Γράφει η Ιωάννα Μπερτσιμά....

Η Πολιτική Προστασία είναι θεσμός, με ιδιαίτερα σημαίνοντα ρόλο, που αφορά στην προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών, των υποδομών μιας χώρας, του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, από κάθε είδους κινδύνους φυσικούς και τεχνολογικούς. Γιορτάζεται κάθε χρόνο την 1η Μαρτίου (Παγκόσμια Ημέρα Πολιτικής Προστασίας), όπως έχει καθιερωθεί από το Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Άμυνας ((ICDO).

       Στην πρόσφατη Ετήσια Έκθεση Κινδύνου, που συντάχθηκε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF), διαπιστώνεται ότι οι πέντε μεγαλύτερες ανησυχίες για τον πλανήτη είναι:

• Ακραία καιρικά φαινόμενα με μεγάλες ζημιές στην ιδιοκτησία, την υποδομή και απώλεια ανθρώπινων ζωών.
• Αποτυχία περιορισμού της κλιματικής αλλαγής και της προσαρμογής από τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις.
• Μεγάλη απώλεια της βιοποικιλότητας και κατάρρευση του οικοσυστήματος με μη αναστρέψιμες συνέπειες για το περιβάλλον, με αποτέλεσμα την εξάντληση πόρων τόσο για την ανθρωπότητα όσο και για τις βιομηχανίες.
• Μεγάλες φυσικές καταστροφές όπως είναι οι σεισμοί, τα τσουνάμι, οι ηφαιστειακές εκρήξεις και οι γεωμαγνητικές καταιγίδες.
• Περιβαλλοντικές ζημίες και καταστροφές εξαιτίας του ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών εγκλημάτων, όπως οι πετρελαιοκηλίδες και η ραδιενεργή μόλυνση.

 Οποιοδήποτε γεγονός απειλεί να επηρεάσει, σε σημαντικό βαθμό, τον τρόπο που η πολιτεία χειρίζεται θέματα ευημερίας των πολιτών της, αποτελεί μία κρίση, η οποία με τη σειρά της δημιουργεί κινδύνους και απειλές, που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση, λήψη αποφάσεων και ανάληψη δράσεων από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς κατά λόγο αρμοδιότητας. Οι οργανωμένες κοινωνίες μελετούν και προεκτιμούν τις συνέπειες των φυσικών και τεχνολογικών κινδύνων, σε επιστημονικό επίπεδο, ενώ σε διοικητικό και επιχειρησιακό επίπεδο, σχεδιάζουν, οργανώνουν και εφαρμόζουν μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης των καταστροφών.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Πολιτική Προστασία περιλαμβάνει: α) προληπτικά μέτρα με σκοπό να περιοριστούν οι επιπτώσεις καταστάσεων έκτακτης ανάγκης ή καταστροφών που θα προκύψουν στο μέλλον και β) βοήθεια που χορηγείται από μια κυβέρνηση σε πληθυσμούς που χρήζουν προστασίας λόγω κάποιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης ή μετά από κάποια φυσική καταστροφή. Η βοήθεια αυτή ποικίλλει ανάλογα με τη φύση της καταστροφής και μπορεί να αφορά σε επιχειρήσεις αναζήτησης και διάσωσης, πυρόσβεση σε δασικές και αστικές περιοχές, αποστολή ιατρικού προσωπικού, καθαρισμός νερού, προσωρινή στέγαση έκτακτης ανάγκης, ασφαλής επαναπατρισμός και έρευνα και ανάπτυξη.

Στη χώρα μας, η Πολιτική Προστασία έχει παρουσία πάνω από εξήντα χρόνια και πασχίζει να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τα σημάδια των καιρών. Αποτελεί εξέλιξη της πολιτικής άμυνας, όπως εμφανίστηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα και αφορούσε σε μη στρατιωτικές προετοιμασίες και γενικά προληπτικά μέτρα προστασίας του άμαχου πληθυσμού, σε περίπτωση επίθεσης, κατά τη διάρκεια των εμπόλεμων περιόδων (4^η Σύμβαση της Γενεύης 1949).

Μέχρι και το 1978, η πολιτική σχεδίαση έκτακτης ανάγκης, η οποία σημειωτέον ήταν απόρρητη, αποτελούσε αρμοδιότητα των Υπηρεσιών Σχεδίασης Έκτακτης Ανάγκης (Π.Σ.Ε.Α.).

Με τις διατάξεις του ν. 2344/95 (ΦΕΚ 212/Α΄) θεσπίσθηκε για πρώτη φορά το νομικό πλαίσιο της πολιτικής προστασίας, προσδιορίσθηκαν οι έννοιες «Πολιτική Προστασία», «Πολιτικές Δυνάμεις» και «Καταστροφή» και συστάθηκε η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, με αποστολή τη μελέτη, σχεδιασμό, οργάνωση και συντονισμό της πολιτικής της χώρας σε θέματα πρόληψης, ενημέρωσης και αντιμετώπισης των φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών ή άλλων.

 Το νομοθέτημα αυτό αποτέλεσε ωστόσο τη μετεξέλιξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος αντισεισμικής προστασίας και διαχείρισης έκτακτης ανάγκης, που δημιουργήθηκε μετά τις μεγάλες σεισμικές καταστροφές στην Θεσσαλονίκη (1978) και τις Αλκυονίδες (1981). Έκτοτε, επιχειρήθηκε αρκετές φορές η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, η υιοθέτηση εργαλείων και καλών πρακτικών, με στόχο τη δημιουργία ενός ευέλικτου και αποδοτικού μηχανισμού προστασίας των πολιτών από κινδύνους και απειλές από κάθε είδους καταστροφές.

Η Πολιτική Προστασία (Civil Protection) συνδέεται με τις ειδικότερες πολιτικές για το περιβάλλον, την ανάπτυξη, την παιδεία, την υγεία, την ασφάλεια, τη δημόσια διοίκηση, αξιοποιεί όλους τους διαθέσιμους πόρους (ανθρώπινους, οικονομικούς, τεχνολογικούς) και καλύπτει όλο τον κύκλο διαχείρισης καταστροφών (Disaster Management Cycle), στοχεύοντας στην πρόληψη των καταστροφών και τον μετριασμό των συνεπειών από την εκδήλωση επικίνδυνων φαινομένων ή συμβάντων, μέσα από διαδικασίες ετοιμότητας, αντιμετώπισης και αποκατάστασης -ανασυγκρότησης.

Για την εκπλήρωση της αποστολής της συμμετέχουν και συνδράμουν σε ανθρώπινο δυναμικό, υλικά και μέσα, όλοι οι φορείς σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο διοίκησης, τα Υπουργεία, οι Ένοπλες Δυνάμεις, το Πυροσβεστικό Σώμα, η Ελληνική Αστυνομία, το Λιμενικό Σώμα-Ελληνική Ακτοφυλακή, το ΕΚΑΒ, οι ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις του Μητρώου Πολιτικής Προστασίας, οι εθελοντικές ομάδες, οι πολίτες και κάθε άλλος δημόσιος και ιδιωτικός φορέας.

            Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, μολονότι σχεδόν πάντα συνδέεται με έκτακτες ανάγκες, κινδύνους και απειλές, έχει κατορθώσει να εδραιωθεί στη συνείδηση της κοινής γνώμης όχι απλώς ως “επιχειρησιακός μηχανισμός” μέσω του οποίου υλοποιούνται οι πολιτικές στον τομέα της προστασίας, αλλά ως “θεσμός”. Η πιο πρόσφατη παρουσία της στην καθημερινότητα και τη ζωή των πολιτών, ήταν και παραμένει η επιχείρηση αντιμετώπισης της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης του covid-19, κατά την οποία, έχουν χάσει μέχρι σήμερα τη ζωή τους περίπου 712.315 άνθρωποι και έχουν επιβεβαιωθεί περισσότερα από 19.000.000 κρούσματα παγκοσμίως.

Το σήµα της Πολιτικής Προστασίας της χώρας μας έχει καταχωρηθεί στα διεθνή διακριτικά σήµατα και θεσμοθετηθεί σε ότι αφορά τις Ελληνικές ∆υνάµεις Πολιτικής Προστασίας. Αποτελείται από ένα ισοσκελές μπλε τρίγωνο σε πορτοκαλί φόντο (άρθρο 66 συμπληρωματικού Πρωτόκολλου της σύμβασης της Γενεύης Ι/1977). Οι δύο παράπλευρες πλευρές του τριγώνου συμβολίζουν τις δράσεις πρόληψης και επέµβασης αντίστοιχα, ενώ η βάση του τριγώνου συμβολίζει τις δράσεις αποκατάστασης και αρωγής στους πληγέντες.

