Ιστορία χωρίς Μνήμη: Το Έθνος που ξεχνά να μαθαίνει (του Γιώργου Καρανάσιου)

Πίσω από τις σημαίες και τα στεφάνια των εθνικών επετείων, πίσω από τις γιορτές και τα απαγγελλόμενα ποιήματα, σιωπά μια πιο σκληρή αλήθεια: τα παιδιά μας γνωρίζουν όλο και λιγότερα για την Ιστορία της πατρίδας τους. Οι αίθουσες γεμίζουν γαλανόλευκες, οι λόγοι επαναλαμβάνονται, οι τελετές τηρούνται και όμως, κάτι βαθιά ουσιαστικό λείπει.

Πρόσφατες πάλι έρευνες αποκάλυψαν ένα ανησυχητικό φαινόμενο: μαθητές που μπερδεύουν το Πολυτεχνείο με το 1821, που πιστεύουν πως η 28η Οκτωβρίου είναι η μέρα που “μπήκαν οι Τούρκοι στην Ελλάδα”.

Άλλοι θεωρούν τη 25η Μαρτίου επέτειο της νίκης απέναντι στους Γερμανούς. Δεν πρόκειται απλώς για άγνοια είναι διάλυση της ιστορικής συνείδησης. Μια κοινωνία που ξεχνά την Ιστορία της, ξεχνά σιγά-σιγά και τον εαυτό της.

Η Ιστορία στο ελληνικό σχολείο έχει καταντήσει ένα μάθημα-κομπάρσο. Διδάσκεται αποσπασματικά, άψυχα, χωρίς αφήγηση, χωρίς συγκίνηση. Όπως έγραψε ο Κ. Γεωργουσόπουλος, η εξεταστέα ύλη της Ιστορίας είναι «μνημείο ιστορικής λοβοτομής».

Τα παιδιά μαθαίνουν θραύσματα, όχι ροή. Χρονολογίες χωρίς νοήματα, γεγονότα χωρίς πρόσωπα, πρόσωπα χωρίς ψυχή. Έτσι, η Ιστορία μετατρέπεται σε μια σειρά από απομονωμένα γεγονότα και όχι ένα ποτάμι εμπειρίας που τρέφει τη συνείδηση ενός λαού.

Και όμως, το πρόβλημα δεν σταματά εκεί. Από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο, η εκπαίδευση στην Ελλάδα μοιάζει να έχει χάσει τον προσανατολισμό της.

Ο Καρλ Σάγκαν είχε πει πως οι μαθητές του νηπιαγωγείου είναι γεμάτοι απορίες:
«Γιατί είναι το γρασίδι πράσινο;
Πότε γεννήθηκε ο κόσμος;», κ.λ.π. ενώ στη Γ’ Λυκείου δεν υπάρχει τίποτα από αυτή την περιέργεια.

Στην Ελλάδα, η εξήγηση είναι απλή: το σχολείο σκοτώνει την περιέργεια. Το εξετασιοκεντρικό μας σύστημα μετατρέπει τη μάθηση σε παπαγαλια, άγχος, συρρίκνωση διδακτικών αντικειμένων και κάθε απορία είναι εμπόδιο χάσιμο χρόνου.

Την ίδια ώρα, η κοινωνία μας έχει καλλιεργήσει μια κουλτούρα «χαμηλής απαιτητικότητας». Όλοι παίρνουν καλούς βαθμούς, είτε διάβασαν είτε όχι. Όπως επισημαίνει η καθηγήτρια ΕΚΠΑ, Μ. Ευθυμίου, «ο απόφοιτος δημοτικού πριν από σαράντα χρόνια ήξερε περισσότερα από πολλούς αποφοίτους λυκείου σήμερα». Και όμως, όλοι είναι “αριστούχοι”. Πρόκειται για μια επιδημία αριστούχων.

Από την άλλη, η ανώτατη εκπαίδευση διασπάται σε δύο κόσμους: τον δημόσιο, των Πανελληνίων και των ίσων ευκαιριών, και τον ιδιωτικό, όπου η πρόσβαση εξασφαλίζεται απλώς αν έχεις τα χρήματα. Η παιδεία μετατρέπεται σε προϊόν, η γνώση σε πώληση. Και ενώ τα μεγάλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια Oxford, Cambridge, Σορβόννη παραμένουν δημόσια και δωρεάν, εμείς στήνουμε θυγατρικά ιδρυμάτων-επιχειρήσεων. Δημιουργούμε έτσι μια νέα ανισότητα: την ταξική ανισότητα της γνώσης.

