Γράφει ο Στέφανος Σταμέλλος....
Άκουγα πριν λίγες μέρες στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ, σε μια συζήτηση για τις επιπτώσεις στην Ευρωπαϊκή οικονομία από την κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, ότι η Ευρώπη εισάγει το 98% δεκαεφτά (17) πρώτων υλών από την Κίνα, μεταξύ αυτών βέβαια και σπάνιες γαίες. Στο νου ήρθαν δύο σημαντικές έννοιες στην διαχείριση των πόρων και των στερεών αποβλήτων: η Κυκλική Οικονομία και η Διευρυμένη Ευθύνη Παραγωγού. Έννοιες που λίγο πολύ έχουν ξεχαστεί και έχουν διαγραφεί από τις καθημερινές συζητήσεις και αποφάσεις, που παίρνονται από τους αρμόδιους φορείς.
Πριν 4-5 χρόνια στις πέντε λέξεις που άκουγες από τα επίσημα χείλη, η μία ήταν Κυκλική Οικονομία, όπως σήμερα ακούμε «κλιματική κρίση» ή «πράσινη ανάπτυξη». Και τι λέγαμε Κυκλική Οικονομία - δεν ξέρω αν λέμε και σήμερα το ίδιο: Την προσπάθεια να έρθει η διαχείριση των στερεών αποβλήτων πιο κοντά στη διαχείριση των πόρων. Την προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ανακυκλωθούν, να ανακτηθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν όσο γίνεται περισσότερα από τα υλικά που χρησιμοποιούμε, για να μειωθεί η εξάρτηση από τις εισαγωγές. Την προσπάθεια να ξανασχεδιαστεί η βιομηχανική παραγωγή, με στόχο να επιτευχθεί μεγαλύτερη βιωσιμότητα και η σταδιακή μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανάγει την Κυκλική Οικονομία σε βασικό πυλώνα για τη χάραξη των πολιτικών της. Και δεν το κάνει για ηθικούς λόγους. Αυτή τη στιγμή στην Ευρωπαϊκή Ένωση μόνο ένα μικρό ποσοστό, γύρω στο 12%, των δευτερογενών υλικών ξαναγυρίζει στην οικονομία. Αυτό είναι ένα χαμηλό ποσοστό και θεωρείται άκρως αναγκαία η αύξηση του βαθμού επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και ανάκτησης των υλικών. Και αν δεν γίνει αυτό, γεωπολιτικά το μέλλον της Ευρώπης με την Κίνα, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία, θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Και είναι ίσως ο μόνος τρόπος να εξασφαλιστούν τα δισεκατομμύρια των τόνων των μετάλλων, νικέλιο, κοβάλτιο και πάρα πολλά άλλα, τόσο απαραίτητα σήμερα στις αλυσίδες παραγωγής.
Με την Διευρυμένη Ευθύνη Παραγωγού θεωρείται ότι όποιος παράγει υλικά συσκευασιών, πρέπει να έχει μια ευθύνη και για το τι γίνονται αυτά τα υλικά αφού χρησιμοποιηθούν. Η ευθύνη της διαχείρισης αυτών των υλικών δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά του καταναλωτή. Στην χώρα μας υποτίθεται ότι λειτουργούν τα λεγόμενα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης, όπως για τις συσκευασίες, τις μπαταρίες, τον ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό κλπ με την εποπτεία του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) και με τα τέλη που καταβάλουν οι εταιρείες που παράγουν συσκευασίες και ανακυκλώσιμα υλικά.
Το ερώτημα είναι: εφαρμόζουν οι παραγωγοί, οι εισαγωγείς προϊόντων, το νομικό πλαίσιο; έχουν την επίγνωση που χρειάζεται και τη στοχοθεσία να προσαρμοστούν στην Κυκλική Οικονομία; ή θα συνεχίσουμε να ‘χουμε, όπως γίνεται σήμερα, Διευρυμένη Ευθύνη Παραγωγού απλώς που θα μαζεύει φύρδην μίγδην στον μπλε κάδο προϊόντα χωρίς να ‘μαστε σίγουροι τι γίνεται μετά. Διότι το μεγάλο πρόβλημα είναι αυτό σήμερα. Δεν είμαστε καθόλου σίγουροι πόσα απ’ όλα αυτά που τέλος πάντων ανακυκλώνονται, πράγματι ξαναγυρίζουν στην παραγωγή ή απλώς στοκάρονται ή κατά καιρούς καίγονται.
Η Κυκλική Οικονομία και η Διευρυμένη Ευθύνη Παραγωγού -υποβαθμισμένες έννοιες έχω την εντύπωση- δεν πρέπει να είναι απλά ένα λεκτικό συμπλήρωμα στις πολιτικές για την ανακύκλωση και την διαχείριση των στερεών αποβλήτων.
Λαμία, Φλεβάρης 2024
Στέφανος Σταμέλλος