Πρόσφατα, ψηφίσθηκε στη χώρα μας ο νόμος 4662/7-2-2020 (ΦΕΚ 27/Α΄), με τον οποίο επιδιώκεται από την Πολιτεία, αφενός η αναβάθμιση του ρόλου της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και αφετέρου η δημιουργία των δομικών εκείνων στοιχείων που θα θεμελιώνουν ένα μηχανισμό διαχείρισης έκτακτων αναγκών, κινδύνων και κρίσεων, απαλλαγμένο από τυχόν γραφειοκρατικά βαρίδια, ασάφειες, αλληλοεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων, συγκρούσεις, ελλείψεις σε υποδομές και μέσα, που δεν επιτρέπουν στο Κράτος την εκπλήρωση των συνταγματικά επιβεβλημένων υποχρεώσεών του, της προστασίας της ζωής του ανθρώπου και της περιουσίας του, του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου και κληρονομιάς της χώρας μας.

• Προσδοκάται, με τη δημιουργία του Εθνικού Μηχανισμού Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων (National Crisis and Hazard Management Mechanism), η καθιέρωση ενιαίου συστήματος πολιτικής προστασίας, κάθετης οργάνωσης, που θα αφορά σε όλο το φάσμα του κύκλου καταστροφών.
• Η προβλεπόμενη και απαιτούμενη πλέον ανάλυση κινδύνων και απειλών, για την κατάρτιση αφενός του Εθνικού Σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας και αφετέρου των Σχεδίων Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Διαχείρισης Συνεπειών, θα επιτρέψει την εξειδίκευση αυτών των σχεδίων, βάσει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και στοιχείων κάθε περιοχής και των απαιτήσεων αντιμετώπισης  κάθε κινδύνου.
• Επιδιώκεται η συνεργασία με την επιστημονική και ερευνητική κοινότητα, ώστε οι δυνατότητες και τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας να χρησιμοποιηθούν επ’ ωφελεία του Κράτους για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του και την προστασία της κοινωνίας.
• Με την ίδρυση του Εθνικού Συντονιστικού Κέντρου Επιχειρήσεων και Διαχείρισης Κρίσεων, το οποίο αντικαθιστά το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων, επιδιώκεται μία πιο απλή και συνεκτική δομή, προκειμένου η διαχείριση της επιχειρησιακής πληροφορίας να είναι ταχύτερη και αποδοτικότερη.

Οι προσδοκίες που δημιουργούνται σε όλα τα επίπεδα είναι πολλές και μεγάλες. Η εφαρμογή της δημόσιας πολιτικής, όπως προβλέπεται και προδιαγράφεται, στον τομέα της Πολιτικής Προστασίας, είναι επιβεβλημένη. Θα πρέπει να δοκιμασθεί σε πραγματικό χρόνο και πραγματικές συνθήκες, να κριθεί και ανασχεδιασθεί, εάν αυτό απαιτηθεί, σε συνεργασία με τους εφαρμοστές της, ώστε να επιτευχθεί ένα σύγχρονο, ευέλικτο και αποδοτικό σύστημα Πολιτικής Προστασίας.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

• Κοροντζής, Τρ. (2019), Το θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης κρίσεων στην Ελλάδα, Αθήνα: Bookstars-Free Publishing.
• Παπαδόπουλος, Γ. (2000), Η πολιτική προστασία στην Ελλάδα. Αντιμετώπιση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών, Αθήνα: ΙΩΝ.

• Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• ://www.consilium.europa.eu/el/policies/civil-protection/

• Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας https://www.civilprotection.gr/el

• Παγκόσμιος συναγερμός: Τα κρούσματα ξεπέρασαν και το όριο των 19.000.000-Το 1.000.000 σε μόλις 4 ημέρες.

Διαθέσιμο:https://www.in.gr/2020/08/07/world/pagkosmios-synagermos-ta-krousmata-kseperasan-kai-ta-19-000-000-1-000-000-se-molis-4-meres/