Μα ίσως το πιο επικίνδυνο φαινόμενο είναι η απώλεια του παραδείγματος. Ζητούμε από τους μαθητές να σέβονται κανόνες και ευθύνες, όταν βλέπουν γύρω τους την ατιμωρησία να κυριαρχεί σε όλα τα επίπεδα.

Πώς να πείσεις ένα παιδί να αναλάβει τις ευθύνες του, όταν η κοινωνία που το περιβάλλει δεν αναλαμβάνει καμία;

Όταν η ίδια η Πολιτεία λειτουργεί χωρίς συνέπειες, χωρίς ήθος, χωρίς αυτοκριτική;

Το μάθημα δεν γίνεται μόνο στο σχολείο, γίνεται στο θέαμα της πραγματικής ζωής.

Σήμερα, η ελληνική κοινωνία βιώνει αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί πνευματικός ευνουχισμός.

Η αμορφωσιά θεωρείται φυσική. Οι άνθρωποι αγνοούν τα βασικά και ταυτόχρονα εκφράζουν ακλόνητες βεβαιότητες για όλα.

Νέοι που δεν γνωρίζουν τον Μ. Θεοδωράκη, αλλά διαμορφώνουν “άποψη” για κάθε θέμα. Ενήλικες που συγχέουν τον Λένιν με τον Μουσολίνι. Μια κοινωνία γεμάτη πληροφορίες, αλλά άδεια από κατανόηση.

Η ρίζα του προβλήματος, όμως, είναι πιο βαθιά: έχουμε χάσει τον έρωτα για τη γνώση. Σχολείο που δεν εμπνέει, δάσκαλοι εξαντλημένοι, μαθητές χωρίς όραμα.

Η Παιδεία δεν αλλάζει με νέα υπουργικά μέτρα. Χρειάζονται σχολεία που μορφώνουν, όχι που εξουθενώνουν, δάσκαλοι που εμπνέουν, γονείς που διδάσκουν με το παράδειγμα, όχι με το κήρυγμα και χρήμα...

Γιατί η Παιδεία δεν είναι μηχανισμός παραγωγής πτυχίων, είναι σχολείο ανθρωπιάς. Δεν είναι αγορά, είναι αξία. Δεν είναι ύλη εξετάσεων, είναι τρόπος να σταθείς στον κόσμο. Αν δεν το καταλάβουμε αυτό, δεν θα χάνουμε μόνο την Ιστορία, θα χάνουμε σιγά σιγά και την ανθρωπιά μας.

Τα παιδιά δεν χρειάζονται μόνο βιβλία και βαθμούς, αλλά περιέργεια, σεβασμό, κριτική σκέψη και όχι απλώς να θυμούνται τους ήρωες, αλλά να ΔΙΔΑΧΘΟΎΝ πως να μάθουν να θυμούνται.

Γιατί η Ιστορία δεν είναι ύλη. Είναι συνείδηση και αν τη χάσουμε, δε θα ξεχάσουμε μόνο το παρελθόν
θα ξεχάσουμε ποιοι είμαστε.

Καρανάσιος Γεώργιος – gkaranasios24@gmail.com

........................................................................

Υ.Γ. Η Τοπική Ιστορία δεν αποτελεί απλώς ένα παράρτημα της Εθνικής μας Ιστορίας, αλλά τον ζωντανό της πυρήνα. Είναι ο καθρέφτης μέσα από τον οποίο οι κοινωνίες αναγνωρίζουν τις ρίζες τους, τις διαδρομές τους και την ταυτότητά τους.

Στον προβληματισμό αυτό, η μελέτη της τοπικής ιστορίας έχει να διδάξει πολλά, γιατί μέσα από το τοπικό φωτίζεται το εθνικό, και μέσα από τις μικρές πατρίδες αναδεικνύεται το μεγαλείο της μεγάλης.

Το βιβλίο : «Ο ΔΩΡΙΚΌΣ ΔΙΆΔΡΟΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΆ ΣΤΕΝΆ ΓΡΑΒΙΆΣ – ΆΜΠΛΙΑΝΗΣ» (εκδόσεις Α. & Μ. Σταμούλη, 2005, Καρανάσιος Γ.), είναι ένα έργο που αποδεικνύει ότι η τοπική ιστορική έρευνα μπορεί να προσφέρει πολύτιμες απαντήσεις και διδάγματα για το παρόν και το μέλλον του τόπου μας.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ Μια νέα Γενιά με Wi-Fi και μακαρόνια σε αναμονή: από το πτυχίο στο παιδικό δωμάτιο (του Γιώργου Καρανάσιου)