Γράφει ο Γιώργος Καπετανάκης* Μοριακός Μικροβιολόγος, MSc, PhD(c)

Πέρασαν περίπου 50 ημέρες απομόνωσης. Απομόνωση που οφείλεται σε κάτι που δεν θεωρείται από τους βιο-επιστήμονες έμβιος οργανισμός. Οι ιοί συμπεριλαμβανομένου και του κοροναϊού SARS-COV2 αποτελούν υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα. Απαιτούν για τον πολλαπλασιασμό τους, την προσβολή κυττάρων οργανισμών μέσα στα οποία, θα αυξήσουν τον πληθυσμό τους χρησιμοποιώντας τις μηχανές του ίδιου του κυττάρου (ξενιστή). H ασθένεια που προκαλεί ο κοροναϊός SARS-COV2 ονομάζεται COVID-19. Πιο συγκεκριμένα ο SARS-COV2 κρύβει την πληροφορία του σε περίπου 29.000 βάσεις μονόκλωνου γενετικού υλικού (RNA) το οποίο, κωδικοποιεί 12 μόλις πρωτεΐνες. Είναι όπως και όλοι οι ιοί ένα μικρό πακέτο γονιδίων…έτσι απλά. Για να καταλάβουμε τα μεγέθη αρκεί να τον συγκρίνουμε με τον άνθρωπο, του οποίου το γονιδίωμα είναι 3,3 δισεκατομμύρια ζεύγη βάσεων (DNA) και κωδικοποιεί περίπου 10.000 πρωτεΐνες. Άρα είχαμε και έχουμε να κάνουμε με έναν υπαρκτό κίνδυνο, εξαιρετικά μικρο και ευέλικτο.

Επίσης, η φύση του ιού είναι τέτοια που τον κάνει πιο θανατηφόρο από την απλή γρίπη και προκαλεί σοβαρές επιπλοκές οδηγώντας στο θάνατο ανθρώπους με ήδη επιβαρυμένο ιστορικό, τους λεγόμενους με «υποκείμενο νόσημα». Όταν ο ιός εισέλθει μέσω του αναπνευστικού ή των ματιών στον οργανισμό προσβάλλει τους πνεύμονες. Ο ιός αναγνωρίζει τους υποδοχείς αγγειοτενσίνης στους πνεύμονες, συνδέεται με αυτούς και εισβάλει μέσα στα κύτταρα. Έχουμε μια σχέση κλειδιού και κλειδαριάς. Στο σημείο αυτό το γενετικό του υλικό μεταφράζεται από το ανθρώπινο «εργοστάσιο παραγωγής» πρωτεϊνών, τα ριβοσώματα. Τα ανθρώπινα ριβοσώματα χρησιμοποιούνται για να παραχθούν ιικές πρωτεΐνες. Με τον τρόπο αυτό δομείται η «μονάδα πολλαπλασιασμού» του γενετικού του υλικού, η ιική RNA πολυμεράση. Και έτσι ο ιός αυξάνεται, δημιουργεί νέα ιικά σωματίδια, βγαίνει από το ένα κύτταρο και μολύνει τα διπλανά, για να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος πολλαπλασιασμού του. Άρα γίνεται σαφές ότι η απομόνωση είναι βασικός τρόπος καταπολέμησης, γιατί απομονώνουμε τον ιό όσο το δυνατόν από τα «εργοστάσια παραγωγής» του, που δεν είναι άλλα από τα ανθρώπινα κύτταρα. Αντίθετα, η γρίπη έχει σύντομο χρόνο επώασης 3 περίπου μέρες, χρονικό διάστημα στο οποίο το άτομο απομονώνεται λόγω της κόπωσης που προκαλείται. Ο SARS-COV2 έχει χρόνο επώασης συνήθως 7-10 μέρες , με κάποιες περιπτώσεις μπορεί να φτάνει και τις 14 μέρες. Σέ όλο αυτό το διάστημα ο άνθρωπος είναι μολυσματικός αν και ασυμπτωματικός. Γι’ αυτό βλέπουμε ξαφνική και ταχεία μετάδοση του κοροναϊού.

