάδα» τα αλιευτικά εργαλεία πιάστηκαν σε κάτι βαρύ που πιθανόν να ήταν και το ίδιο το απολεσθέν πλεούμενο. Άρχισαν επίσης και οι αναφορές- εκτιμήσεις για τα αίτια της τραγωδίας: λόγω της κακοκαιρίας το Π/Κ Μαρία ίσως προσέκρουσε σε βραχώδη ακτή κοντά στο Καντήλι, ή είχε υποστεί βλάβη στην πρύμη στο σημείο που διέρχεται ο ελικοφόρος άξονας με αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη εισροή υδάτων. Όταν η βύθιση ήταν πια αναπόφευκτη, οι επιβαίνοντες- όχι όλοι- φόρεσαν σωσίβια και μπήκαν στη βοηθητική λέμβο που λόγω της φουρτούνας, ανετράπη. Άλλοι πνίγηκαν και άλλοι δεν άντεξαν στα παγωμένα νερά.

Το επόμενο δημοσίευμα του Ταχυδρόμου, στις 23/1 είναι κυρίως αφιερωμένο στους βολιώτες ναυτικούς που χάθηκαν με ιδιαίτερη αναφορά στον νεαρό Κων. Καμαριέρη και με τους γονείς του- τραγικές φιγούρες- να κάνουν λόγο για την ασυγκράτητη επιθυμία του παιδιού τους, να γίνει ναυτικός, σε μια «συνέντευξη» που συγκλονίζει. «Τον καλούσε η μοίρα» είπε χαρακτηριστικά η μητέρα του.

Οι έρευνες συνεχιζόταν άκαρπες, αν και προσεγγίζεται το σημείο του ναυαγίου: κοντά στο ακρ. Μέλουνα, στις νότιες απολήξεις του όρους Καντήλι και σε απόσταση μισού μιλίου από τις ακτές όπου τα βάθη κυμαίνονται στα 100 μέτρα, κάτι που καθιστά αδύνατο τον εντοπισμό του σκάφους. Στις 23/1 όμως η ανεύρεση της σορού του καπετάνιου Αντ. Τρέχα, σε ακτή της Βοιωτίας, χωρίς σωσίβιο, γίνεται η αφορμή για νέες ερμηνείες σχετικά με την αιτία του ναυαγίου. Εμφανίζεται τώρα η βίαιη πρόσκρουση σε βράχια με άμεση βύθιση ώστε να μην μπορέσουν όλοι οι επιβαίνοντες να φορέσουν ατομικά σωσίβια. Όλα όμως παρέμεναν αναπόδεικτες εικασίες, αφού η σχετική έρευνα στις βραχώδεις ακτές δεν απέδωσε κάτι, δεν βρέθηκαν ίχνη πρόσκρουσης ή ξυσίματος. Το Π/Κ Μαρία σύμφωνα με μαρτυρίες άλλων σκαφών έγινε αντιληπτό να ταξιδεύει ανοιχτά στους Ωρεούς στις 20.00 και στην Αιδηψό τα μεσάνυχτα, χωρίς να ποδίσει λόγω του καιρού, όπως έκαναν τα άλλα πλεούμενα. Αυτές υπήρξαν και οι τελευταίες φορές που εμφανίστηκε εν πλω. (Ταχυδρόμος 24/1/1964).

Τα επόμενα δημοσιεύματα στον Ταχυδρόμο είναι σύντομα και αναφέρονται στη συνέχιση των ερευνών, χωρίς όμως να ανευρεθεί άλλος αγνοούμενος σε αντίθεση με τον εντοπισμό αντικειμένων από τον εξοπλισμό του σκάφους. Οι αιτίες του τραγικού γεγονότος οριοθετούνται πια σε δύο εκδοχές: α) πρόσκρουση σε βραχώδη ακτή και β) εισροή υδάτων από βλάβη, πάντα σε συνδυασμό με τις κακές καιρικές συνθήκες. Μάλιστα η δεύτερη εκδοχή φαίνεται πιο πιστευτή καθώς δεν βρέθηκαν συντρίμμια ξύλων από την υποτιθέμενη πρόσκρουση. (Ταχυδρόμος 25 και 26/1/1964).

Με την παρέλευση δύο εβδομάδων από το ναυάγιο περισυνελέγεται ακόμη μια σορός, στη νησίδα Γάιδαρος της Βοιωτικής ακτής, αλλά είναι δύσκολη η αναγνώριση έπειτα από τόσες μέρες. Τελικά διαπιστώνεται πως ανήκει στον Κων. Καμαριέρη μιας και ο πατέρας του ανέλαβε την οδυνηρή πράξη της αναγνώρισης νεκρού στο νεκροτομείο Χαλκίδας. (Ταχυδρόμος 29/1/1964).

Στο σχετικό λήμμα στα «Ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες», (Β’, 305) σημειώνονται και άλλες ανευρέσεις απολεσθέντων: Όντως στις 28/1 βρέθηκε ο νεαρός Καμαριέρης με το θάνατο να οφείλεται σε πνιγμό και μια εβδομάδα αργότερα (5/2) ο άλλος βολιώτης Αντ. Τσιρέμπολος. Δεν βρέθηκαν ποτέ ο μηχανικός Δημ. Σπαχής και ο ναυτόπαις Ζήσης Μανούζας, προφανώς γιατί εγκλωβίστηκαν στο σκάφος.

Το αύτανδρο ναυάγιο του Π/Κ Μαρία, ακριβώς 60 χρόνια πριν αποτελεί οπωσδήποτε μια ιδιαίτερα οδυνηρή τραγωδία στον Βόρειο Ευβοϊκό που σκόρπισε θλίψη και στον Βόλο με την τοπική κοινωνία να θρηνεί άλλους τρείς ναυτικούς.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

α) Από το δίτομο έργο «Τα Ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες» του ναυάρχου λιμενικού Χρήστου Ντούνη, εκδ. Finatec, τόμος Β’, 2001, σελ. 305.

β) Εφ. Ταχυδρόμος φύλλα 21 έως 26 και 29/1/1964.

Πηγή: ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