Εδώ σε όλους γεννάται το ερώτημα πώς θα τον καταπολεμήσουμε, εμβόλιο ή φάρμακο; Το πιο πιθανό είναι να βρεθεί το φάρμακο διότι αυτό είναι αποτελεσματικό έναντι λειτουργίας και όχι πρωτεϊνικού στόχου (επίτοπο). Μια λειτουργία που δίνει πλεονέκτημα σε ένα οποιοδήποτε σύστημα είναι σταθερή δεν αλλάζει, αλλιώς αυτό θα αφανιζόταν με το πέρασμα του χρόνου. Τα φάρμακα συνήθως στοχεύουν είτε στην αναστολή λειτουργίας της RNA πολυμεράσης του ιού (όπως το Remdesivir), είτε στην αναποτελεσματική σύνδεση του ιού με το ανθρώπινο κύτταρο μέσω του υποδοχέα της αγγειοτενσίνης. Σε αυτό το επίπεδο δρα η χλωροκίνη, αν δε γίνει σωστή σύνδεση, αν το κλειδί δε μπει σωστά στην κλειδαριά σε λίγες ώρες ο ιος πεθαίνει εκτός ανθρώπινου κυττάρου και δεν υπάρχει εξέλιξη της μόλυνσης. Αντίθετα, το εμβόλιο στοχεύει και δημιουργεί αντισώματα συνήθως έναντι κάποιας δομής του ιού, μια πρωτεΐνη που βρίσκεται εξωτερικά, στο περίβλημα του. Δυστυχώς όμως έχουν βρεθεί μια σειρά από δεκάδες μεταλλάξεις σε δομικές πρωτεΐνες του ιού. Γεγονός που σημαίνει ότι σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ο ιός έχει αλλάξει και αλλάζει γιατί μεταλλάσσεται, διατηρώντας όμως τις ίδιες λειτουργίες. Άρα, ένα εμβόλιο θα ήταν αποτελεσματικό έναντι μερικών στελεχών, ενώ ένα φάρμακο θα είχε πιο καθολική εφαρμογή. Μολαταύτα η φύση πάντα μας εκπλήσσει και η επιτυχία ορίζεται με ποσοστά….Εκτιμάτε ότι ένα αντιικό φάρμακο θα βρεθεί πιο γρήγορα, διότι η έρευνα σε αυτό το πεδίο κάνει άλματα τα τελευταία χρόνια. Πολλά από αυτά είναι ευρέως φάσματος και πιθανόν να αντιμετωπίζουν και τον SARS-COV2. Στην παρούσα φάση η πρώτη γραμμή μη ειδικής καταπολέμησης είναι οι κοινωνικές αποστάσεις, οι μάσκες και η υγιεινή. Δεν είναι τυχαίο που πολλές άλλες ιώσεις μειώθηκαν. Αυτός είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης γενικά και των μικροβίων και των ιών.

Μιας όμως και το τοπίο είναι ακόμη θολό…υπάρχει ο SARS-COV2 ή είναι φανταστικό δημιούργημα; Είναι στην ουσία η γρίπη που προκάλεσε όλα αυτά, αλλά φέτος υπερπροβάλλεται από τα ΜΜΕ; Για να απαντήσουμε σε κάτι τέτοιο αρκεί να δούμε τους θανάτους και να τους συγκρίνουμε με του 2019 κατά την ίδια περίοδο. Στο Βέλγιο και στην Ισπανία για παράδειγμα, υπάρχει αύξηση 62% και 82%. Προσοχή …σε θανάτους γενικά… όχι σε θανάτους από Covid-19. Από αυτούς τους θανάτους περίπου το 70% βρέθηκαν θετικοί στον κοροναϊό. Αντίθετα υπάρχουν και χώρες σα την Ελλάδα, τη Σουηδία, τη Νορβηγία και τη Δανία όπου η αύξηση των θανάτων δεν ήταν ραγδαία. Ο λόγος έγκειται σύμφωνα με τους αναλυτές, ότι αυτές οι χώρες εφάρμοσαν νωρίς αυστηρούς περιορισμούς για την επιβράδυνση της εξάπλωσης του ιού όταν τα κρούσματά τους ήταν μικρότερα και περιορισμένα.

Με δειλά όμως βήματα η κοινωνία αρχίζει μια μετέωρη επανεκκίνηση. Όμως τι είναι αυτό που μάθαμε όλοι μας όλες αυτές τις μέρες; Αντιληφθήκαμε όχι μόνο εμείς αλλά και ολόκληρος ο πλανήτης ότι το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα. Κατά τη διάρκεια του lockdown το νέφος υποχώρησε σε πολλές πόλεις και τα νερά βρήκαν το φυσικό τους χρώμα. Είναι απλά ένα παράδειγμα, ότι αν το θέλουμε η φύση μπορεί να επανακάμψει γιατί έχει τους μηχανισμούς. Είναι η απόδειξη σε όλους τους δύσπιστους που λένε ότι οι απλοί πολίτες δε μπορούν να κάνουν τίποτα. Λέγεται ανακύκλωση, λέγονται ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, λέγονται ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Όμως το παραπάνω είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Υπάρχουν τόσο άλλα που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ως άνθρωποι. Πρώτα πρώτα ο θάνατος δεν ξεχωρίζει φυλές, θρησκείες, εθνικότητες ή πολιτικά πιστεύω. Το "προλαμβάνειν" σώζει περισσότερες ζωές από το να παίρνεις καθυστερημένα μέτρα. Το να ζητάς καλύτερο σύστημα δημόσιας υγείας δεν είναι παράλογο και αναχρονιστικό. Τέλος, οι επιστήμονες υγείας αξίζουν για την κοινωνία περισσότερο από άλλες ακριβοπληρωμένες ειδικότητες, σαν τους ποδοσφαιριστές και λοιπούς celebrities.

Κλείνοντας, θέλω να πω ότι ο εγκλεισμός απέδωσε, γιατί δεν ήταν μια προσπάθεια απομόνωσης του ανθρώπου αλλά του ιού. Μείναμε ασφαλείς αλλά επιστρέφουμε σε μια καθημερινότητα διαφορετική από πριν γιατί δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο τέλος, βρισκόμαστε στην «πολύ» αρχή του τέλους. Πρέπει να κάνουμε υπομονή για να δώσουμε ακόμη ένα παγκόσμιο μάθημα, οι Έλληνες και μπορούν και θέλουν. Όλοι μαζί θα καταφέρουμε να βγούμε και από αυτή την κρίση αρκεί να συνειδητοποιήσουμε τα μαθήματα που λάβαμε.

Γιώργος Καπετανάκης
Μοριακός Μικροβιολόγος, MSc, PhD(c)

Σύντομο βιογραφικό: